Maksymilian Gierymski

Maksymilian Gierymski
Ilustracja
Stanisław Witkiewicz, Maksymilian Gierymski
Data i miejsce urodzenia

9 października 1846
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 września 1874
Reichenhall

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

realizm

Ważne dzieła
Maksymilian Gierymski, Jabłoń nad potokiem (1868), Muzeum Narodowe w Krakowie
Maksymilian Gierymski, Patrol powstańczy, 1872-1873, olej na płótnie, 60 × 108 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Maksymilian Gierymski, Powstaniec z 1863 roku, 1869
Maksymilian Gierymski, Wyjazd na polowanie, 1867
Maksymilian Gierymski, Potyczka z Tatarami, 1867

Maksymilian Dionizy Gierymski (ur. 9 października 1846 w Warszawie[1], zm. 16 września 1874 w Reichenhall) – polski malarz, współtwórca polskiego realistycznego malarstwa pejzażowego XIX w., przedstawiciel szkoły monachijskiej, starszy brat Aleksandra Gierymskiego.

Życiorys

Był synem Józefa, administratora Szpitala Ujazdowskiego w Warszawie, i Julii z Kielichowskich. W 1862 ukończył warszawskie Gimnazjum Realne o profilu matematyczno-przyrodniczym i zapisał się do Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Nowej Aleksandrii. Równocześnie pobierał lekcje gry na fortepianie. Muzyka pozostawała jego pasją do końca życia. Jako siedemnastolatek uczestniczył w powstaniu styczniowym. W 1863 porzucił uczelnię i wstąpił do oddziału powstańczego. W 1865 kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej. W 1867 roku otrzymał stypendium rządowe, dzięki któremu wyjechał do Monachium, gdzie wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych (Antikenklasse: immatrykulacja 26 VII 1867 r.)[2]. Wraz z innymi polskimi malarzami tworzył tzw. grupę monachijską. W 1868 przyjęty został do monachijskiego Kunstverein. W 1872 podczas wizyty w kraju zakochał się bez wzajemności w Paulinie Tomaszewicz (była to miłość jego życia). W 1872 na międzynarodowej wystawie w Berlinie otrzymał medal i dyplom za Wiosnę w małym miasteczku. Brał udział także w wystawach międzynarodowych w Monachium (1869) i Wiedniu (1873). W 1873 przebywał w Rzymie. W 1874 został członkiem Akademii Sztuki w Berlinie. Zmarł na gruźlicę w wieku zaledwie 28 lat[3]. Pochowany w Bad Reichenhal na cmentarzu przy kościele św. Zenona. Grobowcem opiekował się Jerzy Mycielski. Jakub Juszczyk namalował obraz "Grób Maksymiliana Gierymskiego w Reichenhall"[4].

Twórczość

Zasadnicza część jego dorobku malarskiego powstała w ciągu niespełna 6 lat (1869-1874). Malował sceny batalistyczne i rodzajowe, sceny myśliwskie z XVIII w. utrzymane w stylu rokoka (tzw. zofty), epizody z powstania styczniowego oraz nastrojowe pejzaże z Mazowsza i Podlasia (prowincjonalne miasteczka, polne drogi, wiejskie karczmy i chaty). Zajmował się też ilustracją książkową. Wywarł duży wpływ na twórczość m.in. Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza i swego brata Aleksandra.

Wybrane dzieła

  • Adiutant sztabowy z 1830 roku (1869), 37,5 × 46 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Droga wśród drzew (1870), 35 × 28 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Jabłoń nad potokiem (ok. 1868), 35 × 45 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Konna kawalkada w brzezince (1870-71), 65,5 × 117 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Krajobraz jesienny – studium pejzażu (1868-69), 12,5 × 23,5 cm. Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Krajobraz leśny (1866), 33 × 43 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Krajobraz o wschodzie słońca – przedświt (1869), 26,5 × 36,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Noc (1872-73), 48 × 80 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Obóz Cyganów I (1867-68), 40 × 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Obóz Cyganów II (1867-68), 16 × 38 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Patrol Polski 1830 roku (1869), 35 x 51 cm[5]
  • Patrol powstańczy (1872-73), 60 × 110 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Patrol powstańczy przy ognisku (1872), Muzeum Narodowe w Poznaniu
  • Pogrzeb mieszczanina (1868), 26 × 36 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Polowanie w lesie (1872), 27 × 32 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Potyczka z Tatarami (1867), 47 × 53 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi
  • Powstaniec z 1863 roku (1869), 31 × 24 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Rzeka (1868-70), 24,8 × 32,9 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach[6]
  • Scena powstańcza w nocy (ok. 1869), 54,5 × 82 cm. Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Sosny. Studium do obrazu „Czerkiesi pędzący do ataku” (1868), 43 × 29 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach
  • Szarża rosyjskiej artylerii konnej (1867), 40 × 60 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Trębacz – Z polowania (ok. 1872), 17 × 22 cm, Muzeum Okręgowe w Toruniu
  • Wyjazd na polowanie I (1871), 65 × 116 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu
  • Wyjazd na polowanie II (1871), 66 × 116 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Wymarsz powstańców ze wsi w 1863 roku (1867), 17,3 × 28,7 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
  • Zima w małym miasteczku (1872), 76 × 126 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Zwiad kozaków kubańskich (1868-69), 42 × 66,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie

Odniesienia w kulturze

Postać Maksymiliana Gierymskiego pojawia się w filmie Brat naszego Boga (na podstawie sztuki Karola Wojtyły). W jego rolę wcielił się austriacki aktor Christoph Waltz[7].

Przypisy

  1. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie, rok 1846, akt nr 579.
  2. ↑ I. Królewska Akademia Sztuk Pięknych..., [w:] H. Stępień, M. Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914 (materiały źródłowe), wyd. II, Kraków: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Chors, 1994, s. 9, ISBN 83-903086-1-4.
  3. ↑ Maksymilian Gierymski. magazynsztuki.pl.
  4. ↑ Płaskorzeźbione portrety w drzewnie małopolskiego artysty nowości Illustrowane 1924 nr 8 s. 4 [1]
  5. ↑ Los obrazu Maksymiliana Gierymskiego „Patrol Polski 1830” (pol.). www.polskieradio.pl, 2017-03-25. [dostęp 2019-01-29].
  6. ↑ Rzeka, Muzeum Śląskie [dostęp 2019-11-16] (pol.).
  7. ↑ Brat naszego Boga w bazie filmpolski.pl

Bibliografia

  • Krystyna Czerni, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Siechnice: Eaglemoss Polska, 2001 (Wielcy Malarze ; nr 160)
  • Dorota Dzierżanowska, Gierymscy Maksymilian i Aleksander, Warszawa: Edipresse, 2006 (Ludzie, Czasy, Dzieła), ISBN 83-7477-072-4.
  • Janusz Bogucki, Gierymscy, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1959
  • Maciej Masłowski, Maksymilian Gierymski i jego czasy, Warszawa: PIW, 1970.
  • Ewa Micke-Broniarek, Maksymilian Gierymski, Wrocław: Wyd. Dolnośląskie, 2002 (W Zwierciadle Sztuki), ISBN 83-7023-951-X.
  • Teresa Stepnowska, Maksymilian Gierymski, Warszawa: KAW, 1976 (ABC Sztuki)
  • Halina Stępień, Maksymilian Gierymski, Warszawa: Arkady, 1986 (Mała Encyklopedia Sztuki), ISBN 83-213-3278-1.
  • Halina Stępień, Malarstwo Maksymiliana Gierymskiego, Wrocław: Zakład Narodowym im. Ossolińskich, 1979 (Studia z Historii Sztuki ; t. 29), ISBN 83-04-00207-8.
  • Halina Stępień, Maksymilian Gierymski. Obraz i słowo, Warszawa: Auriga ; WAiF, 1983, ISBN 83-221-0245-3.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie