Makata

Makata perska, XVI wiek

Makata (arab. mak ad - nakrycie lub siedzenie) – dekoracyjna tkanina jedwabna przetykana złotą lub srebrną nicią (złotolita lub srebrnolita) o stylizowanych wzorach roślinnych (głównie kwiaty – goździk, tulipan, róża)^[1], architektonicznych (np. motyw mihrabu)^[1] lub geometrycznych^[2], wykonana w różnych technikach tkackich (m.in.broszowania lub lansowania)^[3]. Spotyka się również makaty zdobione haftem lub aplikacją, wykonane barwnymi jedwabiami na jedwabnej tkaninie^[3].

Wytwarzana w krajach Bliskiego Wschodu, głównie w Turcji i Persji w XVII i XVIII wieku, gdzie zawieszano ją na ścianach w domach i w namiotach (tzw. makaty namiotowe) i przykrywano nimi meble^[1][2], używano jej też do oblekania poduszek lub materacy^[4].
Na Dalekim Wschodzie makaty produkowano w Chinach, gdzie występowały symboliczne przedstawienia zwierząt związane z chińską mitologią^[1].
W Polsce makatę wytwarzano w XVIII wieku najpierw w pracowniach dworskich^[1], później, także w XIX wieku w manufakturach tkackich w Grodnie, Buczaczu, w Brodach, w Krakowie^[1] i używano jako kotary, serwety, obicia ścian oraz na namioty^[4]. Makaty z haftowanymi kartuszami herbowymi zdobiły często ściany dworów^[3].

Manufaktura w Buczaczu została założona przez Oskara Potockiego w końcu lat 70. XIX wieku. Później prowadzona była przez Adama Potockiego, a od pierwszego dziesięciolecia XX wieku przez Artura Potockiego. Pracownia w Buczaczu działała do 1939 roku. Wyroby manufaktury były sygnowane – naszywki z wytkanym herbem Pilawa Potockich i nazwą manufaktury „Buczacz”. Za czasów kierownictwa Artura obok herbu pojawiły się inicjały „A.P.”. Makaty buczackie początkowo dekorowane były wzorami geometrycznymi na wzór makat wschodnich przez sprowadzonych przez Oskara tkaczy ormiańskich. Później pojawiły się stylizowane motywy roślinne przypominające wzory znane z pasów kontuszowych^[1].

Przypisy