Maja Komorowska

Maja Komorowska
Ilustracja
Maja Komorowska (2015)
Imię i nazwisko

Maria Janina Komorowska-Tyszkiewicz

Data i miejsce urodzenia

23 grudnia 1937
Warszawa

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Jerzy Hubert Tyszkiewicz (1936–2014)

Lata aktywności

od 1960

Zespół artystyczny
Teatr Groteska w Krakowie
(1960–1961)
Teatr Laboratorium
(1961–1968)
Teatr Współczesny we Wrocławiu
(1968–1970)
Teatr Polski we Wrocławiu
(1970–1972)
Teatr Współczesny w Warszawie
(od 1972)
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej Medal „Milito Pro Christo” Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja)

Maria Janina Komorowska-Tyszkiewicz, znana jako Maja Komorowska (ur. 23 grudnia 1937 w Warszawie) – polska aktorka teatralna i filmowa, w latach 1961–1968 aktorka Teatru 13 Rzędów i Teatru Laboratorium we Wrocławiu, od 1972 aktorka Teatru Współczesnego w Warszawie; dwukrotnie zdobyła główne nagrody aktorskie na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych (1972, 1990)[1], dwukrotnie otrzymała nagrodę za pierwszoplanową rolę kobiecą na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za role w filmach Bilans kwartalny (1975) i Cwał (1996); profesor sztuk teatralnych (1991), w latach 1991–2016 profesor Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie[1].

Życiorys

Teatr

W 1960 roku ukończyła studia na Wydziale Lalkarskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Trzy lata później zdała eksternistyczny egzamin aktorski.

Zadebiutowała 30 września 1960 roku na deskach krakowskiego Teatru Lalki, Maski i Aktora Groteska. Od roku 1961 związana była z zespołem Jerzego Grotowskiego, najpierw w Teatrze 13 Rzędów w Opolu, a następnie w Teatrze Laboratorium we Wrocławiu[2]. Współpraca ta trwała do 1968 roku (z blisko roczną przerwą w 1964 roku). Wystąpiła m.in. w dramacie Słowackiego Kordian i Oratorium robotniczym i księciu niezłomnym Calderona i Słowackiego.

Po odejściu z Teatru Laboratorium współpracowała z teatrami wrocławskimi: Współczesnym (1968-1970) i Polskim (1970–1972)[3]. Za rolę Hamma w sztuce Samuela Becketta Końcówka wystawioną na deskach Teatru Polskiego otrzymała nagrodę I stopnia na 12. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych.

W 1972 roku przeszła do warszawskiego Teatru Współczesnego prowadzonego wówczas przez Erwina Axera. Zagrała m.in. w Lirze Edwarda Bonda, Święcie Borysa Thomasa Bernharda, Rzeczy listopadowej Ernesta Brylla i Kordianie Słowackiego. Z Teatrem Współczesnym związana jest do dziś.

W latach osiemdziesiątych aktorka wystąpiła w zaledwie pięciu spektaklach: w Tryptyku Maxa Frischa przeniesionym na scenę przez Erwina Axera oraz Kurce wodnej Stanisława Witkiewicza, Trzech siostrach Antona Czechowa i Letycji i lubczyku Petera Shaffera w reżyserii Macieja Englerta. Za rolę w ostatniej sztuce zdobyła nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza oraz nagrodę główną na 30. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych.

W kolejnej dekadzie Komorowska pojawiła się na scenie o wiele częściej. Stworzyła kilka dojrzałych ról, choćby w Wizycie starszej pani Friedricha Dürrenmatta w reżyserii Wojciecha Adamczyka, Szczęśliwych dniach Samuela Becketta w reżyserii Antoniego Libery, U celu Thomasa Bernharda w inscenizacji Erwina Axera oraz Wymazywaniu Krystiana Lupy. Za rolę Cecily Robson w przedstawieniu Kwartet Ronalda Harwooda otrzymała Feliksa Warszawskiego oraz nagrody na krajowych festiwalach teatralnych[4].

