Makak czepkowy

Makak czepkowy
	Macaca radiata
	(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Papionini
Rodzaj	makak
Gatunek	makak czepkowy
Synonimy
	Cercocebus radiatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812;
	Cercocebus radiatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812;
Podgatunki
	M. r. radiata (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812); M. r. diluta Pocock, 1931;
	M. r. radiata (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812); M. r. diluta Pocock, 1931;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0

Makak czepkowy^[5] (Macaca radiata) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Makak czepkowy występuje w zależności od podgatunku^[6]^[5]:

M. radiata radiata – makak czepkowy – zachodnie i południowe Indie (Gudźarat, Maharasztra, Andhra Pradesh, Goa, Karnataka, Kerala i Tamilnadu), północna granica rzeki Tapti, na południe do Palani Hills i na południowy wschód do Timbala, w głębi Puducherry. Introdukowany na Maskareny w tym na Mauritius i Reunion, prawdopodobnie w XVI wieku.
M. radiata diluta – makak jasnobrzuchy – południowo-wschodnie Indie (Kerala i Tamilnadu), od południowego krańca i południowo-wschodniego wybrzeża, na północ do Kambam u południowo-zachodniego podnóża Palani Hills i Puducherry na wschodnim wybrzeżu.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1812 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire nadając mu nazwę Cercocebus radiatus^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Geoffroy Saint-Hilaire wskazał Indie (fr. Habite d’Indie)^[2]^[7].

M. radiata należy do grupy gatunkowej sinica^[6]. Jest sympatryczny z M. silenus w zachodniej części jego rozmieszczenia^[6]. Zgłoszono przypadki albinizmu^[6]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[6].

Etymologia

Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku^[8].
radiata: łac. radiatus „promienisty”, od radius „promień, laska”^[9].
diluta: łac. dilutus „słaby, rozcieńczony”, od diluere „rozpuszczać”, od dis „osobno, niezależnie”; luere „robić dobrze”^[9].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 34,5–52,5 cm, samców 51,5–60 cm, długość ogona samic 48–63,5 cm, samców 51–69 cm; masa ciała samic 2,9–5,5 kg, samców 5,4–11,6 kg; dorosłe samce są większe od dorosłych samic o 15% w długości ciała i o 75% w ciężarze ciała^[10]. Przypomina makaka królewskiego, mały lub średniej wielkości o wydłużonym tułowiu i długim ogonie. Głowa pokryta długimi, staranie ułożonymi włosami; czoło bardzo wysokie, nieowłosione.

Ekologia

Obszary zadrzewione, w pobliżu rzek. Tworzą liczne grupy z jednym lub kilkoma dorosłymi samcami. Jedną trzecią czasu spędzają na ziemi. Jest wszystkożerny, żywi się zarówno owadami jak i roślinami (przede wszystkim młodymi pędami, owocami i nasionami).

Status

Gatunek nie znajduje się pod ochroną, dość szeroko rozprzestrzeniony. Status zagrożenia w zależności od podgatunku:

M. r. diluta – VU^[11]
M. r. radiata – VU^[12]

Przypisy

↑ Macaca radiata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’histoire naturelle”. 19, s. 98, 1812. (fr.).
↑ R.I. Pocock. The long-tailed macaque monkeys(Macaca radiata and M. sinica) of southern India and Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 35 (2), s. 278, 1931. (ang.).
↑ M.M. Singh M.M., H.N. Kumara & A.H.N.K.& A. Kumar H.N. Kumara & A.H.N.K.& A., Macaca radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 224. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca radiata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 638–639. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ M.M. Singh M.M., A. Kumar & H.N.A.K.& H.N. Kumara A. Kumar & H.N.A.K.& H.N., Macaca radiata ssp. diluta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
↑ M.M. Singh M.M., A. Kumar & H.N.A.K.& H.N. Kumara A. Kumar & H.N.A.K.& H.N., Macaca radiata ssp. radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

Bibliografia

Encyklopedia Dzikich Zwierząt - Góry. Warszawa: Świat Książki 1997, ISBN 83-7129-211-2.

[itis-1] Macaca radiata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Geoffroy-2] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’histoire naturelle”. 19, s. 98, 1812. (fr.).

[Pocock-3] R.I. Pocock. The long-tailed macaque monkeys(Macaca radiata and M. sinica) of southern India and Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 35 (2), s. 278, 1931. (ang.).

[iucn-4] M.M. Singh M.M., H.N. Kumara & A.H.N.K.& A. Kumar H.N. Kumara & A.H.N.K.& A., Macaca radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

[Cichocki&inni-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 224. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca radiata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].

[Palmer-8] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).

[Jobling-9] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Zinner&inni-10] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 638–639. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[iucn2-11] M.M. Singh M.M., A. Kumar & H.N.A.K.& H.N. Kumara A. Kumar & H.N.A.K.& H.N., Macaca radiata ssp. diluta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

[iucn3-12] M.M. Singh M.M., A. Kumar & H.N.A.K.& H.N. Kumara A. Kumar & H.N.A.K.& H.N., Macaca radiata ssp. radiata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne