Malczyce

Artykuł

51°13′16″N 16°29′28″E

- błąd

39 m

WD

51°13'0.1"N, 16°28'59.9"E, 51°13'13.37"N, 16°29'37.14"E

- błąd

14 m

Odległość

775 m

Malczyce
wieś
Ilustracja
Cerkiew prawosławna Zwiastowania Bogurodzicy
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

średzki

Gmina

Malczyce

Liczba ludności (III 2011)

3293[1]

Strefa numeracyjna

71

Kod pocztowy

55-320

Tablice rejestracyjne

DSR

SIMC

0876940

Położenie na mapie gminy Malczyce
Mapa konturowa gminy Malczyce, u góry znajduje się punkt z opisem „Malczyce”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Malczyce”
Położenie na mapie powiatu średzkiego
Mapa konturowa powiatu średzkiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Malczyce”
Ziemia51°13′16″N 16°29′28″E/51,221111 16,491111
Strona internetowa

Malczyce (niem. Maltsch[2], 1945–1946 Małoszyn[3]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, siedziba gminy Malczyce. Na dzień 1 stycznia 2019 wieś liczyła 3216 mieszkańców.

Położenie i transport

Miejscowość leży nad Odrą i rzeką Średzka Woda. We wsi znajduje się stacja kolejowa oraz port rzeczny Malczyce.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyły 3293 mieszkańców[1]. Są największą miejscowością gminy Malczyce.

Historia

  • 1202 – pierwsza historyczna wzmianka o Malczycach, odnotowanych jako własność księcia Henryka I
  • 1245 – przekazanie wsi klasztorowi cystersów w Lubiążu. Znane wówczas jako ośrodek piwowarstwa
  • 1267 – wzmianka o przeprawie, prawdopodobnie promowej, przez Odrę
  • XIV/XV w. – osadnictwo niemieckie
  • 1412 – budowa młyna. Budynek zniszczony wkrótce (1428) przez husytów, pozostałości budowli zostały odkryte w roku 1930 podczas rekordowo niskiego stanu wód Odry
  • 1471 – dokument datowany na ten rok mówi o Malczycach:

osada rybacka nieopodal Lubiąża, z karczmą w budowie (gdzie można poradzić), z piekarnią, rzeźnią, krawcem i rzemieślnikiem wykonującym narzędzia walki

  • 1648 – koniec wojny trzydziestoletniej. Malczyce w jej wyniku bardzo ucierpiały, pozostało w nich jedynie 8 rodzin, a gospodarka została doszczętnie zniszczona
  • 1700 – Malczyce stają się wsią rycerską, należą do Gotfryda Gasto von Gastenau, a następnie rodu von Uechtritz. Miejscowość nabiera znaczenia jako ośrodek handlu solą. Ostatni skład solny przetrwał tu do 1923 r.
  • XVIII w. – Malczyce liczyły około 1700 mieszkańców. Dopiero w XVIII stuleciu ustanowiono w Malczycach odpowiednik sądu wiejskiego. Do oceny winy stosowano tzw. Krzywą, której działanie można porównać do wywiadu środowiskowego. Właściwe sądy miały miejsce w wiejskiej karczmie. Pod koniec XVII w. Malczyce uzyskały prawo składu na sól, jednakże nie było to równoznaczne z posiadaniem praw miejskich – tych Malczyce nigdy jak dotąd nie uzyskały. Od połowy XVIII w. dalszy rozwój przyniósł miejscowości handel węglem. W roku 1742 w Malczycach powstał jeden z największych w Prusach skład węgla, a wkrótce po nim następne
  • 1790 – zakończenie budowy drogi łączącej Malczyce z Wałbrzychem
  • 1821 – wielki pożar
  • 1825 – uruchomienie pierwszej szkoły. Była ona dwuwyznaniowa, dla katolików i ewangelików.
  • 1840 – otwarcie cmentarza komunalnego
  • 1843 – powstaje firma Toepffer, koordynująca spedycję składowanych w Malczycach towarów
  • 1850 – powstaje szkoła dla dzieci z rodzin ewangelickich
  • 1890 – utworzono straż pożarną
  • 1897 – otwarcie cukrowni
  • 1898 – uruchomienie portu na Odrze i doprowadzenie linii kolejowej, (kolej państwowa w czterech kierunkach i kolej prywatna jedna linia.
  • 1900 – uruchomienie elektrycznego oświetlenia ulic
  • 1904 – oddanie do użytku domu zakonnego jadwiżanek. Podczas I wojny światowej pełnił on funkcję lazaretu
  • 1905 – ustanowienie parafii katolickiej – wcześniej miejscowy kościół był kościołem filialnym parafii w Chomiąży
  • 1903 – wybudowanie kościoła ewangelickiego
  • 1908 – powstanie parafii ewangelickiej
  • 1911
    • powstaje kolejny zakład przemysłowy: Śląska Celuloza i Fabryki Papieru
    • działalność charytatywną w Malczycach rozpoczyna ewangelicka „Diakonia”
  • 1925 – likwidacja urzędu wójta, Malczyce mimo braku praw miejskich wybrały burmistrza. Oddano do użytku stadion i kąpielisko, ulice zostały wybrukowane
  • 1928 – rozbudowa wsi w kierunku Wilczkowa w związku z zapotrzebowaniem przemysłu na robotników
  • 1937 – oddanie do użytku Zakładu Wodociągowego, zaopatrującego w wodę pitną całą miejscowość
  • 1939 – pożar w magazynie słomy. Po tym wydarzeniu zaprzestano jej składowania
  • 8 lutego 1945 – do Malczyc (niem. Maltsch) wkraczają oddziały Armii Czerwonej. Miejscowość została znacznie zniszczona w trakcie walk
  • 1950 – powstanie parafii prawosławnej, której przekazano dawny ewangelicki kościół

