Makak czubaty

Makak czubaty
	Macaca nigra
	(Desmarest, 1822)
	; Makak czubaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Rodzaj	makak
Gatunek	makak czubaty
Synonimy
	Cynocephalus niger Desmarest, 1822; Cynocephalus malayanus Desmoulins, 1824; Cynopithecus aethiops Reichenbach, 1863; Cynopithecus lembicus G.S. Miller, 1931;
	Cynocephalus niger Desmarest, 1822; Cynocephalus malayanus Desmoulins, 1824; Cynopithecus aethiops Reichenbach, 1863; Cynopithecus lembicus G.S. Miller, 1931;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0

Makak czubaty^[7]^[8], czarny makak czubaty^[8], czubaty pawian^[8] (Macaca nigra) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Makak czubaty występuje endemicznie w północnym Celebes (wschodni kraniec północnej, półwyspowej części) oraz na wyspach Manado Tua i Talisei; introdukowany na wyspę Pulau Bacan (Moluki) w 1867 roku^[9]^[10].

Gęstość występowania makaków czubatych na wyspie Bacan jest wyższa niż na Sulawesi (odpowiednio 4,9 grup/km² ze średnią wielkością grupy 24,9 os. // 3,9 grup/km², średnio liczących 20 osobników)^[9].

Na Sulawesi grupy makaków czubatych można spotkać na terenie rezerwatów Tangkoko DuaSudara (w tym miejscu wyspy jest ich najwięcej), Gunung Ambang, Gunung Manembonembo oraz na terenie parku narodowego Bunaken Marine^[11].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1822 roku francuski zoolog Anselme Gaëtan Desmarest nadając mu nazwę Cynocephalus niger^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Desmarest wskazał „jedną z wysp archipelagu indyjskiego” (fr. L’une des îles de l’archipel des Indes)^[2], uściślone do wyspy Pulau Bacan, na Molukach, w Indonezji^[12].

M. nigra należy do grupy gatunkowej silenus^[10]. M. nigra jest genetycznie i morfologicznie podobny do M. nigrescens, a w Parku Narodowym Bogani Nani Wartabone w dolnym biegu rzeki Onggak Dumoga stwierdzono strefę przenikania między tymi gatunkami^[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten za gatunek monotypowy^[10].

Etymologia

Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku^[13].
nigra: łac. niger „czarny, ciemnego koloru, lśniąca czerń”^[14].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 44,5–55 cm, samców 50–57 cm, długość ogona 1,5–2,5 cm; masa ciała samic 5,5–8 kg, samców 10,2–13 kg^[15]. Czarne, dość długie futro, szczątkowy ogon, twarz czarna, u młodych różowa, modzele pośladkowe jasnoróżowe. Na głowie charakterystyczny czub dorastający do 10 cm.

Tryb życia

Żyje w parach lub małych grupach, głównie na ziemi, osobniki młode i samice z dziećmi chronią się na drzewach. Wszystkożerny, żywi się głównie owocami, chętnie łowi drobne zwierzęta w rzekach i morzu. W stadach panuje równouprawnienie, żadna płeć nie dominuje. Młode osiągają dojrzałość w wieku trzech lat, nie wiadomo ilu lat dożywają na wolności.

Przypisy

↑ Macaca nigra, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Supplément. W: A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
↑ A. Desmoulins: Cynocéphale. Cynocephalus. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 5. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1824, s. 262. (fr.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollständigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 163. (niem.).
↑ G.S. Miller. Two new mammals from Celebes. „Journal of Mammalogy”. 12 (4), s. 413, 1931. DOI: 10.2307/1373772. (ang.).
↑ R.R. Lee R.R. i inni, Macaca nigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-22] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c Kowalski i in. 1991 ↓.
↑ ^a ^b Rosenbaum et al.. Population densities of Sulawesi crested black macaques (Macaca nigra) on Bacan and Sulawesi, Indonesia: Effects of habitat disturbance and hunting. „American Journal of Primatology”. 44, s. 89–106, 1998. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 220. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ Bynum et al.. Conservation Status of Sulawesi Macaques. „Tropical Biodiveristy”. 6, s. 123–144, 1999. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca nigra. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-22].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 630–631. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Bibliografia

K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[itis-1] Macaca nigra, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Desmarest-2] Supplément. W: A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1822, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).

[Desmoulins-3] A. Desmoulins: Cynocéphale. Cynocephalus. Mam. W: J. Bory de Saint-Vincent: Dictionnaire classique d’histoire naturelle. T. 5. Paris: Rey et Gravier, Libraries-Editeurs, Auai des Augustins, n° 55; Baudouin Frèrer, Libraries-Editeurs, Imprimeurs de la société D'Histoire Naturelle, Rue de Vaugirard, n° 36, 1824, s. 262. (fr.).

[Reichenbach-4] H.G.L. Reichenbach: Die vollständigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 163. (niem.).

[Miller-5] G.S. Miller. Two new mammals from Celebes. „Journal of Mammalogy”. 12 (4), s. 413, 1931. DOI: 10.2307/1373772. (ang.).

[iucn-6] R.R. Lee R.R. i inni, Macaca nigra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-22] (ang.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[CITEREFKowalskiKrzanowskiKubiakRzebik-Kowalska1991-8] Kowalski i in. 1991 ↓.

[Rosenbaum-9] Rosenbaum et al.. Population densities of Sulawesi crested black macaques (Macaca nigra) on Bacan and Sulawesi, Indonesia: Effects of habitat disturbance and hunting. „American Journal of Primatology”. 44, s. 89–106, 1998. (ang.).

[Burgin&inni-10] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 220. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Bynum-11] Bynum et al.. Conservation Status of Sulawesi Macaques. „Tropical Biodiveristy”. 6, s. 123–144, 1999. (ang.).

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca nigra. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-22].

[Palmer-13] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).

[Jobling-14] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Zinner&inni-15] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 630–631. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne