Maksym Krzywonos

Krzywonos w polskiej karykaturze.
(c) Alex Zelenko, CC BY-SA 4.0
Ruiny Wysokiego Zamku we Lwowie, zdobytego w 1648 przez Maksyma Krzywonosa.

Maksym Krzywonos, także Maksym Krywonos[1], ukr. Максим Кривоніс (ur. ok. 1600, zm. 1648) – pułkownik czerkaski kozackiego wojska zaporoskiego, jeden z głównych przywódców powstania Chmielnickiego. Pochodzenie nieznane, według jednej wersji pochodził z Mohylowa lub Ostroga, według innej – ówczesnego niemieckiego źródła – był Szkotem (przydomek miałby wówczas być dosłownym tłumaczeniem szkockiego nazwiska Cameron).

Brał udział m.in. w bitwach pod Żółtymi Wodami, Korsuniem, Konstantynowem i Piławcami. Zdobył m.in. Bar, Krzemieniec i Połonne. Brał udział w oblężeniu Lwowa w 1648 roku, gdzie na czele dowodzonych przez siebie kozaków zdobył Wysoki Zamek – podczas zdobywania którego został ranny i zmarł po kilku dniach[2][3]. Inna wersją jego śmierci jest, że zmarł na dżumę, która wybuchła wśród oblegających Zamość lub rana otrzymana w walce; pojawiają się także informacje o otruciu pułkownika przez jezuitów albo zamordowaniu go na rozkaz Bohdana Chmielnickiego, z którym był niejednokrotnie skonfliktowany, reprezentując radykalne, wojenne skrzydło wśród starszyzny kozackiej.

U Sienkiewicza

Krzywonos pojawia się również w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza jako jeden z głównych atamanów u boku Chmielnickiego. W ekranizacji Jerzego Hofmana postać Krzywonosa zagrał Maciej Kozłowski.

Przypisy

  1. ↑ Natalia Jakowenko: Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000, s. 221.
  2. ↑ Fryderyk Papee „Historia miasta Lwowa w zarysie” (rozdział 14), Lwów – Warszawa 1924, Książnica Polska.
  3. ↑ Aleksander Czołowski „Wysoki Zamek” (rozdział VII), Lwów 1910, Wydawnictwo Towarzystwa Miłośników Przeszłości Lwowa.

Bibliografia, literatura

  • Кривоніс Максим w: Енциклопедія історії України: Т. 5. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2008, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2.
  • Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9.
  • Władysław Serczyk, Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651, Warszawa 1998, wyd. Książka i Wiedza, ISBN 83-05-12969-1.

Media użyte na tej stronie

Maxym Kryvonis (woodcut of Kryvonis's likeness, probably a Polish caricature).jpg
Maxym Kryvonis (woodcut of Kryvonis's likeness, probably a Polish caricature)