Maksymilian Rutkowski
.jpg) Maksymilian Rutkowski (przed 1905) | |
 generał brygady | |
| Data i miejsce urodzenia | 26 sierpnia 1867 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 15 listopada 1947 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska | konsultant chirurgiczny |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  | |
Maksymilian Kazimierz Rutkowski (ur. 26 sierpnia[1] 1867 w Wielkiej Wsi, zm. 15 listopada 1947 w Krakowie) – polski lekarz i wojskowy, profesor doktor medycyny, generał brygady Wojska Polskiego.
Życiorys
Maksymilian Kazimierz Rutkowski urodził się 26 sierpnia 1867 w Wielkiej Wsi k. Olkusza, w rodzinie Maksymiliana, dzierżawcy dóbr w Wielkiej Wsi, i Kazimiery z Leńczowskich. W 1886 ukończył krakowskie gimnazjum św. Anny i rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, jego autorytetem był prof. Alfred Obaliński, chirurg-urolog. W 1892 uzyskał tytuł doktora. W 1894 został sekundariuszem na Oddziale Chirurgicznym krakowskiego Szpitala św. Łazarza i był nim do 1897, gdy został asystentem w Katedrze i Klinice Chirurgicznej, a dwa lata później docentem. Od 1905 przez trzy lata był prymariuszem na Oddziale Chirurgii Dziecięcej Szpitala św. Ludwika[2].
W 1906 był prezesem Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego[3]. W latach 1908–1920 pracował w krakowskim Szpitalu Św. Łazarza, gdzie pełnił funkcję prymariusza. W 1910 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1920 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego[2]. W 1921 stanął na czele Katedry i Kliniki Chirurgicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmował to stanowisko do 1937. W 1925 utworzył przy Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego nowoczesny pawilon chirurgiczny, pięć lat później Poradnię Chorób Ortopedycznych dla Młodzieży Szkolnej, na początku lat 30. nowoczesny oddział urologiczny przy ul. Grzegórzeckiej[2], a także pierwszy w Polsce Oddział Neurochirurgiczny[4].
W roku akademickim 1931/1932 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego uniwersytetu[2]. Równocześnie od 1927 do wybuchu II wojny światowej był redaktorem naczelnym periodyku „Chirurgia kliniczna”.. Razem z prof. Juraszem zaangażował się w stworzenie anglojęzycznej wersji wspomnianego czasopisma, które miało prezentować tłumaczenia najciekawszych artykułów medycznych wydanych oryginalnie w języku polskim. Jednak z przyczyn finansowych ukazały się tylko dwa numery „Chirurgia Clinica Polonica”[5].
W 1932 został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1933-1935 był prezesem Towarzystwa Chirurgów Polskich [2].
Zasługi w czasie działań wojennych
W czasie I wojny światowej zorganizował czołówkę chirurgiczną tzw. Grupę Rutkowskiego, która działała w szpitalach polowych Legionów Polskich na Podolu, Wołyniu i Królestwie.
3 lutego 1920 Naczelny Wódz, Józef Piłsudski dekretem L. 1863 przyjął go do Rezerwy Armii z jednoczesnym mianowaniem generałem podporucznikiem lekarzem i powołaniem do „czynnej służby na czas zapotrzebowania wojennego w charakterze konsultanta chirurgicznego”[6]. Szczegółowy przebieg służby nie jest znany. Prawdopodobnie wiosną 1921 zwolniony został z czynnej służby. Zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie generałów. 21 kwietnia 1932 roku został zwolniony od powszechnego obowiązku wojskowego z uwagi na przekroczenie wieku 60 lat, przewidzianego dla oficera pospolitego ruszenia[7]. Po wybuchu II wojny światowej powrócił na dwa miesiące do pracy w Szpitalu św. Łazarza, od 1940 do 1941 kierował krakowską sekcją PCK równocześnie angażując się w działalność Rady Głównej Opiekuńczej[2]. Jesienią 1944 zorganizował komitet pomocy lekarzom warszawskim[2]. Po wojnie pracował także w Ubezpieczalni Społecznej[4].
Praca naukowa i działalność chirurgiczna[2]
Główne zainteresowania profesora to urologia, chirurgia jamy brzusznej i torakochirurgia:
- w 1899 opracował metodę operacji wytwórczej pęcherza moczowego za pomocą fragmentu jelita krętego biodrowego
- w 1913 przeprowadził i opisał oryginalną operację polegającą na uzupełnieniu ubytku cewki moczowej przeszczepem wyrostka robaczkowego
- w 1913 jako pierwszy w Polsce usunął w całości pęcherz moczowy z powodu nowotworu złośliwego
- w 1923 opracował i przeprowadził operację plastyki przełyku w pooparzeniowym zwężeniu tego narządu (utworzył sztuczny przełyk przez uformowanie od strony odźwiernika z krzywizny większej żołądka uszypułowanej „rury”, którą przeprowadził pod skórą klatki piersiowej)
- w 1930 w zakresie torakochirurgii opisał i wykonał operacyjną metodę leczenia gruźlicy płuc za pomocą trzyetapowej torakoplastyki.
Życie prywatne
Maksymilian Rutkowski był żonaty z Adą Marią z Sarnów primo voto Markową (od 1934 roku). Dzieci nie miał[8]. W latach 1930-1932 zamieszkał początkowo sam, później z żoną w dworku w Bronowicach Wielkich na ul. Radzikowskiego 176. Dworek zaprojektował w 1926 roku przyjaciel profesora, architekt, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Józef Gałęzowski[9].
Zmarł 15 grudnia 1947 roku w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera AC-na ścieżce-od zachodu)[10][11].
Upamiętnienie
- Jest patronem ulicy w Krakowie w X dzielnicy Swoszowice (Opatkowice)[4]
- W Bielsku-Białej znajduje się pomnik lekarza
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[12]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[13]
Zobacz też
- Pałacyk Rutkowskich w Krakowie
- Generałowie polscy
- Generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej
- Generałowie polscy w niewoli
Przypisy
- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 287 wg autora urodził się 26 lipca.
- ↑ a b c d e f g h Ryszard Gryglewski: Pionier nowoczesnej polskiej urologii - Maksymilian Rutkowski. [dostęp 2022-03-10].
- ↑ Poczet prezesów Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. [dostęp 2022-03-10].
- ↑ a b c Teresa Stanisławska, Jan Adamczewski: Kraków ulica imienia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „BIK”, 2000, ISBN 83-87023-08-6
- ↑ Katarzyna Pekacka-Falkowska, Halina Bogusz, ‘How well, not how much’: The life and career of Maksymilian Rutkowski (1867–1947), „Journal of Medical Biography”, 26 (3), 2016, s. 175–181, DOI: 10.1177/0967772016637740, ISSN 0967-7720 [dostęp 2019-12-29] (ang.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 28 lutego 1920 roku, s. 127.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 21 kwietnia 1932 roku, s. 304.
- ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 287.
- ↑ Dworek Rutkowskich w Krakowie-Bronowicach. [dostęp 2022-03-10].
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych, zck-krakow.pl [dostęp 2021-01-12].
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 242, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Mała Encyklopedia Medycyny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. ISBN 83-01-00200-X.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
- Ryszard W. Gryglewski "Pionier nowoczesnej urologii – Maksymilian Rutkowski"
Linki zewnętrzne
- Publikacje Maksymiliana Rutkowskiego w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Naramiennik generała brygady Wojska Polskiego (1919-39).
Maksymilian Rutkowski (-1905)
Autor: Plushy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Popiersie Maksymiliana Rutkowskiego