Makak rozczochrany

Makak rozczochrany
	Macaca sinica
	(Linnaeus, 1771)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Papionini
Rodzaj	makak
Gatunek	makak rozczochrany
Synonimy
	Simia sinica Linnaeus, 1771; Cercopithecus pileatus Ogilby, 1838; Zati audeberti Reichenbach, 1862; Macaca sinica inaurea Pocock, 1931; Macaca (Zati) sinica opisthomelas W.C.O. Hill, 1942; Macaca sinica longicaudata Deraniyagala, 1965;
	Simia sinica Linnaeus, 1771; Cercopithecus pileatus Ogilby, 1838; Zati audeberti Reichenbach, 1862; Macaca sinica inaurea Pocock, 1931; Macaca (Zati) sinica opisthomelas W.C.O. Hill, 1942; Macaca sinica longicaudata Deraniyagala, 1965;
Podgatunki
	M. s. sinica (Linnaeus, 1771); M. s. aurifrons Pocock, 1931; M. s. opisthomelas W.C.O. Hill, 1942;
	M. s. sinica (Linnaeus, 1771); M. s. aurifrons Pocock, 1931; M. s. opisthomelas W.C.O. Hill, 1942;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0

Makak rozczochrany^[9], makak manga^[10] (Macaca sinica) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Makak rozczochrany występuje w zależności od podgatunku^[11]^[9]:

M. sinica sinica – makak rozczochrany – północno-wschodnia i południowo-wschodnia Sri Lanka (strefa sucha).
M. sinica aurifrons – makak złotoczelny – południowo-zachodnia Sri Lanka (niziny strefy wilgotnej od wybrzeża do około 2000 m n.p.m.).
M. sinica opisthomelas – makak wyżynny – południowo-środkowa Sri Lanka (tereny górskie powyżej 1800 m n.p.m.).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1771 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia sinica^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał Indie Wschodnie (łac. Habitat in India orientali)^[2], według niektórych autorów była to być może Sri Lanka^[12].

M. sinica należy do grupy gatunkowej sinica^[13]^[11]. Rozmieszczenie gatunków w tej grupie jest allopatryczne lub parapatryczne i rozciąga się od Sri Lanki do zachodnio-wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej^[11]. Żołądź prącia z tej grupy jest bardzo charakterystyczny: wierzchołek jest strzałkowaty, zwężony ku czubkowi i ma mniej niż 30 mm długości^[11]. Zgłaszano przypadki albinizmu^[13]^[11]. Pomiędzy podgatunkami występują pewnego rodzaju intergracje^[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki^[11].

Etymologia

Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku^[14].
sinica: średniowiecznołac. Sinicus „chiński, Chińczyk”, od łac. Sinai „chiński, Chińczyk”, od gr. σιναι sinai „chiński”^[15].
aurifrons: łac. aurum, auri „złoto”; frons, frontis „czoło, przód”^[15].
opisthomelas: gr. οπισθε opisthe „tył, z tyłu”; μελας melas, μελανος melanos „czarny”^[15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 40–45 cm, samców 44–53 cm, długość ogona samic 46–57 cm, samców 51–62 cm; masa ciała samic 2,3–4,3 kg, samców 4,1–8,4 kg^[13]. Grzbiet czerwonawo- lub żółtobrązowy, spód białoszary. Skóra na twarzy nie jest owłosiona, u dorosłych samic może przybierać czerwony kolor.

Tryb życia

Makak rozczochrany prowadzi nadrzewny, dzienny tryb życia. Żywi się głównie owocami, kwiatami i owadami. Zamieszkuje głównie lasy galeriowe i podobne siedliska położone nad wodą. Żyje z dala od siedzib ludzkich.

Makaki rozczochrane są zwierzętami socjalnymi, żyją w stadach złożonych najczęściej z 20-25 osobników. W stadzie obowiązuje hierarchia po linii matki (Dittus, 1979). Po ciąży trwającej ok. 5 miesięcy samica rodzi jedno młode.

Liczebność populacji tego gatunku zmniejsza się. W 1976 roku była szacowana na 600 000 osobników.

Przypisy

↑ Macaca sinica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Regni animalis appendix. Mammalia. W: Ch. Linnaeus: Mantissa plantarum. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1767–1771, s. 521. (łac.).
↑ W. Ogilby: The Menageries: The Natural History of Monkeys, Opossums, and Lemurs. T. 1. London: Charles Knight & Co., 1838, s. 308, 311. (ang.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollsteändigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 132. (niem.).
↑ ^a ^b R.I. Pocock. The long-tailed macaque monkeys(Macaca radiata and M. sinica) of southern India and Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 35 (2), s. 286, 1931. (ang.).
↑ W.Ch.O. Hill. The highland macaque of Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 43 (3), s. 402, 1942. (ang.).
↑ P.E.P. Deraniyagala. A new subspecies of macaque, Macaca sinica longicaudata from Ceylon. „Spolia zeylanica”. 30 (2), s. 261, 1965. (ang.).
↑ W. Dittus & A.C.W.D.& A.C. Watson W. Dittus & A.C.W.D.& A.C., Macaca sinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 224. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca sinica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-28].
↑ ^a ^b ^c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 638. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Bibliografia

W. Dittus & A.C.W.D.& A.C. Watson W. Dittus & A.C.W.D.& A.C., Macaca sinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
Sean Flannery: Toque Macaque (Macaca sinica). The Primata. [dostęp 2009-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (12 sierpnia 2011)]. (ang.).

[itis-1] Macaca sinica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] Regni animalis appendix. Mammalia. W: Ch. Linnaeus: Mantissa plantarum. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1767–1771, s. 521. (łac.).

[Ogilby-3] W. Ogilby: The Menageries: The Natural History of Monkeys, Opossums, and Lemurs. T. 1. London: Charles Knight & Co., 1838, s. 308, 311. (ang.).

[Reichenbach-4] H.G.L. Reichenbach: Die vollsteändigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 132. (niem.).

[Pocock-5] R.I. Pocock. The long-tailed macaque monkeys(Macaca radiata and M. sinica) of southern India and Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 35 (2), s. 286, 1931. (ang.).

[Hill-6] W.Ch.O. Hill. The highland macaque of Ceylon. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 43 (3), s. 402, 1942. (ang.).

[Deraniyagala-7] P.E.P. Deraniyagala. A new subspecies of macaque, Macaca sinica longicaudata from Ceylon. „Spolia zeylanica”. 30 (2), s. 261, 1965. (ang.).

[iucn-8] W. Dittus & A.C.W.D.& A.C. Watson W. Dittus & A.C.W.D.& A.C., Macaca sinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

[Cichocki&inni-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-10] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 224. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca sinica. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-28].

[Zinner&inni-13] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 638. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Palmer-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).

[Jobling-15] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne