Malwa

Malwa
Ilustracja
Malwa różowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

ślazowce

Rodzina

ślazowate

Rodzaj

malwa

Nazwa systematyczna
Alcea L.
Sp. Pl. 687. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Alcea rosea L.[3]

Kwiat malwy różowej z widocznym pyłkiem
Malwa blada

Malwa (Alcea L.) – rodzaj roślin z rodziny ślazowatych. Podawanych jest z niego ok. 60[4], 70[5], 80[6] gatunków. Pochodzą one głównie ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego[7] (tylko w Turcji rośnie 18 gatunków[8]). Poza tym rosną w południowej i wschodniej Europie oraz południowo-zachodniej i centralnej Azji[4]. W Polsce jako przejściowo dziczejącą (efemerofit) stwierdzono tylko malwę pomarszczoną A. rugosa[9]. W naturze przedstawiciele tego rodzaju rosną na suchych, często skalistych siedliskach[10].

Niektóre gatunki nie są znane z natury. Tak jest z najbardziej popularnymi w uprawie ze względów ozdobnych malwami różowymi (A. rosea) i figolistnymi (A. ficifolia)[10]. Suche pędy używane są jako materiał opałowy, a korzenie mają zastosowanie lecznicze[4].

Morfologia

Pokrój
Zielne rośliny wieloletnie, rzadko jednoroczne[5], osiągające zwykle do 3 m wysokości[10], czasem nawet do 7 m[8]. Pędy wyprostowane, zwykle nierozgałęzione[4], rzadko rozgałęzione[10]. Okryte są włoskami gwiazdkowatymi, często szorstkie, rzadko są nagie (zwłaszcza w czasie owocowania[10]), czasem też z długimi włoskami pojedynczymi[4].
Liście
Duże[10], skrętoległe, długoogonkowe[4]. U nasady znajdują się trwałe lub szybko odpadające przylistki jajowate lub podzielone na dwie lub 4 łatki[5]. Blaszka liściowa jajowata do okrągłej, słabo wcinana lub głęboko, dłoniasto klapowana. Brzeg blaszki karbowany lub ząbkowany, wierzchołek tępy lub zaostrzony[4]. Użyłkowanie wyraźne. Liście jesienne częściowo zimotrwałe[10].
Kwiaty
Okazałe wyrastają pojedynczo lub w pęczkach u nasady liści lub przysadek tworząc szczytowe kłosokształtne grono[8][10]. Pod kielichem obecny jest kieliszek tworzony przez 6, rzadziej 7–9 listków zrośniętych u nasady[8][10]. Działki kielicha w liczbie 5, połączone są u nasady[8]. W czasie owocowania powiększają się, ale nie są rozdęte[5]. Działki lancetowate, zaostrzone lub tępe, szorstko owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Płatki, także w liczbie 5, zwykle na szczycie są mniej lub bardziej wycięte[5]. Są różnobarwne – różowe, purpurowe, żółte lub białe, u nasady ciemniejsze lub jaśniejsze i zwykle białoowłosione[10][5]. Zwykle o średnicy przekraczającej 3 cm[4]. Pręciki liczne, zrośnięte w nagą, pięciokątną kolumnę otaczającą słupkowie. Zakończone są żółtymi pylnikami[10][5]. Jednokomorowych zalążni jest 20 do 40 i tyle samo jest rozgałęzionych szyjek słupków, zakończonych zbiegającymi, nitkowatymi znamionami[5].
Owoce
Rozpadający się, złożony z 15–40 dwukomorowych rozłupek. Komora dolna (proksymalna) zawiera pojedyncze nasiono, a górna (dystalna) jest płonna[4]. Nasiona nerkowate, brązowe, nagie lub drobno owłosione[5].

Systematyka

Kwestionowano zasadność wyodrębniania przynajmniej części gatunków (w tym popularnych w uprawie) do tego rodzaju, uznając że reprezentują rodzaj prawoślaz (Althaea). Badania taksonomiczne potwierdziły jednak istotność różnic morfologicznych (żółte pylniki, a nie purpurowe, rozłupki dwu-, a nie jednokomorowe) i podtrzymana została koncepcja Karola Linneusza traktowania tych rodzajów odrębnie[5].

Gatunki z tego rodzaju tworzą mieszańce międzyrodzajowe z prawoślazem Althaea – ×Alcathaea Hinsley[11].

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Malveae, podrodziny Malvoideae, rodziny ślazowatych Malvaceae z rzędu ślazowców[2][12].

Wykaz gatunków[6]
  • Alcea abchazica Iljin
  • Alcea acaulis (Cav.) Alef.
  • Alcea afghanica I.Riedl
  • Alcea angulata (Freyn) Freyn & Sint. ex Iljin
  • Alcea antoninae Iljin
  • Alcea apterocarpa (Fenzl) Boiss.
  • Alcea arbelensis Boiss. & Hausskn.
  • Alcea assadii Pakravan
  • Alcea aucheri (Boiss.) Alef.
  • Alcea baldshuanica (Bornm.) Iljin
  • Alcea biennis Winterl (syn. A. pallida (Willd.) Waldst. & Kit.) – malwa blada
  • Alcea calvertii (Boiss.) Boiss.
  • Alcea chrysantha (Sam.) Zohary
  • Alcea damascena (Mouterde) Mouterde
  • Alcea denudata Boiss.
  • Alcea digitata (Boiss.) Alef.
  • Alcea dissecta (Baker f.) Zohary
  • Alcea djahromi Parsa
  • Alcea excubita Iljin
  • Alcea fasciculiflora Zohary
  • Alcea ficifolia L.
  • Alcea flavovirens (Boiss. & Buhse) Iljin
  • Alcea freyniana Iljin
  • Alcea froloviana (Litv.) Iljin
  • Alcea galilaea Zohary
  • Alcea ghahremanii Pakravan & Assadi
  • Alcea gorganica (Rech.f., Aellen & Esfand.) Zohary
  • Alcea heldreichii (Boiss.) Boiss.
  • Alcea hohenackeri Boiss.
  • Alcea hyrcana Grossh.
  • Alcea ilamica Pakravan
  • Alcea iranshahrii Pakravan, Ghahr. & Assadi
  • Alcea karakalensis Freyn
  • Alcea karsiana (Bordz.) Litv.
  • Alcea koelzii I.Riedl
  • Alcea kopetdaghensis Iljin
  • Alcea kuhsanguia Parsa
  • Alcea kurdica (Schltdl.) Alef.
  • Alcea kusjariensis (Iljin ex Grossh.) Iljin
  • Alcea lasiocalycina Boiss.
  • Alcea lavateriflora (DC.) Boiss.
  • Alcea lenkoranica Iljin
  • Alcea litvinovii (Iljin) Iljin
  • Alcea loftusii (Baker f.) Zohary
  • Alcea longipedicellata I.Riedl
  • Alcea mazandaranica Pakravan & Ghahr.
  • Alcea mosulensis I.Riedl
  • Alcea mozaffarianii Ghahr. & Pakravan & Assadi
  • Alcea nikitinii Iljin
  • Alcea nudiflora (Lindl.) Boiss.
  • Alcea peduncularis Boiss. & Hausskn.
  • Alcea pisidica Hub.-Mor.
  • Alcea popovii Iljin
  • Alcea rechingeri (Zohary) I.Riedl
  • Alcea remotiflora (Boiss. & Heldr.) Alef.
  • Alcea rhyticarpa (Trautv.) Iljin
  • Alcea rosea L. – malwa różowa, m. ogrodowa
  • Alcea rosulata I.Riedl
  • Alcea rufescens (Boiss.) Boiss.
  • Alcea rugosa Alef. – malwa pomarszczona
  • Alcea scabridula I.Riedl
  • Alcea schirazana Alef.
  • Alcea semnanica Pakravan
  • Alcea setosa (Boiss.) Alef. – malwa figolistna
  • Alcea sophiae Iljin
  • Alcea sosnovskyi Iljin
  • Alcea sotudehi Parsa
  • Alcea striata (DC.) Alef.
  • Alcea sulphurea (Boiss. & Hohen.) Alef.
  • Alcea sycophylla Iljin & V.V.Nikitin
  • Alcea tabrisiana (Boiss. & Buhse) Iljin
  • Alcea talassica Iljin
  • Alcea tarica Pakravan & Ghahr.
  • Alcea teheranica Parsa
  • Alcea tholozanii Stapf
  • Alcea transcaucasica (Iljin) Iljin
  • Alcea turcomanica Iljin
  • Alcea turkeviczii Iljin
  • Alcea vameghii Parsa
  • Alcea wilhelminae I.Riedl
  • Alcea woronowii (Iljin ex Grossh.) Iljin
  • Alcea xanthochlora I.Riedl

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Szczególnie rozpowszechniona na całym świecie jest malwa różowa (A. rosea)[8], poza tym uprawiana jest malwa figolistna (A. ficifolia)[10], malwa pomarszczona (A. rugosa) i malwa blada (A. pallida)[13]. Suche pędy używane są jako materiał opałowy, a korzenie mają zastosowanie lecznicze[4]. Rośliny te razem z przęślą wykorzystywane były przez człowieka neandertalskiego do składania na grobach[11].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
  3. ↑ Malva. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
  4. ↑ a b c d e f g h i j Alcea. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
  5. ↑ a b c d e f g h i j Steven R. Hill: Alcea. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-10-14].
  6. ↑ a b Alcea L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-15].
  7. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  8. ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 179. ISBN 0-333-74890-5.
  9. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 26, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 60-61. ISBN 978-83-7506-845-0.
  11. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 27. ISBN 978-1-107-11502-6.
  12. ↑ United States Department of Agriculture Agricultural Research Service: Family: Malvaceae Juss. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-19].
  13. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2009, s. 18. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Alcea setosa ap 001.JPG
Autor: Ariel Palmon, Licencja: CC BY-SA 3.0
חוטמית זיפנית צולם בכביש 6
VenelleSaintMartin-Ré.jpg
Roses trémières dans une venelle à Saint-Martin-de-Ré, Île de Ré, France
Pollen on Alcea flower.jpg
Autor: Roo72, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pollen on an Alcea flower