Malwa różowa

Malwa różowa
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządślazowce
Rodzinaślazowate
Rodzajmalwa
Gatunekmalwa różowa
Nazwa systematyczna
Alcea rosea (L.) Cav.
Diss.II.91.t.29.f.3., 1786
Synonimy
  • Althaea rosea (L.) Cav.)[3]
Kwiat
Malwy przy ścianie domu
Rozłupnie
Morfologia

Malwa różowa[4] (Alcea rosea L.), nazywana także malwą ogrodową[5], prawoślazem wysokim, p. różowym, p. ogrodowym[6], malwą czarną, topolówką wyniosłą[7], zygmarkiem – gatunek rośliny z rodziny ślazowatych (Malvaceae). Pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Bałkańskiego[8], według innych źródeł z Chin[9]. Obecnie nigdzie nie występuje na stanowiskach naturalnych, jest tylko uprawiany[3]. Czasem dziczeje (efemerofit).

Morfologia

Pokrój
Wysoka do 2,25 m roślina o pojedynczej, prostej, dość grubej łodydze. Cała roślina jest szorstko owłosiona.
Liście
W pierwszym roku wyrasta rozeta liści. Są one duże, mało ozdobne, dłoniastoklapowane, szorstko owłosione[9]. Dolne na łodydze siedmioklapowe, górne pięcioklapowe.
Kwiaty
Pędy główne zakończone są groniastymi kwiatostanami[9]. Kwiaty osadzone na krótkich szypułkach po 1-3 w kątach górnych liści[9], pojedyncze, półpełne lub pełne, o barwach: białej, żółtej, różowej, czerwonej, purpurowej i do prawie czarnej[9]. Średnica kwiatów do 10 cm. Kielich otoczony kieliszkiem. Pręciki liczne, zrośnięte w rurkę otaczającą pojedynczy słupek.
Owoc
Rozłupnia rozpadająca się na rozłupki. MTN ok. 8,5 g.
Korzeń
Bardzo mocny, palowy.

Biologia i ekologia

Bylina, ale w warunkach klimatycznych Polski roślina ta jest uprawiana głównie jako roślina dwuletnia. Hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września, jej przedprątne kwiaty zapylane są przez błonkówki[10]. Liczba chromosomów 2n = 42[5].

Zastosowanie

Roślina lecznicza[7][6]
Surowiec zielarski
Kwiat prawoślazu różowego – Flos Malvae arboreae. W celach farmaceutycznych uprawiana jest jedynie odmiana o ciemnych kwiatach. Surowiec zawiera 8-12% śluzu oraz antocyjany takie jak glikozydy i diglikozydy delfinidyny, malwidyny i petunidyny. Ponadto w kwiatach występują ślady olejku eterycznego, garbniki, sole mineralne, żywice i nieznany bliżej hormon roślinny o działaniu estrogennym.
Działanie
Dzięki związkom śluzowym wodny wyciąg z kwiatów malwy czarnej powleka błony śluzowe jamy ustnej i gardła, zmniejsza nadmierną ich wrażliwość i osłabia odruch kaszlowy. Rozrzedza zalegającą w gardle gęstą wydzielinę i ułatwia odkrztuszanie. Na błony śluzowe przewodu pokarmowego wywiera działanie osłaniające, ale nieco słabsze niż w górnych drogach oddechowych. Wyciągi wykazują ponadto słabe własności estrogenne i pobudzają krwawienia miesięczne u kobiet, ale nie działają poronnie.
Dawkowanie
Odwar z kwiatów malwy czarnej przygotowuje się, zalewając 1 łyżkę kwiatów 350 ml gorącej wody i parząc przez 20-30 min. Następnie macerat gotuje się 3 minuty pod przykryciem, odstawia na 10 min. do ostudzenia i cedzi. Pije się go 3 razy dziennie po ⅛ szklanki między posiłkami oraz używa do płukania jamy ustnej i gardła.
Zbiór i suszenie
Do celów leczniczych używa się wyłącznie odmian o bardzo ciemnych, niemal czarnych kwiatach. Mogą być wykorzystywane także odmiany o pełnych kwiatach. Nie wolno zbierać kwiatów z roślin porażonych przez rdzę. Surowiec jest zbierany w 2 postaciach: z kielichami (Flos Malvae arboreae cum calycibus, syn. Flos Malvae hortensis) oraz bez kielichów (Flos Malvae arboreae sine calycibus). Świeżo rozwinięte kwiaty zbiera się w lipcu lub sierpniu przy słonecznej pogodzie i suszy w zacienionym i przewiewnym miejscu[8].
Sztuka kulinarna

Barwniki pozyskiwane z ciemnych odmian wykorzystuje się do barwienia w przemyśle spożywczym i do poprawiania koloru win[6]. Stosowana jest także jako dodatek smakowy do herbatek ziołowych. Malwa ma smak bardzo delikatny i łagodny.

