Maksymy delfickie

Maksymy delfickie, zwane także Przykazaniami siedmiu mędrców – zbiór krótkich przysłów, które miały zostać wyryte na steli stojącej przed świątynią Apollona w Delfach. Jest to najstarszy dydaktyczny tekst mądrości greckiej. Są niezwykle lapidarne – większość składa się z 2–3 słów.

Autorstwo

Tradycja przypisuje wybór maksym siedmiu mędrcom starożytnej Grecji, do których zalicza się takie postaci jak: Solon z Aten, Bias z Prieny, Pittakos z Mityleny, Tales z Miletu, Kleobulos z Lindos, Myzon z Chene i Chilon ze Sparty. Mieli oni spotkać się w Delfach na początku VI w. p.n.e. i spośród istniejących przysłów wybrać najlepsze, jako przewodnik etyczny dla Hellady.

Zachowanie

Do niedawna podstawowym źródłem, w którym maksymy się zachowały była lista w Antologii Stobajosa, który przechował maksymy skopiowane z portyku przez filozofa Sosiadesa. Innym źródłem był odpis Klearchosa oraz jeszcze inny odpis, anonimowego autorstwa. W XX wieku odkryto starsze niż wykaz Stobajosa, bo pochodzące z III stulecia p.n.e., inskrypcje zawierające nieco odmienny i obszerniejszy wykaz maksym (wykopaliska w Ajchanom w Afganistanie – wersja baktryjska).

Znaczenie

Według Platona (Hipparch 228c–229), już za rządów Pizystratydów zbiór ten był podstawą edukacji w Atenach. Zawierają podstawowe reguły etyczne świata helleńskiego. Ze względu na swój lapidarny charakter stanowiły też doskonały materiał do nauki pisania i czytania dla początkujących. Zdaniem Al.N. Oikonomidesa: Co tyczy ich etycznego standardu, wszyscy możemy stwierdzić, że stoją na wyższym poziomie niż mozaistyczny dekalog bez roszczeń by być słowem jakiegokolwiek Boga, a jednocześnie uczą pełnego szacunku i posłuszeństwa Boskiej mocy.^[1]

Wybrane maksymy

• Znaj właściwy czas
• Bądź sobą
• Oskarżaj obecnego
• Wiedząc mów
• Władaj sobą
• Ćwicz rozum
• Zabiegaj o chwałę
• Stroń od cudzego
• Nic w nadmiarze
• Módl się o możliwe
• Szanuj siebie^[2]

Do Maksym zalicza się też słynne Poznaj samego siebie (gr. γνῶθι σεαυτόν), choć znajdowało się na frontonie świątyni, nie na steli.

Bibliografia

• Al.N. Oikonomides,Record of "The Commandments of the Seven Wise men" in the 3rd c. B.C., The Revered "Greek Reading-book" of the Hellenistic World. „Classical Bulletin”. 63 (1987) ss. 67-76. [1]

Przypisy