Malinowszczyzna (obwód miński)

Malinowszczyzna

Маліноўшчына

Oficyna folwarku Świętorzeckich (2015)
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Rejon	mołodeczański
Sielsowiet	Lebiedziewo
Wysokość	180 m n.p.m.
Populacja (2009) • liczba ludności	282
Nr kierunkowy	+375 1773
Kod pocztowy	222313
Tablice rejestracyjne	5
Położenie na mapie obwodu mińskiego Malinowszczyzna
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Malinowszczyzna
54°19′43″N 26°39′27″E/54,328611 26,657500
Portal Białoruś

Malinowszczyzna (biał. Маліноўшчына; ros. Малиновщина) – wieś na Białorusi, w rejonie mołodeczańskim obwodu mińskiego, około 11 km na zachód od Mołodeczna.

Historia

Majątek ten wchodził w skład dóbr Lebiedziew należących do kniaziów Holszańskich, a później Radziwiłłów. W 1702 roku wydzielony z tych dóbr majątek kupił Klemens Świętorzecki herbu Trąby. Przekazał go swemu synowi Tadeuszowi, po którym tutejszym dziedzicem był syn Tadeusza, Jakub, a po nim (prawdopodobnie brat Jakuba) Stanisław (1792–1838). Ożenił się on ze swą kuzynką Justyną Świętorzecką (1793–?), dokupił w 1826 roku folwarki Wysokowszczyzna i Usza. Mieli córkę Brygidę (1825–?), która wyszła za Tomasza Zana, oraz synów Mieczysława i Michała (1837–1891, urodził się i zmarł w Malinowszczyźnie). Michał, odziedziczywszy majątek, uprzemysłowił go, budując tu m.in. tartak, browar, gorzelnię, pierwszą w okolicy krochmalnię, fabrykę drożdży, kościarnię (fabrykę mąki kostnej) i sieczkarnię, wszystko poruszane wspólnym motorem parowym^[1]. Kolejnym właścicielem dóbr był syn Michała, Bolesław (1874–1938), a ostatnim – syn Bolesława, Zygmunt (1911–1964)^[2][3][4][5].

W wyniku reformy administracyjnej w latach 1565–1566 Malinowszczyzna weszła w skład powiatu oszmiańskiego województwa wileńskiego Rzeczypospolitej. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku miejscowość znalazła się na terenie powiatu oszmiańskiego (ujezdu) guberni wileńskiej. W 1897 roku znaczna część majątku leżała na terenie ujezdu wilejskiego tejże guberni^[4]. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1922 roku Malinowszczyzna wróciła do Polski, należała do gminy Lebiedziewo w powiecie wilejskim województwa wileńskiego. W 1926 roku gmina ta znalazła się w powiecie mołodeczańskim w tymże województwie, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi^[1][6][7].

Około 1885 roku Malinowszczyzna liczyła 89 mieszkańców^[1], w 2009 roku – 282^[8].

W Malinowszczyźnie urodził się Józef Trypućko.

Dwór Świętorzeckich (1897)

Oficyna (2015)

Kaplica (2015)

Obelisk na grobie Michała Świętorzeckiego (2015)

Nieistniejący dwór Świętorzeckich

Tutejszy dwór, istniejący do co najmniej 1939 roku, był wzniesiony prawdopodobnie przez Stanisława Świętorzeckiego w latach 20. lub 30. XIX wieku^[3]. Był to parterowy, drewniany dom wybudowany na planie czworokąta, o jedenastoosiowej elewacji frontowej, w środku której znajdował się ganek, którego trójkątny szczyt był wsparty na dwóch parach kolumn. Ganek służył również jako letni salon i dlatego był w większej części oszklony. Od strony ogrodu przy domu była naturalna terasa na całej jego długości, z klombem róż pośrodku i rabatami po bokach, odgrodzona balustradą od reszty opadającego ogrodu. Dom był przykryty wysokim, gładkim, czterospadowym dachem pokrytym gontem^[2].

Wnętrze miało układ dwutraktowy, większość pomieszczeń reprezentacyjnych znajdowała się od strony podjazdu: duży salon, czytelnia, pokój jadalny w amfiladzie. Na ścianach wisiały cenne obrazy, m.in. kilka obrazów Leona Wyczółkowskiego, który był przyjacielem rodziny^[2].

Dwór otaczał wielki park krajobrazowy, założony przez Justynę Świętorzecką, powiększony w latach 1900–1913 do 10 hektarów, cały majątek w 1939 roku miał powierzchnię 1500 ha^[2][3], w 1897 roku majątek liczył jeszcze 2200 dziesięcin^[4].

W czasie I wojny światowej dom został zdewastowany, pozostały tylko gołe ściany. Groby w kaplicy sprofanowano. Rodzina Świętorzeckich wielkim wysiłkiem doprowadziła po wojnie dom do stanu sprzed 1914 roku. Po 1939 roku dwór został zniszczony i rozebrany. Pozostały resztki parku i kilka zabudowań gospodarczych^[2].

Zachowane pozostałości folwarku

Wśród zachowanych zabudowań znajdują się:

• Oficyna („kuchnia”) – duży, prostokątny budynek stojący po lewej stronie dworu. Ma grube mury z cegły, od frontu – otwory okienne i drzwiowe zamknięte ostrymi łukami, od tyłu i po bokach obramowane półkolumnami. Strych, doświetlony trzema okulusami był używany jako pralnia i mieszkanie kucharza. Obecnie ruina^{[2][5][6][9][10]}.
• Kaplica domowa (mauzoleum nadgrobne^[4]) w kształcie wysokiej piramidy: przykrytej czterospadowym dachem aż do ziemi, zwieńczonej żeliwnym krzyżem. Według tradycji została wybudowana według projektu architektów włoskich przybyłych tu z armią Napoleona, w latach 1820–1825 (według innych źródeł^[5][6] była zbudowana w 1898 roku). W podziemiach kaplicy pochowano ponad 20 osób z rodziny Świętorzeckich, poczynając od Jakuba. W pobliżu, na skraju parku, wznosił się również krzyż na grobie nieznanego żołnierza z czasów wojny polsko-bolszewickiej. Obecnie piramida kaplicy stoi na terenie gorzelni^[2][9][10].
• Poniżej trawnika z tyłu domu wśród starodrzewia wystawiono w 1912 roku na grobie Michała Świętorzeckiego pamiątkowy obelisk, który zachował się do dziś. Obelisk stoi już za rzeczką, która przepływa przez park, przez rzeczkę przerzucono trzy mostki^[2][5][6].

Majątek Malinowszczyzna został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[2].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Malinowszczyzna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 19 .