Makak tybetański

Makak tybetański
	Macaca thibetana
	(Milne-Edwards, 1870)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Papionini
Rodzaj	makak
Gatunek	makak tybetański
Synonimy
	Macacus thibetanus Milne-Edwards, 1870; Macacus (Magus) arctoides esau Matschie, 1912; Pithecus pullus A.B. Howell, 1928; Macaca thibetana huangshanensis Jiang & Wang, 1996; Macaca thibetana guizhouensis Wang & Jiang, 1996;
	Macacus thibetanus Milne-Edwards, 1870; Macacus (Magus) arctoides esau Matschie, 1912; Pithecus pullus A.B. Howell, 1928; Macaca thibetana huangshanensis Jiang & Wang, 1996; Macaca thibetana guizhouensis Wang & Jiang, 1996;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania

Makak tybetański^[8], makak wąsaty^[8], makak leśny^[8], makak długowłosy^[8] (Macaca thibetana) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Makak tybetański występuje w środkowej i wschodniej Chińskaiej Republice Ludowej we wschodnim Tybetańskim Regionie Autonomicznym, w Syczuanie, południowym Gansu, południowym Shaanxi, Hubei, Anhui, Zhejiang, północnym Junnan, Kuejczou, Jiangxi, Fujian, północnym Kuangsi i północnym Guangdong; zachodnia granica przebiega w wąwozie rzeki Jangcy w zachodnim i północno-zachodnim Syczuanie natomiast południowa granica w Guangxi, być może również w północno-wschodnich Indiach (Arunachal Pradesh, Asam i Meghalaya), ale granica ta może być oparta na błędnej identyfikacji^[9].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1870 roku francuski zoolog Alphonse Milne-Edwards nadając mu nazwę Macacus thibetanus^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Milne-Edwards wskazał pobliże Moupin, w Syczuanie, w Chinach^[2]^[10].

M. thibetana należy do grupy gatunkowej sinica (lub sinica-arctoides)^[9]. Krzyżuje się z M. mulatta na wzgórzach Koulun w Hongkongu^[9]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[9].

Etymologia

Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku^[11].
thibetana: Tybet^[12].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 51–63 cm, samców 61–71 cm, długość ogona samic 4–8 cm, samców 8–14 cm; masa ciała samic 9–13 kg, samców 14,2–18,3 kg^[13]. Silna, odporna małpa, przypominająca makaka brodatego. Sierść brązowa, ogon krótki.

Ekologia

Żywi się głównie roślinami, poza tym jest wszystkożerny.

Status

Gatunek liczny w wielu regionach.

Przypisy

↑ Macaca thibetana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c A. Milne-Edwards. Note sur quelques Mammiferes du Tibet oriental. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 70, s. 341, 1870. (fr.).
↑ P. Matschie. Zur Kenntnis der südchinesischen Kurzschwanz-Makaken. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1912, s. 309, 1912. (niem.).
↑ A.B. Howell. New Chinese mammals. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 41, s. 41, 1928. (ang.).
↑ Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 363.
↑ Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 366.
↑ L. Yongcheng & M.L.Y.& M. Richardson L. Yongcheng & M.L.Y.& M., Macaca thibetana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca thibetana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 642–643. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Bibliografia

X. Jiang, Y. Wang & Q. Wang. Taxonomy and distribution of Tibetan macaque (Macaca thibetana). „Zoological Research”. 17 (4), s. 361–369, 1996. (ang.).
Encyklopedia Dzikich Zwierząt - Góry. Warszawa: Świat Książki 1997, ISBN 83-7129-211-2.

[itis-1] Macaca thibetana, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Milne-Edwards-2] A. Milne-Edwards. Note sur quelques Mammiferes du Tibet oriental. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 70, s. 341, 1870. (fr.).

[Matschie-3] P. Matschie. Zur Kenntnis der südchinesischen Kurzschwanz-Makaken. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1912, s. 309, 1912. (niem.).

[Howell-4] A.B. Howell. New Chinese mammals. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 41, s. 41, 1928. (ang.).

[CITEREFJiangWangWang1996363-5] Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 363.

[CITEREFJiangWangWang1996366-6] Jiang, Wang i Wang 1996 ↓, s. 366.

[iucn-7] L. Yongcheng & M.L.Y.& M. Richardson L. Yongcheng & M.L.Y.& M., Macaca thibetana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).

[Cichocki&inni-8] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 226. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca thibetana. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-27].

[Palmer-11] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).

[Jobling-12] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Zinner&inni-13] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 642–643. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne