Malpolon

Malpolon

Malpolon monspessulanus
Hermann, 1804
(c) I, Denbert, CC BY 2.5
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Rodzina	Lamprophiidae
Podrodzina	Psammophiinae
Rodzaj	Malpolon
Gatunek	malpolon
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
najmniejszej troski

Malpolon (Malpolon monspessulanus) – gatunek węża z kladu Caenophidia. Podrodzina Psammophiinae, do której należy, tradycyjnie zaliczana jest do rodziny połozowatych; niektóre analizy sugerują jednak, że podrodzina ta jest bliżej spokrewniona ze zdradnicowatymi niż z większością węży tradycyjnie zaliczanych do połozowatych. Lawson i in. (2005) zaliczyli nawet Psammophiinae do zdradnicowatych^[2]; natomiast Vidal i in. (2007) w swojej analizie zaliczyli tę podrodzinę do rodziny Lamprophiidae, siostrzanej do zdradnicowatych^[3].

Malpolon zamieszkuje Europę Południową, Turcję i Kaukaz. Wąż słabo jadowity o uzębieniu typu Opistoglypha.

Wygląd

Jeden z największych węży europejskich (150-180 cm, nawet do 2 m). Podobną długość ma wąż Eskulapa, jest jednak smuklejszy. Charakterystyczny kształt głowy o wyraźnie skróconym pysku. Duże oczy w ciemnej obwódce. Charakterystyczne tarczki nad oczami. Źrenica okrągła. Ubarwienie od jasnoszarego, poprzez oliwkowo-brązowe do szaroczarnego. Samce zawsze jednolicie ubarwione, samice mogą mieć ciemne plamki.

Występowanie

Od Półwyspu Iberyjskiego, poprzez wybrzeże Morza Śródziemnego, Kaukaz po Morze Kaspijskie. Nazwy francuska i angielska odpowiednio couleuvre de Montpellier i Montpellier snake sugerują wąski zasięg występowania, choć nie odpowiada to prawdzie. Występuje zarówno na nizinach, jak i w górach (do 2000 m n.p.m.).

Etologia

Dzienno-zmierzchowy. Bardzo płochliwy. Jedynie w sytuacji bez wyjścia syczy i może ukąsić. Z punktu widzenia człowieka uważa się go za węża warunkowo jadowitego. Zęby jadowe posiada z tyłu szczęki, więc nie każde ukąszenie oznacza wprowadzenie jadu. Na człowieka jad działa stosunkowo słabo, powoduje silny ból głowy i bolesny obrzęk w miejscu ukąszenia. Nie zagraża jednak życiu. Z uwagi na dużą płochliwość ukąszenia zdarzają się bardzo rzadko.

Pożywienie

Jaszczurki, węże (w tym również żmije, prawdopodobnie odporny jest na ich jad), myszy, ptaki. Młode osobniki żywią się większymi owadami. Ofiary ściga z dużą szybkością. Zabija lub osłabia ofiary jadem, niekiedy także dusi. Mniejsze ofiary połyka żywcem.

Rozmnażanie

Gody przypadają na kwiecień – czerwiec. Samica składa od 4 do 20 jaj (lipiec-sierpień), które umieszcza w stosach liści, w wilgotnej glebie, w zagłębieniach murów lub w norach królików. Kilka może składać jaja w jednym miejscu. Młode węże wylęgają się po 2-3 miesiącach.

Podgatunki

• Malpolon monspessulanus monspessulanus – północno-zachodnia Afryka, Płw. Iberyjski, południowa Francja, północne Włochy
• Malpolon monspessulanus insignitus – Półwysep Bałkański, wyspy greckie, Turcja, Kaukaz, Afryka północno-wschodnia.

Obecnie wyodrębniono dwa oddzielne gatunki: Malpolon monspessulanus i Malpolon insignitus.

Literatura

• Ulrich Gruber – Płazy i gady. Gatunki środkowoeuropejskie. Przewodnik kieszonkowy. Wyd. Multico. Warszawa 1997. ISBN 83-7073-114-7

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Joanna Mazgajska: malpolon Malpolon monspessulanus. [w:] Płazy i gady Europy [on-line]. 2005. [dostęp 2006-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-22)].