Magnus Hirschfeld

Magnus Hirschfeld
Ilustracja
Magnus Hirschfeld w 1929 roku
Data i miejsce urodzenia

14 maja 1868
Kołobrzeg

Data i miejsce śmierci

14 maja 1935
Nicea

Zawód, zajęcie

lekarz

Magnus Hirschfeld (ur. 14 maja 1868 w Kołobrzegu, zm. 14 maja 1935 w Nicei) – niemiecki lekarz, prekursor seksuologii, założyciel Komitetu Naukowo-Humanitarnego i Instytutu Seksuologicznego w Berlinie. Głównym przedmiotem zainteresowań Hirschfelda była sfera seksualności człowieka. Z czasem przyjęło się nazywanie tej dziedziny studiów naukowych „seksuologią”. Wymieniany jest obok Havelocka Ellisa i Alfreda Kinseya jako prekursor tego kierunku medycyny[1]. Współcześni mu amerykańscy dziennikarze określili go „Einsteinem seksu”[2].

Życiorys

Studia i młodość

Urodził się w 1868 r. w Kolbergu (Kołobrzegu)[3] w rodzinie Żydów aszkenazyjskich. Jego ojcem był Herman Hirschfeld, ceniony lekarz i wojskowy medyk[4]. Studiował medycynę we Wrocławiu, Strasburgu i Berlinie[3]. Seksuologią zainteresował się podczas studiów, gdy na wykładzie o wynaturzeniach seksualnych jako ich przykład wskazano homoseksualizm, a jako ilustrację wykładu wprowadzono na salę nagiego geja. Hirschfeld jako jedyny student zaprotestował przeciw takim działaniom[2]. Studia ukończył w 1892 roku[3]. W 1896 roku zamieszkał w Berlinie[3], gdzie zaczął badać zjawisko homoseksualizmu i walczyć z dyskryminacją gejów[2].

Komitet Naukowo-Humanitarny

W 1897 roku Hirschfeld został jednym z założycieli pierwszej niemieckiej organizacji walczącej o prawa osób homoseksualnych – Komitetu Naukowo-Humanitarnego (niem. Wissenschaftlich-humanitäres Komitee, WhK)[3]. WhK zapoczątkował kampanię na rzecz zniesienia paragrafu 175, wnioskując, że jedyne akty homoseksualne podlegające penalizacji winny być aktami seksualnej przemocy: gwałtu lub z osobami niezdolnymi do wyrażenia na taki akt zgody (dzieci, osoby niepełnosprawne mentalnie)[3]. Komitet zajmował się działalnością edukacyjną, publikował prace z zakresu seksuologii, prowadził pracę badawcze z seksuologii i podejmował działania polityczne na rzecz równouprawnienia homoseksualistów[3]. Motto komitetu brzmiało: „przez naukę do sprawiedliwości” (łac. Per scientiam ad justiciam) i wyrażało przekonanie, że badania naukowe nad homoseksualizmem sprawią, że zniknie wrogość wobec homoseksualistów[5].

Jednym z najważniejszych działań komitetu była zbiórka podpisów pod petycją domagającą się dekryminalizacji homoseksualizmu (zniesienia paragrafu 175)[3]. W 1898 roku Hirschfeld nawiązał kontakt z przywódcą niemieckiej partii socjaldemokratycznej (SPD) Augustem Bebelem. Bebel podpisał petycje i złożył w parlamencie projekt ustawy dekryminalizującej homoseksualizm[3]. Projekt ustawy wywołał dyskusje w Reichstagu, nie zyskał jednak większości[3]. Komitet dalej zbierał jednak podpisy. W 1902 roku petycję podpisało już 4500 osób, w 1906 6000 osób[6], a w 1924 10 tys. osób[7]. Hirschfeld pozyskał sympatie liderów SPD, oprócz Bebela petycję podpisał także Karl Kautsky i Eduard Bernstein[3]. Udało się pozyskać poparcie wielu artystów i pisarzy, swoje podpisy pod petycją złożyli Rainer Maria Rilke, Hermann Hesse, Max Nordau, Tomasz Mann[3], Albert Einstein[7].

W celu popularyzacji swoich idei komitet organizował mityngi w berlińskich piwiarniach. Występował na nich sam Hirschfeld i inni działacze. Niektóre zgromadzenia przyciągały nawet 1000 osób[3].

W ramach działalności komitetu Hirschfeld rozpoczął wydawanie pierwszych niemieckich czasopism naukowych z zakresu seksuologii – „Jahrbuchs für sexuelle Zwischenstufen” (wydawane w latach 1899–1925), „Zeitschrift für Sexualwissenschaft” (1908–1933)[8].

Instytut Nauk Seksualnych

Studenci i działacze nazistowskiej bojówki SA plądrujący bibliotekę Instytutu Nauk Seksualnych

W 1919 r. Hirschfeld założył Instytut Nauk Seksualnych, który przyjmował 20 tys. pacjentów rocznie, także spoza Niemiec. Instytut kontynuował wysiłki na rzecz zniesienia paragrafu 175. W 1929 w Reichstagu przygotowano odpowiedni projekt zmiany legislacyjnej[9]. Do głosowania nie doszło skutkiem zmian politycznych w Republice Weimarskiej i objęcia władzy przez NSDAP.

Ze względu na swoją działalność na rzecz mniejszości seksualnych spotykał się z wrogością kręgów konserwatywnych i antysemickich[8]. W 1920 roku został brutalnie pobity po wykładzie w Monachium[8]. W Hamburgu w 1920 roku bojówki Freikorps rzuciły petardy w publiczność podczas jego wykładów[10]. W Kolonii jego wykłady musiała ochraniać policja[10]. Dla propagandy nazistowskiej Hirschfeld stał się symbolem zagrożenia i upadku Niemiec[10]. Hitler publicznie wyzywał go podczas swoich wieców w Monachium[10].

Filmy

Plakat z filmu Inaczej niż inni, w którym wystąpił Magnus Hirschfeld.

Tuż przed zakończeniem I wojny światowej Hirschfeld wziął udział w pracach nad filmem Inaczej niż inni (niem. Anders als die Andern, 1919)[10]. Tematem filmu było życie homoseksualistów w Niemczech, film pokazywał negatywne konsekwencje penalizacji homoseksualizmu poprzez paragraf 175[10]. Hirschfeld zagrał w filmie rolę seksuologa, który wyjaśnia widzom fenomen homoseksualizmu i zwraca uwagę na niesprawiedliwość istniejącego wówczas w Niemczech prawa[10]. Film został zakazany przez cenzurę w Republice Weimarskiej[10].

Hirschfeld wziął udział w trzech innych produkcjach filmowych, w tym w filmie Prawa miłości (niem. Gesetze der Liebe, 1927), gdzie opowiedział o swojej karierze naukowej[10].

Emigracja

W 1932 r. wyjechał za granicę na serię prelekcji, ale nie wrócił już do kraju z powodu przejęcia władzy przez nazistów, którzy go od dawna zwalczali. Osiadł we Francji. W 1933 r. jego Instytut został splądrowany i zniszczony przez działaczy nazistowskich[2]. W 1934 roku naziści pozbawili go obywatelstwa[8]. Jego książki były publicznie palone przez nazistów[8].

Dorobek naukowy

Koncepcja seksuologii

Hirschfeld uważał, że seksuologia powinna być dziedziną wolną od sądów wartościujących[11]. Jego koncepcja nauki wywodziła się z neokantowskiego rozróżnienia na sferę bytu i powinności[11]. Zadaniem nauki nie jest ocena moralna seksualności i jej przejawów (takich jak np. homoseksualizm czy transwestytyzm) a jedynie zrozumienie zjawisk i ich opis[11]. Tak rozumiane badania powinny, zdaniem Hirschfelda, być odrębne od religii i etyki[11].

Transwestytyzm

Hirschfeld jest twórcą terminu transwestytyzm. Po raz pierwszy użył go w 1910 roku w książce Transwestyci (niem. Die Transvestiten)[3]. Odnosił go do cross dresserów w Berlinie[3]. Jak pierwszy badacz w historii dowodził, że crossdressing nie jest związany z orientacją seksualną, transwestyci opisani w jego książce byli heteroseksualnymi mężczyznami[3].

W pracy dowodził, że ludzka seksualność tworzy spektrum od „absolutnego mężczyzny” do „absolutnej kobiety”. Oba skrajne bieguny spektrum nie istnieją w rzeczywistości, stanowią raczej typy idealne[3]. Realnie istniejący ludzie mogą zostać zaklasyfikowani bliżej jednego lub drugiego bieguna w zależności od 4 kryteriów: charakteru genitaliów, innych cech fizycznych, rodzaju popędu seksualnego i cech emocjonalnych[3].