Po kreacji Marii w Wymazywaniu aktorka kontynuowała współpracę z Krystianem Lupą. W 2004 roku zagrała Irinę Arkadinę w Niedokończonym utworze na aktora według Mewy Czechowa i ekspresyjną Pilar w Sztuce hiszpańskiej Yasminy Rezy. W 2006 roku pojawiła się jako Anna Meister w sztuce Na szczytach panuje cisza Thomasa Bernharda. Za tę rolę w 2008 roku aktorka otrzymała tytuł Najlepszej Aktorki na 14. Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi. W tym samym roku została uhonorowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[5].

Duże uznanie przyniosła jej rola Sary Bernhardt w sztuce Mimo wszystko Johna Murrella w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza. Zagrała wielką gwiazdę przyzwyczajoną do składanych jej hołdów i jednocześnie kobietę inteligentną, ironiczną i świadomą starości i nadchodzącej śmierci.

W Warszawie występowała gościnnie m.in. w Starej Prochowni, Scenie Prezentacje czy w Teatrze Dramatycznym. Ponad 30 razy wystąpiła w Teatrze Telewizji oraz wyreżyserowała przedstawienie Przy stole Antona Czechowa[6].

Od 1982 roku wykłada w Akademii Teatralnej w Warszawie[7]. Za osiągnięcia artystyczne i dydaktyczne otrzymała nagrodę indywidualną Ministerstwa Kultury i Sztuki w 1991 i 1994 roku. W 2011 roku wyreżyserowała przedstawienie Panny z Wilka na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza, które w lipcu tego samego roku otrzymało nagrodę Grand Prix podczas VI Międzynarodowego Festiwalu Szkół Teatralnych w Warszawie.

Film

Maja Komorowska zadebiutowała w filmie w 1960 roku użyczając głosu w baśni filmowej Marysia i krasnoludki, jednak za początek jej kariery filmowej uważa się rolę z 1970 roku w Życiu rodzinnym Krzysztofa Zanussiego. Rok później aktorka ponownie wystąpiła u Zanussiego w filmie telewizyjnym Za ścianą, w którym zagrała zakompleksioną niedoszłą panią naukowiec. Te dwie debiutanckie role zostały nagrodzone na krajowych i międzynarodowych festiwalach filmowych. Wkrótce stała się Komorowska ulubioną aktorką tego reżysera. Zanussi napisał kilka scenariuszy filmowych z myślą o aktorce[8]. W 1971 roku zagrała też w dramacie psychologicznym Jak daleko stąd, jak blisko Tadeusza Konwickiego.

Po obejrzeniu filmu Za ścianą Andrzej Wajda zaproponował aktorce zagranie Racheli w Weselu, choć sama Komorowska uważała, że lepiej w tej roli wypadłaby Ewa Demarczyk[9]. Ta drugoplanowa rola została nagrodzona Złotym Gronem w 1974 roku podczas Lubuskiego Lata Filmowego.

W 1976 roku zagrała u Istvána Szabó w obrazie Budapeszteńskie opowieści opisującym powojenną historię Węgier. W 1979 roku ponownie wystąpiła u Wajdy w ekranizacji opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Panny z Wilka. W drugiej połowie lat 70. i w latach 80. aktorka kontynuowała współpracę z Zanussim. Rola Marty Siemińskiej w Bilansie kwartalnym przyniosła jej nagrodę dla najlepszej aktorki na FPFF w Gdyni. Kolejne filmy z tym reżyserem to m.in. Spirala, Kontrakt, Pokuszenie, czy Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest...

W 1988 roku Komorowska pojawiła się w filmie Dekalog I – pierwszej części cyklu telewizyjnego w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego. Rok później wystąpiła w Lawie Tadeusza Konwickiego i ponownie u Zanussiego w obrazie Stan posiadania, za który została nominowana do nagrody za pierwszoplanową rolę kobiecą na FPFF w Gdyni. W 1991 roku aktorka zagrała w serialu Janusza Zaorskiego Panny i Wdowy.

W 1995 roku Komorowska zagrała w dramacie Cwał, w którym wcieliła się w postać Idalii Dobrowolskiej. Aktorka otrzymała Złotą Kaczkę – nagrodę czytelników magazynu „Film”, po raz drugi zdobyła nagrodę dla najlepszej aktorki na festiwalu w Gdyni oraz nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto i Festiwalu Filmowym Narodów Słowiańskich i Prawosławnych.

