Magnolia

Magnolia

Pokrój kwitnącej magnolii pośredniej
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	magnoliopodobne
Rząd	magnoliowce
Rodzina	magnoliowate
Rodzaj	magnolia
Nazwa systematyczna
Magnolia Sp. Pl. 535. 1753
Typ nomenklatoryczny
Magnolia virginiana L.[3]

Kwiat magnolii pośredniej

Kwiat magnolii szerokolistnej

Kwitnąca magnolia pośrednia

Zagrożona wyginięciem magnolia Wilsona

Owoc zbiorowy magnolii wielkokwiatowej

Nasiona magnolii wielkokwiatowej

Magnolia (Magnolia L.) – rodzaj drzew lub krzewów, należący do rodziny magnoliowatych (Magnoliaceae). W zależności od ujęcia zaliczane są tu wszystkie gatunki z rodziny poza tulipanowcami i wówczas wyróżnia się tu od ok. 220^[4] do ok. 320^[5] albo dzielone są one na kilkanaście rodzajów, z których do wąsko ujmowanego rodzaju Magnolia zaliczanych jest od ok. 20^[6] do 120^[7] gatunków.

Magnolie rosną dziko w Azji Wschodniej oraz Ameryce Północnej (w szerokim ujęciu także w północnej części Ameryki Południowej)^[4]. Poza naturalnym zasięgiem są często uprawiane jako rośliny ozdobne, w tym także w Polsce (ok. 25 gatunków jest mrozoodpornych w stopniu umożliwiającym uprawę w chłodnym klimacie umiarkowanym)^[8]. Nazwa rodzaju Magnolia została nadana przez Charlesa Plumiera dla upamiętnienia francuskiego botanika Pierre'a Magnola^[7].

Morfologia

Pokrój

Różnej wysokości drzewa, często niewielkie, dorastające do wysokości 5 m. Mają zwartą lub świetlistą koronę. Rozgałęziają się nisko nad ziemią. Pojedyncze duże pąki osadzone są na końcach pędów.

Liście

Liście pojedyncze, duże, błyszczące.

Kwiaty

Zwykle efektowne, duże. Mają one barwę u różnych odmian od białej do czerwonej, poprzez różne odcienie różu, wyhodowano także odmiany o kwiatach żółtych. Okwiat składa się z dwóch okółków listków po 3–6. Mieszańce ogrodowe i niektóre gatunki kwitną bardzo obficie, a kwiaty rozwijają się wiosną, jeszcze przed pojawieniem się liści (kwiecień–maj). Czasami zdarza się, że jesienią zakwitają ponownie, choć już nie tak obficie. Szereg magnolii kwitnie latem już po rozwinięciu liści np. magnolia parasolowata, Siebolda i szerokolistna.

Owoc

Owoc zbiorowy składający się z mieszków.

Systematyka

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj wraz z całą rodziną magnoliowatych w ramach rzędu magnoliowców wchodzi w skład jednej ze starszych linii rozwojowych okrytonasiennych określanych jako klad magnoliowych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Magnoliopsida Brongn., podklasa Magnoliidae Novák ex Takht., nadrząd Magnolianae Takht., rząd magnoliowce (Magnoliales Bromhead), podrząd Magnoliineae Engl., rodzina magnoliowate (Magnoliaceae Juss.), podrodzina Magnolioideae (Juss.) Arn., plemię Magnolieae DC., rodzaj magnolia (Magnolia L.)^[9].

Wykaz gatunków^[10][11]

Zagrożenia

W przygotowanej przez organizację IUCN Czerwonej księdze gatunków zagrożonych opracowano blisko 60 gatunków z rodzaju Magnolia z których 51 uznano za w różnym stopniu zagrożone wyginięciem w skali świata^[12]. Według kategorii zagrożenia są to:

• krytycznie zagrożone wyginięciem (CR, 9 gatunków) – M. cespedesii, M. espinalii, M. guatapensis, M. mahechae, M. omeiensis, M. sinica, M. wolfii, M. yarumalensis, M. zenni^[12].
• zagrożone wyginięciem (EN, 24 gatunki) – M. calimaensis, M. cararensis, M. caricifragans, M. coriacea, M. delavayi, M. dixonii, M. ernestii, M. georgii, M. gilbertoi, M. henaoi, M. hernandezii, M. kachirachirai, M. katiorum, M. narinensis, M. minor, M. ovoidea, M. panamensis, M. phanerophlebia, M. polyhypsopylla, M. santanderiana, M. sargentiana, M. schiedeana, M. wilsonii, M. xanthantha^[12].
• narażone na wyginięcie (VU, 18 gatunków) – M. amoena, M. aromatica, M. boliviana, M. calophylla, M. colombiana, M. cylindrica, M. grandis, M. gustavii, M. hypolampra, M. iltisiana, M. lenticellatum, M. nitida, M. punduana, M. rostrata, M. sambuensis, M. urraoensis, M. virolinensis, M. yoroconte^[12].

Ponadto na wspomnianej liście trzy gatunki – M. lotungensis, M. odor i M. officinalis sklasyfikowano jako bliskie zagrożenia (kategoria NT), natomiast trzy kolejne taksony – M. singapurensis, M. liliifera i M. praecalva uznano za gatunki najniższej troski (kategoria LC). Dla dwóch z opracowywanych gatunków nie udało się sprecyzować stopnia zagrożenia z powodu niewystarczającej obecnie ilości danych na ich temat (kategoria DD). Są to M. griffithii i M. henryi^[12].

Zastosowanie

Jako roślina ozdobna. Ze względu na okazałe kwiaty są sadzone w parkach, ogrodach botanicznych i ogródkach przydomowych.

• Sposób uprawy: Sadzi się je w dole wypełnionym przygotowaną wcześniej żyzną ziemią zmieszaną z obornikiem lub torfem. Po zasadzeniu roślinę podlewa się, a glebę wokół ściółkuje korą lub torfem. Pomoże to utrzymać właściwą wilgotność gleby oraz uchroni korzenie przed przemarznięciem. Magnolie mają kruche korzenie i bardzo źle znoszą przesadzanie. Od marca do początku lipca nawozi się kilka razy niewielką ilością nawozów mineralnych wieloskładnikowych lub jednorazowo nawozem o przedłużonym działaniu. Przed zimą wokół młodych sadzonek dobrze jest obsypać kopczyk z trocin lub kory, a całą sadzonkę okryć jutowym workiem lub słomą. U starszych roślin nie jest to konieczne. Magnolii nie przycina się.
• Wymagania : Magnolie najlepiej rosną w miejscach zasłoniętych od wiatru, na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Większość gatunków potrzebuje głębokiej i żyznej gleby, o odczynie lekko kwaśnym. Młode rośliny są wrażliwe na silne mrozy, starsze drzewa są odporne na mróz. Jednak przy silnych mrozach u niektórych gatunków i odmian przemarzają pąki kwiatowe.

Jako środek leczniczy. Kora i pączki magnolii wielkokwiatowej, japońskiej, nagiej i lekarskiej mają własności lecznicze.

Jako przyprawa. Marynowane płatki kwiatowe magnolii nagiej oraz sproszkowane liście magnolii japońskiej są używane na Dalekim Wschodzie do przyprawiania ryżu^[13]

Szkodniki, choroby i ich zwalczanie

Magnolie rzadko atakowane są przez choroby i szkodniki. Przy podlewaniu magnolii nie wolno zwilżać wodą liści, gdyż sprzyja to szerzeniu się chorób bakteryjnych i grzybowych.

• Przędziorki. Objawy: rozjaśnienia blaszki liściowej, na spodniej stronie bardzo drobne (0,2 mm) pajęczaki i delikatna pajęczynka. Zwalczanie: przy dużej ilości szkodnika opryskiwanie środkami przędziorkobójczymi.
• Mszyce. Atakują głównie wierzchołki pędów i młode liście. Rośliny słabo rosną, a zaatakowane miejsca pokryte są ogromną ilością mszyc i lepką wydzieliną. Zwalcza się je opryskiwaniem preparatami mszycobójczymi.
• Choroby bakteryjne. Objawy: drobne, czarne plamki na liściach, wokół których liście żółkną i deformują się. Przyczyną jest bakteria Pseudomonas syringae. Zarażone pędy czernieją i obumierają. Zarażone pędy usunąć i spalić, a całą roślinę opryskiwać kilka razy preparatem Miedzian 50WP.
• Choroby grzybowe. Rzadko atakują magnolię. Można je rozpoznać po plamach, deformacjach i przebarwieniach liści oraz skupiskach grzybni na liściach. Zwalcza się kilkukrotnym opryskiwaniem środkami grzybobójczymi. Aby zapobiec szerzeniu się chorób grzybowych należy jesienią zgrabić i spalić liście spod magnolii.
• Myszy i norniki. Mogą obgryzać korę wokół nasady pnia. Rany trzeba zamalować maścią sadowniczą lub farbą emulsyjną z dodatkiem Topsinu lub Benlate. Szkodniki zwalczać za pomocą środków chemicznych lub odstraszać.

Znaczenie w kulturze, tradycji i symbolice

• W Korei Północnej jest traktowana jako kwiat narodowy, z godnością należną fladze, godłu i hymnowi oraz często wykorzystywana w propagandzie wizualnej.
• W Chinach kwiaty magnolii uważane są za symbol czystości i szczerości.
• W Cieszynie jest szlak turystyczny "Cieszyński Szlak Kwitnących Magnolii" z 11 przystankami przy magnoliach sprowadzonych do miasta na przełomie XVIII i XIX wieku przez ks. Leopolda Szersznika^[14][15]

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. ISBN 83-7073-188-0.
• Praca zbiorowa: Katalog roślin II. Drzewa, krzewy, byliny.. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni, Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5.