Jednocześnie uznawał, że płeć i zachowania seksualne są w całości determinowane biologicznie[3]. Istotnym czynnikiem determinującym płeć były jego zdaniem hormony, argumentował, że obecność hormonów charakterystycznych dla płci przeciwnej jest przyczyną homoseksualizmu[12]. W przypadku osób biseksualnych, posiadały one jego zdaniem zarówno męskie, jak i żeńskie hormony[12]. Uważał również, że transwestytyzm jest zjawiskiem naturalnym, które nie zalicza się do patologii[5].

Badania nad powszechnością homoseksualizmu

W latach 1903–1904 prowadził w Niemczech badania ankietowe mające na celu ustalenie, jaki procent populacji stanowią homoseksualiści[3]. Za homoseksualistów uznano tych mężczyzn, którzy uprawiają seks wyłącznie z mężczyznami. Według ustaleń Hirschfelda homoseksualiści stanowili 2% niemieckich mężczyzn[3]. W raporcie z badań na ten temat udowodnił także istnienie biseksualizmu, pewien % ankietowanych mężczyzn uprawiał seks zarówno z kobietami, jak i z mężczyznami[3]. Badania te wzbudziły ogromne zainteresowanie berlińskiej prasy i sprawiły, że Hirschfeld stał się znaną postacią w mieście[3].

Przypisy

  1. ↑ Zbigniew Lew-Starowicz Miłość i seks. Słownik encyklopedyczny, Wrocław 1999.
  2. ↑ a b c d Anita Karwowska: "Dziewczyna z portretu". Kto zoperował Lili Elbe (pol.). W: Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2016-01-13. [dostęp 2017-12-06].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Beachy 2015 ↓, Chapter Three.
  4. ↑ Hirschfeld Magnus. [dostęp 2019-12-12].
  5. ↑ a b Beachy 2015 ↓, Chapter Six.
  6. ↑ Beachy 2015 ↓, Chapter.
  7. ↑ a b Beachy 2015 ↓, Chapter Eight.
  8. ↑ a b c d e Helfer 1972 ↓.
  9. ↑ Institute for Sexual Sciences (1919-1933). W: Reform of the Penal Code [on-line]. [dostęp 2011-01-13].
  10. ↑ a b c d e f g h i Beachy 2015 ↓, Chapter Five.
  11. ↑ a b c d Mancini 2015 ↓, s. 33.
  12. ↑ a b Mancini 2015 ↓, s. 52.

Bibliografia

  • Paweł Fijałkowski, Magnus Hirschfeld: Żyd, gej, socjalista. „Słowo Żydowskie” 2004, nr 1-2 (313-314), s. 11
  • Paweł Fijałkowski: Opowieść o Magnusie Hirschfeldzie. Racjonalista.pl, 2004.
  • Robert Beachy: Gay Berlin [epub]. 2015. ISBN 978-0-307-47313-4.
  • Christian Helfer: Hirschfeld, Magnus [Online-Version]. W: Neue Deutsche Biographie. 1972, s. 226–227. 9 (1972).
  • Elena Mancini: Magnus Hirschfeld and the quest for sexual freedom. Palgrave Macmillan, 2015. ISBN 1-349-28871-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Institut für Sexualwissenschaft - Bibliothek 1933.jpg
A uniformed member of the Nazi SA and a student of the Academy of Physical Exercise examine materials plundered from the library of Dr. Magnus Hirschfeld, director of the Institute for Sexual Science in Berlin on May 6, 1933. While some materials were burned immediately on the street outside the Institute, others were loaded onto trucks and carted away for sorting. Some were torched at the ceremonial book burning on Berlin's Opera Square on May 10, but selected valuable antiquarian books and periodicals were actually sold abroad, including some that were purchased by Hirschfeld himself, since he aimed to establish a new Institute in exile in Paris. The public library of the Institute comprised approximately 10,000 mostly rare German and foreign books on the topics of sex and gender. (Manfred Baumgardt, Schwules Museum Berlin).
Anders als die andern 1919 poster.jpg
Original 1919 poster for the first film about homosexuality, Different from the Others.
Magnus Hirschfeld 1929.jpg
Autor:
Wellcome Trust logo.svg

Ten plik pochodzi z Wellcome Images, strony internetowej zarządzanej przez Wellcome Trust, globalnej fundacji pożytku publicznego z siedzibą w Wielkiej Brytanii.

Refer to Wellcome blog post (archive).


Ten szablon nie wskazuje stanu prawnego pliku. Standardowy szablon licencji jest nadal wymagany. Aby dowiedzieć się więcej, zajrzyj na stronę Commons:Licencja.
, Licencja: CC BY 4.0
Image is of German sexologist Magnus Hirschfeld (1868–1935).