Magdalena Smoczyńska

Magdalena Smoczyńska
Data i miejsce urodzenia

25 kwietnia 1947
Kraków

doktor habilitowany nauk humanistycznych
Specjalność: językoznawstwo ogólne, psycholingwistyka
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

12 marca 1987

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński
Instytut Badań Edukacyjnych
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

Magdalena Maria Smoczyńska z domu Turowicz (ur. 25 kwietnia 1947 w Krakowie) – polska psycholingwistka i językoznawczyni, specjalistka w dziedzinie rozwoju językowego dzieci polskich, pracownik Instytutu Badań Edukacyjnych w Warszawie, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Jest wnuczką Zofii Kernowej i Janusza Gąsiorowskiego oraz córką Jerzego Turowicza i Anny Turowiczowej[1]. Starsze siostry, Elżbieta i Joanna, urodziły się w czasie wojny (rodzice mieszkali wówczas w Goszycach, w majątku rodziny Zawiszów). Po zakończeniu wojny i konfiskacie majątku (1944) Turowiczowie wrócili do Krakowa. Magdalena urodziła się w 1947. Wzrastała w atmosferze dobroci, wrażliwości na poezję, tolerancji dla innych[a]. W latach 1953–1956 Jerzy Turowicz był pozbawiony stałej pracy („Tygodnik Powszechny” został zawieszony; zob. Kategoria:Kościół katolicki w Polsce Ludowej). Rodzina utrzymywała się z jego dorywczych zajęć (prac redakcyjnych, tłumaczeń, odczytów w kościołach itp.) i korzystała ze wsparcia m.in. ks. Ferdynanda Machaya i ks. Karola Wojtyły. Po Październiku 1956 „Tygodnik Powszechny” wznowiono; Jerzy Turowicz był do śmierci jego redaktorem naczelnym (1999)[3].

W książce Co zdążysz zrobić, to zostanie. Portret Jerzego Turowicza[4] Anna Mateja przytoczyła m.in. wspomnienia prof. Anny Krasnowolskiej[5] (córki Danuty i Jana Józefa Szczepańskich) o atmosferze mieszkania Turowiczów przy ul. Lenartowicza i zabawach ze starszą o dwa lata Magdaleną. O atmosferze mieszkania napisała np. „…dobrze pamiętam zapach tego miejsca – mieszankę zapachu starych gazet, książek, dymu papierosowego, kawy, do tego smrodek starej kanalizacji, zapachy z trochę zagrzybionej kuchni” – ten zapach i widok mieszkań zawalonych książkami przez lata przywoływał wspomnienia dzieciństwa i dawał poczucie bezpieczeństwa[4].

W czasach szkolnych Anna Krasnowolska i Magdalena Turowicz namiętnie czytały Gałczyńskiego i zajmowały się wydawaniem własnej gazetki. Wspólnie przygotowywały przedstawienie Teatrzyku Zielona Gęś – Anna Krasnowolska przyznaje, że nie była tak „zaawansowana technicznologicznie” jak Magdalena, która używała maszyn do szycia i pisania[4].

Magdalena Turowicz studiowała psychologię. Dla jej koleżanki z czasów studenckich, Marii Kosowskiej (zamężna de Barbaro, psychoterapeutka[6]), niezapomniana jest chwila, gdy ujawniła Magdalenie swoje problemy mieszkaniowe. Reakcja przyjaciółki była natychmiastowa: „Przeprowadź się do mnie. Zamieszkasz w moim pokoju”. W tym czasie drugi z czterech pokoi mieszkania przy ul. Lenartowicza zajmował ksiądz Adam Boniecki (którego odwiedzali liczni studenci), w trzecim była sypialnia Turowiczów, a w czwartym – salon połączony z gabinetem[4].

Ukończyła studia magisterskie w dziedzinie psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim[b] w 1970[8].

Życiorys zawodowy

Po ukończeniu studiów została zatrudniona w Katedrze Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego na Wydziale Filologicznym UJ. Tam osiągnęła stanowisko docenta. Stopień doktor habilitowanej nauk humanistycznych w zakresie psychologii (specjalność: językoznawstwo ogólne i psycholingwistyka) otrzymała w 1987[8]. Po utworzeniu Wydziału Polonistyki UJ (wyłączenie z Wydziału Filologicznego w 2004) została kierowniczką Pracowni Badań nad Językiem Dziecka[8][9]:

Była profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Badań Edukacyjnych[8][10]. W 2017 została profesorem na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie[11].