W 2000 roku pojawiła się w filmie Wyrok na Franciszka Kłosa Wajdy, w którym wcieliła się w postać matki głównego bohatera. Jej następny film to dramat telewizyjny Skarby ukryte Zanussiego z cyklu Opowieści weekendowe. W 2002 roku wystąpiła gościnnie w serialu Na dobre i na złe. Kolejnym filmem u Wajdy był obraz Katyń (2007). W tym samym roku zagrała w węgierskim filmie Ósmy dzień tygodnia. Rola Hanny Szandroy została doceniona przez jury podczas Lubuskiego Lata Filmowego, gdzie aktorka zdobyła nagrodę specjalną za wybitną kreację aktorską.

W 2009 roku wystąpiła w obrazie Rewizyta przedstawiającym dalsze losy bohaterów filmów Zanussiego z lat siedemdziesiątych oraz w dramacie biograficznym Popiełuszko. Wolność jest w nas Rafała Wieczyńskiego.

Życie prywatne

Jest córką Leona hrabiego Komorowskiego z Kurmen h. Korczak i Ireny z Leitgeberów. Miała brata bliźniaka Piotra, który także był aktorem[10] oraz młodszą siostrę Magdalenę. Ojciec pracował, matka prowadziła dom. 19 grudnia 1959 roku wyszła za mąż za Jerzego Huberta Tyszkiewicza (ur. 1936, zm. 2014)[11], również pochodzącego z rodziny hrabiowskiej[12]. Ma syna Pawła (urodzonego w 1963 roku), dwie wnuczki i dwóch wnuków[13].

Aktorka od lat bierze czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym, np. wspierając budowę warszawskiego hospicjum onkologicznego[14], biorąc udział w Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej.

Oddzielną kartą w jej biografii była pomoc internowanym w czasie stanu wojennego (była członkiem Prymasowskiej Rady Pomocy Internowanym i Ich Rodzinom)[15]. Jest częstym gościem ośrodków polonijnych na całym świecie, w których występuje z wieczorami poetyckimi. Z tymi spektaklami jeździ także po całej Polsce.

W 1993 roku Wydawnictwo Tenten wydało książkę autorstwa Komorowskiej zatytułowaną 31 dni maja[16]. Jest bohaterką książki Barbary Osterloff Pejzaż. Rozmowy z Mają Komorowską[17]. Mieszkanka osiedla Stawki[18].

Odznaczenia i nagrody

Nagrody filmowe i teatralne

Odznaczenia państwowe

Inne nagrody i odznaczenia

Filmografia

Filmy fabularne

Źródło: FilmPolski.pl[37]

