Malawicze Górne
| Artykuł | 53°24′27″N 23°37′6″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 53°21'N, 23°40'E |
| - błąd | 20623 m |
| Odległość | 1087 m |
| wieś | |
 Wiatrak w Malawiczach Górnych (stan na 2009, przed pożarem w 2011) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna | 85 |
| Kod pocztowy | 16-100[3] |
| Tablice rejestracyjne | BSK |
| SIMC | 0040360[4] |
Położenie na mapie gminy Sokółka _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Sokółka") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego  | |
 53°24′27″N 23°37′06″E/53,407500 23,618333 | |
Malawicze Górne – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Sokółka[4][5].
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Antoniego Padewskiego w Sokółce[6].
Historia
W 1679 r. w Malawiczach Górnych osiedli Tatarzy, którzy za swoje zasługi wojenne i wierność Rzeczypospolitej otrzymali tu od Jana III Sobieskiego ziemie na własność. Tatarzy wznieśli w Malawiczach drewniany meczet, który jednak nie zachował się do dnia dzisiejszego. Jego istnienie potwierdza wizytacja parafii Sokółka z 1717 r. Obok Kruszynian i Bohonik była to wówczas największa wieś tatarska w okolicy[7].
_-_Malewice_k._Bohonik_-_000770s.jpg)
W ramach represji po Powstaniu Listopadowym władze carskie skonfiskowały majątki Tatarów z Malawicz i wysiedliły ich[8]. W efekcie w 1848 r. w Malawiczach mieszkało już jedynie 19 Tatarów. Po powstaniu styczniowym skonfiskowano i przeznaczono na kolonizację przez rosyjskich chłopów zaścianek w Malawiczach Górnych[9].
W 1915 r. w związku z wybuchem I wojny światowej i niepowodzeniami Armii Imperium Rosyjskiego na froncie wschodnim wszyscy Tatarzy z Malawicz ewakuowali się w ramach bieżeństwa w głąb Rosji, gdzie przebywali na wygnaniu parę lat. Do rodzinnej miejscowości powrócili po wybuchu rewolucji październikowej[10].
Według spisu z 1921 r. w Malawiczach mieszkało jeszcze 12 osób wyznania mahometańskiego[11]. Ich życie religijne skupione było wówczas wokół meczetu w oddalonych o ok. 3 km Bohonikach.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
W przeszłości mieszkańcy wsi, zarówno wyznania mahometańskiego jak i rzymskokatolickiego, powszechnie używali w codziennych kontaktach gwary języka białoruskiego[12], zwanej przez nich językiem prostym[10], będącym samodzielnym historycznym językiem Wielkiego Księstwa Litewskiego, którego zasięg w dużym stopniu pokrywał się z granicami WKL[13]. Na tle gwar używanych w sąsiednich wsiach (np. w sąsiednich włościańskich Malawiczach Dolnych) język ten wyróżniał się, będącym dziedzictwem kultury szlacheckiej na byłych Kresach[14] – silniejszymi wpływami języka polskiego, co związane było ze szlacheckim rodowodem części mieszkańców Malawicz Górnych[10]. Współcześnie jednak gwarę tę uznać należy za wymarłą bądź pozostającą na granicy wymarcia, gdyż umiejętność posługiwania się nią ograniczona jest do niewielkiej, najwyżej kilkunastoosobowej grupy osób w podeszłym wieku i nie jest ona przekazywana młodszym pokoleniom.
Urodzeni w Malawiczach Górnych
- Stefan Mustafa Jasiński (1911-2015) – imam Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Białymstoku oraz doradca Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP w sprawach szariatu.
Zabytki
Nieopodal wsi zachowały się ruiny spalonego wiatraku typu koźlak[15][16].
W Malawiczach Górnych, u źródeł Łosośny, znajduje się głaz tatarski, fundacji Arsłana Muchy, z napisem: „W Imię Boga najmościwszego i najmiłosierniejszego w hołdzie przodkom a ku pamięci potomnym aby malawicką ziemię szacunkiem i miłością darzyli bowiem dla tatarskiego rodu Muchów matecznikiem przez wieki ona była”[17], zwieńczony islamskim półksiężycem. Na obelisku wygrawerowano basmalę w języku arabskim oraz inskrypcje w języku polskim, upamiętniające tatarskich mieszkańców miejscowości[18][19].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wieś Malawicze Górne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2021-10-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 759 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Michał Łyszczarz, Młode pokolenie Tatarów, Olsztyn-Białystok 2013, s. 78.
- ↑ Grzegorz Kossakowski: Wiatrak drewniany 'sokólski'- Malawicze Górne. ciekawepodlasie.pl, 2010-12-05. [dostęp 2018-04-02].
- ↑ BOGUSŁAWA SZCZERBIŃSKA, Ziemiaństwo z powiatu sokólskiego wobec zmian administracyjnych i przemian społeczno-gospodarczych na wsi, „Studia Podlaskie”, tom XVIII, 2009.
- ↑ a b c Tam zostało moje dzieciństwo. Stefan Mustafa Jasiński, imam z Malawicz Górnych. [w:] Co nam zostało z bieżeństwa? [on-line]. biezenstwo.pl. [dostęp 2018-04-02].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 77 (86).
- ↑ Michał KONDRATIUK, O METODOLOGII OPRACOWYWANIA ATLASÓW I SŁOWNIKÓW GWAROWYCH NA OBSZARACH ZRÓŻNICOWANYCH POD WZGLĘDEM ETNICZNYM I JĘZYKOWYM NA PRZYKŁADZIE GWAR BIAŁOSTOCCZYZNY, s. 224.
- ↑ Jerzy Chmielewski, To język Wielkiego Księstwa Litewskiego, Czasopis, ISSN 1230-1876, nr 12 (341), grudzień 2020, s. 4,5,
- ↑ ZOFIA SAWANIEWSKA-MOCHOWA, ANNA ZIELIŃSKA, Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach ...GINĄCA CZĘŚĆ KULTURY EUROPEJSKIEJ – dzieło dedykowane potomkom szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego, z którego obszarem, jak czytamy na stronie 49. „należy również łączyć teren po polskiej stronie (obecnej) granicy, pod Sokółką", w tym również okolice szlacheckie: Malawicze Górne i sąsiednie PUCIŁKI – w DOLINIE ŁOSOŚNY – vide: Helena Drożdżewicz, CHARAKTERYSTYKA GWARY WSI PUCIŁKI, Warszawa 1976.
- ↑ Wiatrak w Malawiczach Górnych www.polskieszlaki.pl [dostęp 2017-01-21]
- ↑ Wiatrak drewniany 'sokólski' MALAWICZE GÓRNE, www.ciekawepodlasie.pl [dostęp 2020-08-16].
- ↑ Polskie Szlaki, Głaz Tatarski w Malawiczach Górnych.
- ↑ Po Tatarach został tylko głaz. podlaskie.tv. [dostęp 2018-04-02].
- ↑ Anna Piernikarczyk: Głaz Tatarski w Malawiczach Górnych. polskieszlaki.pl. [dostęp 2018-04-02].
Linki zewnętrzne
- Malawicze (2) M. Górne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 294.
- Głaz Tatarski w Malawiczach Górnych www.polskieszlaki.pl
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.50 N
- S: 52.17 N
- W: 21.45 E
- E: 24.10 E
Autor: Marek Gawęcki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Autor:
Mapa powiatu sokólskiego, Polska
Autor:
Mapa gminy Sokółka, Polska