Roślina ozdobna

Jest pospolicie uprawiana, szczególnie w przydomowych ogródkach.

Odmiany ogrodowe

Wykorzystuje się zarówno formy pojedyncze jak i pełnokwiatowe, w uprawie znajdują się głównie mieszańce o kwiatach pełnych. Formy te dzielą się na 4 grupy[9]:

  1. Malwy pełne zwykłe. Kwiaty, u których płatki zewnętrzne osadzone w jednym lub w dwóch okółkach są dłuższe od wewnętrznych i otaczają jakby kryzą płatki środkowe ułożone gęsto i tworzące półkule. Rośliny niewysokie (do tej grupy zalicza się odmiany formy Compacta).
  2. Malwy szkockie. Mają kwiaty bardzo pełne, płatki zewnętrzne i wewnętrzne tej samej długości ułożone półkoliście, zebrane w długie kwiatostany ostro zakończone. Rośliny wysokie.
  3. Malwy Chatera ('Chaters'). Mają kwiaty pełne (niekiedy z ‘kryzą’), osadzone w długich, bardzo gęsto skupionych, tępo zakończonych kwiatostanach. Rośliny silnie rosnące.
  4. Malwy Alleghanies (Fimbriata flore pleno). Mają kwiaty o strzępiasto zakończonych brzegach płatków. Niekiedy płatki zewnętrzne są inaczej zabarwione niż wewnętrzne.

Uprawa

Jest w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 4-10)[11]. Wymaga ciepłych, słonecznych, ale osłoniętych stanowisk i dość zasobnych gleb o pH 6-7. Uprawiana jest z nasion, które wysiewa się w czerwcu-lipcu do rozsadnika. Siewki mające 2-3 liście pikuje się i wysadza na zagony. Na stałe miejsce sadzi się rośliny jesienią w rozstawie 30-30 x 50-80 cm. Na zimę lekko przykrywa. Wiosną rośliny przenosi się na miejsce stałe z dużą bryłą ziemi[9]. W drugim roku na każdej roślinie pojawiają się 2-4 ulistnione, szorstko owłosione kwiatostanowe pędy główne wysokości 60-250 cm. Pędom kwiatowym należy zapewnić podpory[9]. Do grup na trawnikach, rabat bylinowych, przy ścianach budynków, i przy ogrodzeniach[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-07-02] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-09-15].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
  5. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ a b c A. Ożarowski, W. Jaroniewski: Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987, s. 436. ISBN 83-202-0472-0.
  7. ↑ a b Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.
  8. ↑ a b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  9. ↑ a b c d e f g h i Krystyna Oszkinis: Kwiaty od A do Z. PWRiL, 1992. ISBN 83-09-00039-1.
  10. ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  11. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Media użyte na tej stronie

Alcea rosea 1-OB9.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Alcea rosea (pl. malwa różowa)
Alcea seedheads.jpg
Autor: tracy from north brookfield,Massachusetts, usa, Licencja: CC BY 2.0
hollyhocks
Alcea rosea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-009.jpg
Stockrose. A blühender Stengel in natürl. Grösse; 1 Staubgefässröhre, vergrössert; 2 Blüthe im Längsschnitt, desgl.;3 Stempel, desgl.; 4 Fruchtknoten im Querschnitt, desgl.; 5 Staubgefässe, geöffnet, desgl.; 6 dasselbe, geschlossen, desgl.; 7 Pollenkorn, desgl.; 8 Frucht mit Fruchtkelch, natürl. Grösse; 9 dieselbe ohne Fruchtkelch, desgl.; 10 einzelne Früchtchen, desgl.; 11 eins dergl., vergrössert; 12 dasselbe zerschnitten, von der Breitseite, desgl.; 13 dasselbe zerschnitten, von der schmalen Seite, desgl.; 14 Same, natürl. Grösse und vergrössert.