W lipcu 2017 roku odsłonięto pamiątkową tablicę upamiętniająca 20 rocznicę powodzi w 1997 roku[4]podczas obchodów 200 lecia Malczyc zorganizowanego przez Stowarzyszenie Sympatyków Malczyc i okolic[5]. Po powodzi rozpoczęto budowę we wsi stopnia wodnego, który został ukończony w 2018 roku[6].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:

  • kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, z l. 1904-05
  • kościół ewangelicki z 1903 r., obecnie parafialna cerkiew prawosławna Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy Maryi, ul. Mickiewicza 29.

Galeria

  • Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy

    Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy

  • Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

    Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

  • Kamień upamiętniający najwyższe poziomy wód Odry w Malczycach

    Kamień upamiętniający najwyższe poziomy wód Odry w Malczycach

  • Herb Malczyc z 1927 roku

    Herb Malczyc z 1927 roku

Instytucje oświatowe

Przypisy

  1. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  3. ↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945
  4. ↑ 20 LAT PO POWODZI. OBCHODY W ALCZYCACH, 18 lipca 2018 [dostęp 2020-12-06].
  5. ↑ W Malczycach odsłonięto tablicę pamiątkową., „Gazeta Malczycka” (3), 2017, s. 11.
  6. ↑ Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, wroclaw.rzgw.gov.pl [dostęp 2020-12-06].
  7. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 153. [dostęp 2012-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
Powiat średzki (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
  • Buków (1954–59)
  • Bukówek (1954–72)
  • Cesarzowice (1954–61)
  • Chomiąża (1954–59)
  • Gosławice (1954–61)
  • Karczyce (1954–61)
  • Konary (1954–61)
  • Kostomłoty (1954–72)
  • Kryniczno (1954–59)
  • Księginice (1954–59)
  • Lutynia (1954–72)
  • Malczyce (1954)
  • Malczyce (1960–72)
  • Miękinia (1954–72)
  • Mrozów (1954–61)
  • Osiek (1954–59)
  • Pichorowice (1954–59)
  • Pisarzowice (1961–72)
  • Rakoszyce (1960–72)
  • Szczepanów (1954–72)
  • Środa Śląska (1960–72)
  • Świdnica Polska (1954–59)
  • Święte (1954–59)
  • Udanin (1954–72)
  • Ujazd Górny (1954–72)
  • Wilczków (1954–59)
  • Wilkszyn (1954–61)

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
Malczyce.znaki.powodziowe.jpg
Malczyce (woj. dolnośląskie): kamień upamiętniający najwyższe zarejestrowane w ciągu XIX i XX wieku poziomy rzeki Odry w pobliżu dawnej przeprawy, gdzie umieszczony jest wodowskaz[1]
  • po lewej - stany wód:
  • 792 cm - 1997-07-15
  • 772 cm - 1885-08-25
  • 715 cm - 1903-07-17
  • po prawej widok od strony pomnika w kierunku rzeki i dawnej przeprawy promowej[2]
SM Malczyce kościół Niepokalanego Poczęcia NMP (4) ID 775849.jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Malczyce, ul. Mickiewicza 6b - rzymskokatolicki kościół filialny, ob. parafialny pw. św. Niepokalanego Poczęcia NMP, 1904-1905
POL Malczyce COA 1927.gif
Herb Malczyc z 1927 roku