Maltzan

Herby Maltzanów

Herb von Maltzahn

Herb w herbarzu Siebmachera, karta 166, 1 z lewej, górny rząd

Herb baronów w herbarzu Siebmachera, karta 29, 2 od prawej, dolny rząd

Siedziby

Pałac w Miliczu

Zamek w Penzlin(niem.)

Zamek Kummerow(niem.)

Zamek Ivenack(niem.)

Zamek Ulrichshusen(niem.)

Zamek Gültz(niem.)

Pałac w Tuetzpatz

(c) I, Erell, CC BY 2.5

Zamek Schmarsow(niem.)

Zamek Gützkow(niem.)

Zamek Remplin(niem.)

Maltzan lub Maltzahn – to niemiecki ród szlachecki wywodzący się z Meklemburgii - Pomorza Przedniego^[1].

Dzieje

Korzenie rodu sięgają XII wieku. Za najstarszego przedstawiciela rodu uznany jest Bernardus de Multan, lennik biskupa Ratzburg. Udokumentowana genealogia rodu rozpoczyna się od osoby rycerza i pana na zamku w Gadebusch – Ludolfa Moltzana, żyjącego w XIII w.^[1].

Od 1414 r. byli panami na zamku, a od 1501 r. także miasta Penzlin.

W XV w. ród podzielił się na dwa domy: Maltzan (później z przydomkiem: zu Wartenberg und Penzlin) – wywodzący się od Bernarda II (zm. przed 1525 r.) oraz Maltzahn (później z przydomkiem: zu Cummerow und Sarow) – wywodzący się od Ludolfa III (zm. po 1528 r.). W ramach linii rodu Maltzanów – Penzlin – wyodrębniła się gałąź Wartenberg-Militsch osiadła na Śląsku. Jej przedstawiciele byli właścicielami śląskich wolnych państw stanowych: Sycowa (Wartenberg) w latach 1530–1571, a następnie Milicza w latach 1590–1945^[2].

Maltzan zu Wartenberg und Penzlin

W XVI w. Maltzanowie weszli w posiadanie dwóch śląskich wolnych państw stanowych: Sycowa w latach 1530-1571 oraz Milicza w latach 1590-1945^[2].

W 1530 r. bracia Joachim II (ur. ok. 1491, zm. 1556), radca cesarski i Jerzy (ur. ok. 1501, zm. 1562), radca ks. Meklemburgii, otrzymali dziedziczne tytuły czeskich baronów. W tym samym roku uzyskali tytuły baronów cesarstwa z predykatem "zu Wartenberg und Penzlin". Ich tytuł został uznany w księstwie Meklemburgii-Schwerinu w 1539 r. W 1694 r. bracia Joachim Wilhelm i Mikołaj Andrzej otrzymali tytuł czeskich hrabiów. W 1774 r. hr. Joachim Andrzej otrzymał tytuł dziedzicznego wyższego podskarbiego na Dolnym Śląsku. Od ustanowienia w 1854 r. wyższej izby pruskiego parlamentu tj. Izby Panów wolny pan stanowy Milicza był dziedzicznym członkiem. Ostatni pan Milicza opuścił miasto w 1944 roku i pozbawiony został praw do jego własności w wyniku zmiany przynależności państwowej Śląska określonej w postanowieniach deklaracji poczdamskiej^[3].

W 1824 r. baron Adolf Krystian Maltzahn zu Penzlin und Wartenberg otrzymał uznanie swego tytułu w Królestwie Polskim. Linia jego spadkobierców wygasła na baronie Henryku Wandalinie, właścicielu dóbr Goślub, który zginął w Warszawie podczas II wojny światowej zamordowany przez gestapo latem 1943 r.

Kluczową postacią dla dziejów kultury muzycznej dworu Maltzanów w Miliczu był żyjący w latach 1733–1817 Joachim Carl Maltzan. W 1786 roku, po śmierci ojca Joachima Andreasa Maltzana, stał się panem Milicza. Jako właściciel państwa stanowego podejmował działania mające na celu rozbudowę miasta. Zbudował nowy kompleks pałacowo-parkowy, zainicjował przemysł bawełniany - na co uzyskał koncesję króla w 1804 roku. Chciał uczynić z Milicza miasto kurortowe, budując dom uzdrowiskowy w 1809 roku. Pozostając w kręgu dworu Fryderyka II, powierzył budowę nowego pałacu znanemu śląskiemu architektowi - Carlowi Gottfriedowi Geisslerowi, w stylu klasycystycznym na wzór architektury pałacu Sanssouci w Poczdamie. Jednym z jego elementów architektonicznych była niewielka antykizująca „świątynia muzyczna” na wyspie - Folly, a należąca do obiektów charakterystycznych dla romantycznych założeń ogrodowych. Tutaj służyła prawdopodobnie kameralnemu muzykowaniu. Hrabia był animatorem życia artystycznego i miłośnikiem muzyki dworskiej na viola da gamba. Utrzymywał zespół i dworską kapelę muzyczną. Od 1811 roku w pałacu odbywały się spotkania muzyczne profesjonalnych muzyków i amatorów pod kierunkiem Friedricha Guhra^[4], znane od 1813 roku pod nazwą Militscher Musikverein (Milickie Towarzystwo Muzyczne). Zespół pałacowy kontynuował repertuarowe tradycje kapeli dworskiej i to głównie jego działalność dokumentują zachowane muzykalia. Powstawały nowe dedykowane Maltzanom utwory, a praktyka gry na viola da gamba była kultywowana jeszcze wiele lat po jego śmierci Joachima Carla Maltzana. W przechowywanej w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu milickiej kolekcji muzykaliów zachował się zbiór utworów na violę da gamba, z których część to kompozycje Carla Friedricha Abla^[3][5].

