Maksym Rylski

Maksym Rylski

Максим Тадейович Рильський

w młodości
Data i miejsce urodzenia	19 marca 1895 Kijów, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	24 lipca 1964 Kijów, USRR, ZSRR
Zawód, zajęcie	poeta, tłumacz
Narodowość	ukraińska
Odznaczenia

Dom Maksyma Rylskiego w Kijowie, obecnie muzeum poety

Maksym Rylski na znaczku Ukrainy

Maksym Rylski herbu Ostoja ukr. Максим Тадейович Рильський (ur. 19 marca 1895 w Kijowie, zm. 24 lipca 1964 tamże) – ukraiński poeta, tłumacz, publicysta, działacz społeczny polskiego pochodzenia, pracownik Akademii Nauk USRR, doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1964 roku. Należał do generacji określanej jako rozstrzelane odrodzenie.

Życiorys

Syn Tadeusza Rylskiego i Melanii Fedoriwnej. Ojciec był etnografem i działaczem społecznym, synem zamożnego polskiego szlachcica Rozesława Rylskiego i księżnej Trubeckiej. Matka była prostą chłopką ze wsi Romaniwka. W 1902 roku umarł Tadeusz Rylski i rodzina przeprowadziła się do Kijowa. Maksym Rylski na początku uczył się w domu, później w prywatnym gimnazjum w Kijowie.

Jako dziecko zawarł znajomość z kompozytorem Mykołą Łysenką, etnografem i badaczem Dmytrem Rewuckim, aktorem i reżyserem Panasem Saksahańskim, etnografem i folklorystą Oleksandrem Rusowym. Po ukończeniu gimnazjum studiował medycynę na Kijowskim Uniwersytecie św. Włodzimierza, później na wydziale historyczno-filologicznym Uniwersytetu Ludowego w Kijowie, ale żadnego z tych kierunków nie skończył. Zajmował się językami, muzyką; samouk. W latach 1919–1926 był nauczycielem.

Pierwszy wiersz opublikował w 1907, a pierwszy zbiór poezji Na biłych ostrowach wydano w 1910. Natomiast pierwszym dojrzałym zbiorem poezji był tomik Pid osinnimy zoriamy z 1918.

W latach 20. należał do artystycznego ugrupowania neoklasyków, krytykowanego oficjalnie za dekadentyzm i oderwanie od ówczesnych potrzeb socjalistycznego życia. W ciągu dziesięciolecia zostało wydanych 10 tomików wierszy, m.in. Synia dałecziń (1922), Poemy (1925), Kriź buriu i snih (1925), Trynadciata wesna (1926), Homin i widhomin, De schodiatsia dorohy (1929), a także kilka tłumaczeń, zwłaszcza opublikowane w 1927 tłumaczenie Pana Tadeusza, do dziś uznawane za najlepsze w literaturze ukraińskiej.

W 1931 aresztowany przez OGPU, trafił na rok do więzienia. Po wyjściu z więzienia Ostap Wysznia wziął go do siebie, do Charkowa. Reszta neoklasyków była aresztowana przez OGPU i NKWD, zesłana do łagrów i zginęła w egzekucjach w czasie „wielkiego terroru” (Mychajło Draj-Chmara, Pawło Fyłypowycz, Mykoła Zerow).

Po 1931 roku w jego twórczości dochodzi do zmiany – w zbiorze Znak tereziw (1932) ogłosił, że radziecka rzeczywistość jest właściwa, dzięki czemu był jedynym neoklasykiem, który uniknął stalinowskiego terroru i był zaliczany do grona radzieckich poetów. Jego twórczość podzieliła się na dwie części: oficjalną i liryczną. W lirycznej części udało mu się tworzyć niezależne od polityki wiersze. Tłumaczył również prace naukowe z językoznawstwa i literaturoznawstwa.

W latach 1944–1964 Rylski był dyrektorem Instytutu historii językoznawstwa, folkloru i etnografii Akademii Nauk USRR. W 1960 roku otrzymał Nagrodę Leninowską, dwukrotnie (w 1943 i 1950) Państwową Nagrodę ZSRR.

Twórczość

• Na biłych ostrowach (1910)
• Pid osinnimy zoriamy (1918)
• Synia dałecziń (1922)
• Poemy (1925)
• Kriź buriu i snih (1925)
• Trynadciata wesna (1926)
• Homin i widhomin (1929)
• De schodiatsia dorohy (1929)
• Znak tereziw (1932)
• Kyjiw (1935)
• Lito (1936)
• Ukrajina (1938)
• Zbir wynohradu (1940)
• Za ridnu zemlu (1941)
• Słowo pro ridnu matir (1942)
• Switła zbroja (1942)
• Żaha (1943)
• Neopałyma kupyna (1944)
• Mandriwka w mołodist' (1944)
• Czasza drużby (1946)
• Wirnist' (1947)
• Pid zoriamy Kremla (1953)
• Na onowłenij zemli (1956)
• Hołosijiwśka osiń (1959)
• W zatinku żajworonka (1961)
• Poeziji (І-ІІІ, 1946)
• Poeziji (І-ІІІ, 1949)
• Twory (І-ІІІ, 1956)
• Twory (I-Х, 1960–1962)

Tłumaczenia

• Pan Tadeusz A. Mickiewicza
• Hernani W. Hugo
• Dziewica Orleańska Woltera
• Król Lear W. Szekspira
• Dwunasta Noc W. Szekspira
• Eugeniusz Oniegin A. Puszkina

Inne

W 1965 nazwano na jego cześć ulicę w Kijowie, na której mieszkał i pracował. Obok znajduje się Park im. Maksyma Rylskiego (nazwany tak w 1964). Postawiono mu też dwa pomniki i muzeum.

Bibliografia, literatura, linki

• Leonid Korzon (ps.) Łeonid Mosendz(ukr.), Ukraińscy neoklasycy-parnasiści w: Kultura 7/1948, Paryż 1948, wyd. Instytut Literacki s. 39-54.
• Клуб Поезії
• Киевская городская библиотека
• Українські пісні