Seriale telewizyjne

Przypisy

  1. a b Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1993, s. 311. ISBN 83-223-2644-0.
  2. Magda Podsiadły: Grała u Grotowskiego. Teraz pokazuje „Szczęśliwe dni”. gazeta.pl, 2011-03-04. [dostęp 2011-03-29].
  3. Scena im. Jerzego Grzegorzewskiego. teatrpolski.wroc.pl. [dostęp 2011-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-26)].
  4. Maja Komorowska. wspolczesny.pl. [dostęp 2011-03-29].
  5. a b Maja Komorowska otrzyma złoty medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”. rp.pl, 2008-01-24. [dostęp 2013-02-01].
  6. Maja Komorowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2011-03-29].
  7. Akademia Teatralna. at.edu.pl. [dostęp 2011-02-01].
  8. Julita Karkowska: Jest w nas tęsknota. dziennik.com, 2010-05-07. [dostęp 2012-06-10].
  9. Tadeusz Sobolewski: Maja Komorowska. Droga do światła. Gazeta Wyborcza, 2007-12-24. [dostęp 2013-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-29)].
  10. Wielkanoc u Mai Komorowskiej. onet.pl, 2003-04-19. [dostęp 2011-02-02].
  11. Tygodnik Na żywo nr 33, 14 sierpnia 2014, s. 42–43.
  12. Jerzy Hubert Tyszkiewicz. genealogiapolska.pl. [dostęp 2011-02-02].
  13. Paweł Tyszkiewicz. genealogiapolska.pl. [dostęp 2011-02-02].
  14. Pola nadziei – październik 2004. whs.pl. [dostęp 2011-02-04].
  15. Ważne było, aby się nie poddać. rp.pl, 1997-12-13. [dostęp 2011-02-03].
  16. 31 dni maja. wp.pl. [dostęp 2011-02-01].
  17. Tadeusz Sobolewski: Pejzaż. Rozmowy z Mają Komorowską, Osterloff, Barbara. wyborcza.pl, 2005-03-14. [dostęp 2011-02-01].
  18. Wyborcza.pl, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2021-09-10].
  19. 1. Festiwal Gwiazd, 1–6 lipca 1996. instytutsztuki.pl. [dostęp 2011-01-30].
  20. Nagrody im. Boya. Sekcja Polska Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych. [dostęp 2011-01-30].
  21. Maja Komorowska laureatką Prowincjonaliów 2008. wp.pl, 2007-12-10. [dostęp 2011-02-01].
  22. Agnieszka Rataj: Warszawa. Grand Prix dla Akademii Teatralnej. Życie Warszawy, 2011-07-05. [dostęp 2011-09-11].
  23. Maja Komorowska i Krzysztof Zanussi wyróżnieni w Sandomierzu, Radio Kielce [dostęp 2021-05-29] (pol.).
  24. M.P. 2000 nr 11, poz. 209. isap.sejm.gov.pl, 1999-12-23. [dostęp 2011-04-08].
  25. Odznaczenia dla aktorów. culture.pl, 2004-11-19. [dostęp 2011-04-08].
  26. Janda i Komorowska uhonorowane francuskim orderem. onet.pl, 2010-11-22. [dostęp 2011-02-21].
  27. M.P. z 2011 r. nr 32, poz. 384.
  28. Prezydent odznaczył ludzi kultury. prezydent.pl, 17 stycznia 2011. [dostęp 2012-05-12].
  29. Ludzie kultury uhonorowani przez Prezydenta RP. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, mkidn.gov.pl, 2011-01-17. [dostęp 2012-05-12].
  30. Materiał dostępny za lata 1988–1998. Polska Bibliografia Literacka. [dostęp 2011-04-09].
  31. Nagrody Totus rozdane. ngo.pl, 2001-10-18. [dostęp 2011-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-11)].
  32. Wręczenie dyplomów „Benemerenti” Ordynariatu Polowego WP. caritas.pl. [dostęp 2012-06-10]. (pol.).
  33. Medale dla Wajdy i Komorowskiej. onet.pl, 2007-12-20. [dostęp 2011-04-09].
  34. Laureaci Dorocznej Nagrody w roku 2008. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. [dostęp 2011-01-30].
  35. Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny”. gdansk.pl, 2010-09-08. [dostęp 2011-01-30].
  36. Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2018-08-12].
  37. Maja Komorowska. filmpolski.pl. [dostęp 2011-03-30].

Bibliografia

  • Kazimierz Żórawski, Maja Komorowska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1977, Seria: Aktorzy Filmowi Świata.
  • Maja Komorowska, 31 dni maja, Warszawa: Wydawnictwo Tenten, 1993, ISBN 83-85477-62-4.
  • Maja Komorowska, Pejzaż. Rozmowy z Mają Komorowską, Barbara Osterloff, Warszawa: Errata, 2004, ISBN 83-920617-2-1, OCLC 62153244.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Srebrny Medal za Zasługi dla Obronności Kraju BAR.svg
Baretka: Srebrny Medal "za Zasługi dla Obronności Kraju".
POL Medal Milito Pro Christo BAR.svg
Baretka: Medal "Milito Pro Christo" – ustanowiony i nadawany przez Ordynariat Polowy Wojska Polskiego od 2001.
Maria Komorowska Odcisk.JPG
Autor: Damianwiszowaty12, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odcisk gwiazdy na ul. Aleji Gwiazd w Międzyzdrojach woj. zachodniopomorskie pow. kamieński
Maja Komorowska 2015 (cropped).jpg
Autor: Kapitel, Licencja: CC0
Maja Komorowska