Malá Úpa

Malá Úpa
Zabudowania w Horní Malá Úpa
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	hradecki
Powiat	Trutnov
Powierzchnia	26,65 km²
Wysokość	1041 m n.p.m.
Populacja (2006) • liczba ludności	130
Kod pocztowy	542 27
Tablice rejestracyjne	TU
Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Malá Úpa
50°44′40″N 15°49′11″E/50,744444 15,819722
Strona internetowa
Portal Czechy

Malá Úpa (niem. Klein Aupa) – wioska i gmina przygraniczna w Czechach, w kraju kralovohradeckim. Na terenie gminy znajduje się szczyt Śnieżki.

Duża, przygraniczna, górska wioska, położona we wschodniej części Karkonoszy, w rozległej dolinie między Grzbietem Lasockim a Kowarskim Grzbietem, na południe od Przełęczy Okraj.

Wieś charakteryzuje się luźną zabudową budynków, grupowo położonych na zboczach długiej, południkowo ciągnącej się doliny rzeczki Malá Úpa (wzmiankowanej po raz pierwszy w 1537). Zbocza doliny pokrywają rozległe górskie łąki z ciekawą i cenną przyrodniczo fauną i florą.

Gmina wiejska dzieli się oficjalnie na dwie części: Dolní Malá Úpa i Horní Malá Úpa (przy granicy z Polską), ale tworzy ją kilka dawnych osad: czes. Pomezní Boudy, Nove domký (niem. Neuhäuser), Mokre Jámy, Rennerovy Boudy, Lysečinské Boudy, Rottrovy Boudy, U Kostela (niem. Kegelplan), Žacléřskie Boudy, Seidlův Důl, Spáleny Mlýn oraz położone na wysokości 1000-1060 m n.p.m. Šímovy Chalupy (niem. Simmaberg), założone według tradycji przez 3 braci przybyłych z Tyrolu^[1].

Obiekty noclegowe przy granicy z Polską

Wieś o charakterze letniskowo-wypoczynkowym, dobrze zagospodarowana turystycznie. Znajduje się tu kilka wyciągów i narciarskich tras zjazdowych, restauracji i obiektów noclegowych (m.in. schronisko Pomezní bouda).

Do 2007 we wsi działało drogowe przejście graniczne. Budynek dawnego przejścia mieści obecnie urząd gminy.

Historia

Obszar wsi został zasiedlony w XVI w., w związku z rozpoczęciem w 1558 kolonizacji Karkonoszy przez Krzysztofa Gendorfa. W 1566 osadzono tu przez drwali przybyłych z Tyrolu, Styrii i Karyntii. Rozwój osady związany był z wyrębem drzewa i wypalaniem węgla drzewnego, a później z wydobyciem i wytopem rud żelaza i arsenu. Po działalności górniczej pozostały tylko znikome ślady. W 1779 r. okolicę odwiedził cesarz Józef II z feldmarszałkiem Laudonem. Z ciekawych budynków pod względem architektury możemy zaliczyć drewniany budynek szkoły z 1797 r. oraz późnobarokowy kościół św. Piotra i Pawła z 1805 roku w dawnej osadzie U kostela, który w chwili powstania był najwyższym, a obecnie jest 4. najwyżej położonym kościołem w Czechach (975 m n.p.m.). Kościół otoczony jest cmentarzem.

W 1815 odnotowano pierwsze czysto turystyczne użycie sań rogatych na dystansie 7 km do Kowar.

W 1876 otwarto w Malej Úpie pierwszy urząd pocztowy. Aż do 1950 mieścił się w prywatnych domach naczelników poczty, a od tego momentu w budynku wybudowanym w 1930. Początkowo pocztę dostarczano raz na tydzień, od lat 80. XIX wieku codziennie, a od 1914 dwa razy dziennie.

W lutym 1945 nad miejscowością rozbił się samolot Junkers Ju 52, ewakuujący rannych żołnierzy z oblężonego Wrocławia^[2]. Szczątki maszyny (jeden z 3 silników) eksponowane są obecnie w miejscowym punkcie informacji turystycznej.

28 maja 1945 roku, w odwecie za zabójstwo wachmistrza Eduarda Šimana w 1938 roku, przed urzędem celnym na granicy rozstrzelano bez sądu 10 Niemców (starostę Hornej Malej Úpy – Maximiliana Rusa, byłego starostę Dolnej Malej Úpy – Johanna Taslera, nauczyciela Josefa Patzelta oraz mieszkańców granicznej osady Augusta Bönscha, Friedicha Buchbergera, Johanna Kirchschlagera, Rudolfa Purmanna, jego siedemnastoletniego syna Hermanna oraz jego również niepełnoletniego kolegę z Wrocławia)^[3].

Od 1990 w miejscowości działa Horská služba, ulokowana w budynku z 1999. Na stałe dyżuruje jeden ratownik zawodowy, a zimą trzech ratowników-ochotników.

Turystyka

Przez wieś biegną piesze szlaki turystyczne:

• czerwony - prowadzący z Przełęczy Okraj przez osady położone po wschodniej stronie wsi do jaskiń krasowych w Horní Albeřice i dalej.
• żółty - prowadzący z Czarnego Grzbietu czes.Obří hřeben przez osady położone po wschodniej stronie wsi^[4]

W obszarze wsi wyznaczonych jest także kilka tras rowerowych, a także Bajkowa Ścieżka dla dzieci z 10 stacjami, na których zapoznać się można z opartymi na motywach karkonoskich bajkami Marii Kubatovej.

Przypisy

Bibliografia

• Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo "Plan", Jelenia Góra, ​ISBN 83-88049-26-7​
• Krkonoše-východ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-29-4