Kierowała realizacją programu Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego u dzieci polskich: Badania przesiewowe i I etap badań podłużnych (jednostka: Wydział Filologiczny UJ; Katedra Językoznawstwa Ogólnego i Indoeuropejskiego). Badania dotyczyły językowego rozwoju dzieci, które zaczynają mówić z opóźnieniem (ang. late talkers, problem wcześniej nie badany w odniesieniu do języka polskiego). Jest to grupa ryzyka specyficznego zaburzenia rozwoju językowego (ang. Specific language impairment, SLI; upośledzeniu ulega wyłącznie rozwój mowy). Do 2005 zrealizowano badania dotyczące grupy ok. 500 dzieci w wieku 1,5 i 2 lata (badania kwestionariuszowe rodziców) oraz dwóch grup dzieci w wieku 2,5 roku (opóźniony rozwój mowy i kontrolna grupa typowa). Badania obejmowały właściwe dla wieku próby językowe i testy inteligencji niewerbalnej. Zostały powtórzone po ukończeniu przez dzieci 3,5 lat. Zaplanowano kontynuację badań podłużnych w kolejnych latach (obserwacja rozwoju tych samych grup dzieci – badania w wieku 5–7 lat)[8][12].

Publikacje

Większość publikacji, zamieszczonych w katalogach PBN[13] i WorldCat[14], zawiera wyniki prac zespołów międzyuczelnianych (współautorzy z IBE, UJ, UW i innych jednostek), np. [13]:

  • E. Haman, M. Kochańska, M.E. Łuniewska, M. Smoczyńska
Mowa dziecka i jak rodzice mogą wspierać jej rozwój?, książka popularnonaukowa (2014)
  • J. Szewczyk, M. Smoczyńska, E. Haman, M.E. Łuniewska, M. Kochańska, J. Załupska
Test Powtarzania Pseudosłów TPP, podręcznik (2015), ISBN 978-83-65115-46-1.
  • M. Smoczyńska, G. Krajewski, M.E. Łuniewska, E. Haman, K. Bulkowski, M. Kochańska
Inwentarze Rozwoju Mowy i Komunikacji (IRMIK). Słowa i gesty. Słowa i zdania, podręcznik (2015), ISBN 978-83-65115-49-2.
  • red. M. Smoczyńska, Studia z psychologii rozwojowej i psycholingwistyki, tom poświęcony pamięci Marii Przetacznik-Gierowskiej, TAiWPN Universitas (1998), ISBN 83-7052-916-X.
  • Mirosław Skarżyński, Magdalena Smoczyńska
Listy Jana Baudouina de do Henryka Ułaszyna z lat 1898–1929[c], ISBN 978-83-7188-053-7.
  • E. Czaplewska, M. Kochańska, A. Maryniak, E. Haman, M. Smoczyńska
SLI – specyficzne zaburzenie językowe. Podstawowe informacje dla rodziców i nauczycieli, książka popularnonaukowa (2014)
  • M. Smoczyńska, E. Haman, A. Maryniak, E. Czaplewska, G. Krajewski, N.E. Banasik, M. Kochańska, M.E. Łuniewska, M. Morstin
Test Rozwoju Językowego TRJ, podręcznik, monografia naukowa (2015) ISBN 978-83-65115-44-7.

Najliczniejsze zespoły badawcze uczestniczyły w opracowywaniu badań o zasięgu międzynarodowym (University of Warsaw, Bar Ilan University, Educational Reseach Institute, Aalborg University, Zentrum für Allgemeine Sprachwissenschaft, University College Cork, University of Groningen, Vytautas Magnus University, Universitat Autònoma de Barcelona, University of Cambridge, University of Oulu, Frederick University, University of Tartu, Harvard University), np. publikowanych w czasopiśmie Language Acquisition[1], np. [13]:

  • A Large Scale Investigation of the Acquisition of Passive, 2015
  • A Cross-Linguistic Study of the Acquisition of Clitic and Pronoun Production[15], 2015 (wcześniej The Crosslinguistic Study of Language Acquisition 1985[16])

Zagadnienia rozwoju mowy (w tym szczególnie problemy SLI) Magdalena Smoczyńska intensywnie popularyzuje również w czasie konferencji naukowych oraz poprzez teksty w wydawnictwach popularnych, adresowane do rodziców i nauczycieli, np.:

  • Wykład Magdaleny Smoczyńskiej nt. Relacje opóźnionego rozwoju mowy, specyficznego zaburzenia językowego i dysleksji w świetle polskich badań podłużnych na konferencji Nowe trendy w diagnozie specyficznych zaburzeń uczenia się: Dysleksja i zaburzenie językowe SLI (Warszawa 2014)[12]
  • SLI – specyficzne zaburzenie językowe. Podstawowe informacje dla rodziców i nauczycieli (broszura 2014)[17]
  • Droga do słowa (Niezbędnik Inteligenta)[18], Tajemnice dziecięcej mowy (Gazeta Wyborcza 2005)[19]
  • Specyficzne zaburzenia językowe. Dlaczego dziecko słabo mówi? Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska (Gazeta Wyborcza 2015)[20]

Jest autorytetem w środowisku zawodowym, o czym świadczą m.in. cytowania w publikacjach (np. w książce Anny Seretny Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych[21][22]).

Życie prywatne

Magdalena Turowicz wyszła za mąż za Wojciecha Smoczyńskiego (ślub ok. 1970)[1]. Ich dziećmi są Michał i Maciej (bliźniacy[d] ur. 1971[1]) oraz Wawrzyniec Smoczyński (ur. 1976). W wywiadzie z 2019 przyznała się do odejścia z Kościoła katolickiego[25].

Uwagi

  1. W czasie uroczystości z okazji 100. rocznicy urodzin Jerzego Turowicza jego córki mówiły m.in.[2]:

    Magdalena Smoczyńska: Dziadek był uroczym człowiekiem. Ojciec miał poczucie humoru, nieśmiałość i pewne podobieństwo fizyczne po nim. […] Elżbieta Jogałła: Ludzie powinni się uczyć od niego tolerancji, rozmowy z innymi, słuchania i braku nienawiści. Wszechobecna nienawiść w języku, czynach, myślach to najgorsza rzecz, która nas w tej chwili prześladuje.

  2. Specjalistyczne studia psychologiczne zorganizowano w Krakowie, Warszawie i Poznaniu w roku akademickim 1956/1957. Były to jedne z pierwszych w skali europejskiej studia tego rodzaju[7].
  3. Zob. Jan Niecisław Baudouin de Courtenay i Henryk Ułaszyn.
  4. Michał Smoczyński ożenił się z Martą Wolską, najmłodszą córką Marcina Wolskiego. Jego pradziadkiem był Ludwik Wolski, prapradziadek Marty i praprapradziadek Michała. Michał i Marta są od 2002 właścicielami dworu w Goszycach[23]. Michał był w „Tygodniku Powszechnym” osobistym sekretarzem Jerzego Turowicza. Po jego śmierci porządkował materiały archiwalne z lat 50., znajdujące się w domu. W czasie rozmowy o tych koligacjach z Romanem Graczykiem (GW Kraków), przeprowadzonej w styczniu 2001, Anna Turowiczowa dodała[24]:

    Przy okazji, na prośbę mojej córki Magdaleny, chciałabym wyraźnie stwierdzić, że tenże Michał jest jedynym archaniołem wśród jej synów (jego brat bliźniak jako dziecko pytał zazdrośnie: „Dlaczego nie ma archanioła Maćka?”)…