Panowie Sycowa (niem. Wartenberg)

• 1529–1551 – Joachim I von Maltzan
• 1551–1560 – Franciszek von Maltzan
• 1551–1569 – Jan Bernard
• 1569–1571 – Joachim II von Maltzan
• 1569-1571 – Elżbieta von der Lomnitz (ur. 1530, zm. 1586) – wdowa po Janie Bernardzie

Panowie Milicza

• 1590-1625 – Joachim III (ur. 1559, zm. 1625) – syn Jana Bernarda I
• 1625-1628 – Joachim IV (ur. 1593, zm. 1654), Jan Bernard II (ur. 1597, zm. 1667), Wilhelm – synowie Joachima III
• 1628-1654 – Joachim IV
• 1654-1693 – Joachim Andrzej I (ur. 1630, zm. 1693) – syn Joachima IV
• 1693-1728 – Joachim Wilhelm (ur. 1661, zm. 1728) – syn Joachima Andrzeja I, od 1694 r. czeski hrabia.
• 1728-1729 – Franciszek (ur. 1698, zm. 1729) – bratanek Joachima Wilhelma
• 1729-1735 - Leopold Wilhelm (ur. 1705, zm. 1735) – brat Franciszka
• 1735-1786 – Joachim Andrzej II (ur. 1707, zm. 1786) – brat Leopolda Wilhelma
• 1786-1817 – Joachim Karol II (ur. 1733, zm. 1817) – syn Joachima Andrzeja II
• 1817-1850 – Joachim Aleksander (ur. 1764, zm. 1850) – syn Joachima Karola
• 1850-1878 – August (ur. 1825, zm. 1878) – wnuk Joachima Aleksandra
• 1878-1921 – Andrzej (ur. 1863, zm. 1921) – syn Augusta
• 1921-1940 – Joachim Karol III ur. 1905, zm. 1940) – syn Andrzeja
• 1940-1945 – Jan Mortimer (ur. 1937) – syn Joachima Karola - fakt. Elżbieta hr. von Zech (ur. 1913), wdowa po Joachimie Karolu

Maltzahn zu Cummerow und Sarow

Dom Maltzahnów podzielił się na dwie główne linie, której założycielami byli bracia: Hans Jakub (ur. 1650 r., zm. 1719 r.) – linia Cummerow - i Karol Gustaw I (ur. 1663 r., zm. 1713 r.) – linia Sarow.

Mariaże Maltza(h)nów

z Hohenzollernami

z książętami Meklemburgii

Przedstawiciele rodu

• Mortimer von Maltzan - minister spraw zagranicznych Prus w l. 1841-1842
• Helmuth von Maltzan(niem.) (ur. 1840 r., zm. 1923 r.), – sekretarz finansów w l. 1888-1893, oraz nadprezydent Pomorza w l. 1900-1911.
• Adolf Georg Otto Freiherr von Maltzan – ambasador Niemiec w USA w l. 1925-1927.
• Maria Gräfin von Maltzan (ur. 1909, zm. 1997) – literatka, biolog, lekarz weterynarii, działaczka opozycji antyhitlerowskiej
• Paul Freiherr von Maltzahn(niem.) (ur. 1945 r.) – ambasador Niemiec w Egipcie (l. 2000-2003), Iranie (lipiec 2003 – sierpień 2006), Indonezji (od 2006 r.).
• Chrystian von Maltzahn (ur. 1956 r., zm. 1997 r.) – współzałożyciel Bruno Gmünder Verlag
• Vollrath von Maltzan – ambasador Niemiec we Francji w l. 1955-1958.

Przypisy

Bibliografia

• Genealogisches Handbuch des Adels, Adelslexikon Bd VIII, C. A. Starke Verlag, Limburg (Lahn) 1997.
• Die Maltza(h)n 1194-1945. Der Lebensweg einer ostdeutschen Adelsfamilie, opr.: Maltza(h)nscher Familienverband, Köln 1979.
• Christoph Frhr. v. Maltzahn, Maltza(h)n, w: Neue Deutsche Biographie, Bd 15, Berlin 1987, s. 740 i nn.

Linki zewnętrzne

• O Maltzanach na stronie Śląska szlachta i arystokracja

• Pałac klasycystyczny w Miliczu
• Zamek w Miliczu
• Pęclin