Maksymilian Siemianowski

Maksymilian Franciszek Ksawery Siemianowski, niem. Maximilian Ritter von Siemianowski (ur. 1810 w Sanoku, zm. 7 kwietnia 1878 tamże) – polski urzędnik, starosta cyrkułu sanockiego, c. k. radca Namiestnictwa, artysta malarz.

Życiorys

Obraz Maksymiliana Siemianowskiego

Nagrobek Maksymiliana Siemianowskiego

Pochodził z rodu Siemianowskich^[1][2][3][4]. Wśród jego przodków był uczestnik bitwy wiedeńskiej w 1683 oraz stryj, płk Euzebiusz Siemianowski (1765-1840, powstaniec kościuszkowski i uczestnik wojen napoleońskich, powstaniec listopadowy^[5])^[1][2]. Maksymilian Siemianowski urodził się w 1810 w Sanoku w rodzinie ziemiańskiej jako syn Józefa (także jako Joseph von Siemianowski) i Antoniny z domu Janickiej^[2] (zm. w 1868 w Sanoku w wieku 84 lat^[6]). Ojciec był komisarzem cyrkułu (starostwa) sanockiego w latach 90. XVIII wieku i 10. XIX wieku^[7], tuż przed śmiercią mianowany starostą obwodu sanockiego^[1][2]. Prawdopodobnie rodzina Siemianowskich była spokrewniona z Arturem Grottgerem^[2]. Maksymilian Siemianowski miał troje rodzeństwa^[2]. Wraz z bratem Franciszkiem Ksawerym (ur. 1811^[1]) niemal równolegle od 1818 do 1831 uczył się w Akademii Theresianum w Wiedniu^[1][4], a równocześnie pobierał prywatne lekcje nauki w kierunku artystycznym u Friedricha Gauermanna^[2][3]. Od 1832 pracował w austriackiej służbie urzędniczej^[1][4]. Następnie pracował jako praktykant konceptowy ministerstwa stanu, w 1844 został koncypistą ministerialnym^[2]. W wyniku zniechęcenia wywołanego dyskryminacją przez przełożonych i brakiem awansu, po uzyskaniu w 1846 urlopu (pierwotnie w wymiarze dwóch miesięcy, zaś w praktyce wydłużonego do dwóch lat) wyjechał z bratem do Włoch, odbywali podróż po tym kraju o charakterze zarówno krajoznawczym jak i artystycznym^[1][2][3][4]. Efektem wyprawy był album zawierający prace malarskiej i rysunkowe^[1]. W 1848 powrócili do Wiednia^[2]. Od 1849 był zatrudniony w ministerstwie stanu^[2][4]. W 1850 został komisarzem powiatowym w Hallstadt (Franciszek otrzymał wówczas analogiczne stanowisko w Krems)^[1][2][3][4]. Opuszczając urząd w Hallstadt otrzymał tytuł honorowego obywatelem tego rejonu, podpisany przez przedstawicieli 32 tamtejszych gmin (za starania w budowie dróg, szkół, za gospodarność, sprawiedliwość, za godne traktowanie ludzi)^[1][2]. Następnie został konserwatorem zabytków architektonicznych i naczelnikiem komitatu (okręgu administracyjnego) w Lewoczy^[4]. W trwającym okresie zaboru austriackiego w ramach autonomii galicyjskiej obaj bracia jednocześnie uzyskali przeniesienia na stanowiska w urzędach na obszarach polskich^[1]: w 1860 Maksymilian został mianowany na urząd zwierzchnika cyrkułu sanockiego (niem. Kreisvorsteher)^{[8][9][10][2]} (zaś Franciszek na analogiczne stanowisko w Stryju, lecz w drodze celem jego objęcia zmarł)^[1]. Pełnił tę posadę w latach 60. XX wieku^[11] (przed reformą administracyjną)^[12], również w czasie powstania styczniowego 1863, gdy pośrednio sprzyjał jego uczestnikom (np. uprzedzał o rewizjach, w tym Walentego Lipińskiego), a poza tym jako tworzył prace nawiązującego do tej insurekcji^[13][1][2]. Urzędował na Zamku Królewskim w Sanoku^[1]. W 1864 otrzymał tytuł c. k. radcy Namiestnictwa (Statthalterei Rath)^[9][1][14]. Od około 1865 równolegle ze urzędem zwierzchnika cyrkułu pełnił także stanowisko naczelnika okręgu sanockiego (Bezirk) w ramach cyrkułu sanockiego (wcześniej pełnione przez Karla Kranzberga)^[10]. Po dokonanej reformie administracyjnej od 10 stycznia 1867 sprawował stanowisko starosty (naczelnika) c. k. powiatu sanockiego^{[15][16][1][2]}. Od około 1868 był starostą powiatu bialskiego^[17]. Według innych źródeł po reformie 1867 i mianowaniu na urząd starosty sanockiego podał się do dymisji, następnie nie przyjął zaproponowanej posady wicenamiestnika^[1][2], a na przełomie 1868/1869 przeszedł na emeryturę^[2][4]. Był członkiem dyrekcji Towarzystwa Oszczędności i Zaliczek w Sanoku (zał. 1874)^[18].

Podobnie jak brat Franciszek Ksawery, podczas swojej kariery zawodowej i urzędniczej równolegle rozwijał działalność malarską^[4]. Tworzył akwarele^[4]. Malował obrazy do 1858^[1]. Od 1858 był członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego^[2][4]. Działał społecznie^[2]. Kierował komitetem pomocy pogorzelcom po pożarze w Sanoku w 1873^[2]. Był ceniony w społeczeństwie^[2].

Około 1865 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka^[10][2][14] decyzją Rady Gminnej za zasługi w umacnianiu jedności społeczeństwa, w krzewieniu patriotyzmu, w gospodarczym rozwoju Sanoka^[1] (nie został wymieniony w oficjalnej liście nagrodzonych sporządzonej przez historyka Edwarda Zająca^[19]).

Maksymilian i Franciszek Siemianowscy przyjaźnili się z Wincentym Polem^[1]. Życie obu braci opisał Wincenty Wdowiszewski w dramacie pt. Dwaj polscy malarze (Bracia Siemianowscy) z 1881^[20]. Według Wdowiszewskiego Maksymilian Siemianowski był pod pewnymi względami prekursorem twórczości autorstwa Jana Matejki^[1].

Maksymilian Siemianowski jako kawaler zamieszkiwał do końca życia w Sanoku w domu pod numerem konskrypcyjnym 180^[21]. Zmarł 7 kwietnia 1878 w Sanoku^{[21][14][1][2][22]}. Jego zwłoki zostały przewiezione do Lwowa, gdzie zostały pochowane w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim 10 kwietnia 1876^[21][14][23].

Franciszek Ksawery Siemianowski w testamencie zapisał całość majątku swojemu bratu, Maksymilianowi, z zastrzeżeniem przeznaczenia go na cele publiczne^[1]. W testamencie sporządzonym w 1867 Maksymilian Siemianowski wyraził wolę przekazania po swojej śmierci biblioteki i prac artystycznych na rzecz krakowskiej Akademii Umiejętności^[2][14]. W ostatniej woli majątek swój i brata (liczący ok. 60 tys. zł. w papierach publicznych zapisu długu państwa oraz realności wartości do 10 tys. zł.) polecił rozdysponować w czterech równych częściach na następujące fundacje: (1) na fundację dla wdów po nauczycielach szkół ludowych w Galicji polskiej i ruskiej narodowości, (2) na stypendia dla słuchaczy Uniwersytetu Lwowskiego i Krakowskiego tudzież Akademii Politechnicznej, (3) na fundację celem wyposażenia biednych dziewcząt z mniejszych miast Galicji, (4) na stypendium dla jednego lub dwóch uczniów poświęcających się sztuce malarskiej, polskiej narodowości, celem wykształcenia się za granicą; zaś egzekutorem testamentu mianował Wydział Krajowy we Lwowie^[14][1]. W wyniku testamentu z 18 listopada 1869 w 1886 zostały założone „Fundacja Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich dla ubogich uczniów c. k. galicyjskich wszechnic i c. k. Szkoły Politechnicznej we Lwowie” oraz „Fundacja Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich dla młodzieży polskiej oddającej się sztuce malarstwa i miedziorytnictwa”^[24]. Ponadto w 1886 powstały „Fundacja śp. Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich dla wdów po nauczycielach ludowych”, „Fundacja posagowa śp. Maksymiliana i Franciszka Ksawerego Siemianowskich” (celem wspierania biednych moralnie się prowadzących dziewcząt, córek mieszczan wszystkich miast i miasteczek galicyjskich z wyjątkiem Lwowa i Krakowa)^[25]. Decyzją z 1902 spuścizna po braciach Siemianowskich została przekazana z Akademii Umiejętności jako depozyt do Muzeum Narodowego w Krakowie^[2]. W późniejszym czasie została ulokowana w oddziale tej instytucji, a mianowicie w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego^[2]. Po śmierci braci ich prace były wystawiane na przełomie XIX/XX na wystawach w Krakowie i we Lwowie^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Kronika. † Maksymilian Siemianowski. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 98 z 10 kwietnia 1878. 
• Andrzej Brzoza. Niezwykli z Podkarpacia. Matejko z Sanoka. „Podkarpacie”, s. 13, Nr 46 (527) z 13 listopada 1980. 
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. (pol.).
• Róża Biernacka: Maksymilian Siemianowski. ipsb.pl. [dostęp 2016-10-16]. (pol.).
• Róża Biernacka: Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950. Institut für Neuzeit- und Zeitgeschichtsforschung, s. 249. (niem.).