Przypisy

  1. a b c Marek Jerzy Minakowski: Magdalena Turowicz. [w:] Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl) [on-line]. Dr Minakowski Publikacje Elektroniczne. [dostęp 2016-12-01].
  2. Kraków świętuje 100. rocznicę urodzin Jerzego Turowicza. [w:] TVP3 Kraków: Kultura [on-line]. 9 grudnia 2012-12-09. [dostęp 2016-12-02].
  3. Jerzy Turowicz. [w:] Biogram na stronie internetowej Fundacji Jerzego Turowicza [on-line]. jerzyturowicz.pl. [dostęp 2016-12-01].
  4. a b c d Anna Mateja: Co zdążysz zrobić, to zostanie. Portret Jerzego Turowicza. Kraków: Znak, 2012.
  5. Prof. Anna Krasnowolska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2016-12-03].
  6. Lista Certyfikowanych Psychoterapeutów. [w:] 22-01-2005 [on-line]. 2005-01-22. [dostęp 2016-12-03].
  7. Historia psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. [w:] Strona internetowa Uniwersytetu Jagiellońskiego [on-line]. Centrum Zdalnego Nauczania UJ. [dostęp 2018-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-21)].
  8. a b c d e Dr hab. Magdalena Maria Smoczyńska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2016-12-03].
  9. Pracownia Badań nad Językiem Dziecka w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2016-12-01].
  10. search: Magdalena+Smoczyńska. [w:] Strona internetowa Instytutu Badań Edukacyjnych [on-line]. ibe.edu.pl. [dostęp 2016-12-01].
  11. Siedzę na kupie gruzów. Z Magdaleną Smoczyńską rozmawia Mateusz Burzyk. „Znak” grudzień 2019, nr 77. Znak, grudzień 2019. [dostęp 2020-03-16].
  12. a b Magdalena Smoczyńska: Relacje opóźnionego rozwoju mowy, specyficznego zaburzenia językowego i dysleksji w świetle polskich badań podłużnych. [w:] Nagranie z konferencji „Nowe trendy w diagnozie specyficznych zaburzeń uczenia się: dysleksja i zaburzenie językowe SLI” – Warszawa, 25–26 listopada 2014 [on-line]. youtube.com, 2015-01-22. [dostęp 2016-12-02].
  13. a b c Twórca: dr hab. Magdalena Maria Smoczyńska. [w:] Polska Bibliografia Naukowa; Wyniki wyszukiwania – Publikacje [on-line]. pbn.nauka.gov.pl; operator: Ośrodek Przetwarzania Informacji. [dostęp 2016-12-02].
  14. Smoczyńska, Magdalena. [w:] WorldCat Identities [on-line]. OCLC Online Computer Library Center, Inc.. [dostęp 2016-12-02].
  15. Spyridoula Varlokosta i inni, A cross-linguistic study of the acquisition of clitic and pronoun production, „Language Acquisition”, 23 (1), 2016, s. 1–26, DOI10.1080/10489223.2015.1028628, ISSN 1048-9223.
  16. Patricia M. Clancy, Magdalena Smoczyńska, Eve V. Clark, Elinor Ochs, Ayhan A. Aksu-Koç, Elissa L. Newport, Jill De Villiers, Peter A. De Villiers, Anne E. Mills, Ruth Aronson Berman: The Crosslinguistic Study of Language Acquisition: The data (informacje bibliograficzne). Erlbaum, 1985. ISBN 0-89859-367-0 ISBN 978-0-89859-367-9.
  17. Ewa Czaplewska i inni, SLI – specyficzne zaburzenie językowe Podstawowe informacje dla rodziców i nauczycieli, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa, 2014 [dostęp 2016-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-27].
  18. Martyna Bunda; rozmowa z prof. Magdaleną Smoczyńską. Droga do słowa. „Polityka > Niezbędniki Inteligenta”, 7 lutego 2014. ISSN 0032-3500. 
  19. Hanna Bartoszewicz, rozmowa z Magdaleną Smoczyńską. Tajemnice dziecięcej mowy. „Gazeta Wyborcza”, 2005-06-16. 
  20. Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska (na podstawie broszury „Mowa dziecka i jak rodzice mogą wspierać jej rozwój” wydanej przez Instytut Badań Edukacyjnych): Specyficzne zaburzenia językowe. Dlaczego dziecko słabo mówi?. [w:] Wyborcza.pl. Tylko Zdrowie [on-line]. Agora SA, 2015-07-08. [dostęp 2016-12-02].
  21. Anna Seretny: Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych. Kraków: Anna Seretny & Wydawnictwo UJ, 2011. ISBN 83-233-8099-6, ISBN 978-83-233-8099-3.
  22. Dr hab. Anna Barbara Seretny, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2016-12-03].
  23. Murowany dwór w Goszycach. [w:] Zabytki Małopolski [on-line]. Małopolski Instytut Kultury. [dostęp 2016-12-02].
  24. Roman Graczyk: Turowiczowa, Anna. Rozmowa. [w:] Wyborcza.pl Kraków [on-line]. Agora SA, 2001-01-31. [dostęp 2016-12-01].
  25. Mateusz Burzyk, Siedzę na kupie gruzów. Z Magdaleną Smoczyńską rozmawia Mateusz Burzyk, Miesięcznik „Znak”, 2 grudnia 2019 [dostęp 2020-02-24] (pol.).

Linki zewnętrzne