Manatowate

Manatowate
Trichechidae[1]
Gill, 1872[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – manat karaibski (T. manatus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

brzegowce

Rodzina

manatowate

Typ nomenklatoryczny

Trichechus manatus Linnaeus, 1758

Synonimy

Rodzaju:

Rodzaje

Trichechus Linnaeus, 1758[8] – manat

Zasięg występowania
Mapa występowania
Występowanie manatów na świecie: manat karaibski: kolor zielony, manat rzeczny: kolor czerwony, manat afrykański: pomarańczowy

Manatowate[9], manaty, lamantyny, brzegowce (Trichechidae) – monotypowa rodzina wodnych ssaków łożyskowych z rzędu brzegowców (Sirenia). Pojawiły się na przełomie eocenu i oligocenu na terenie Ameryki Południowej[10]. Dawniej nazwa "brzegowce" przypisana była do rodziny Trichechidae nazywanej dziś manatowate[11]

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w przybrzeżnych rejonach zachodniej części Oceanu Atlantyckiego, od Florydy po północną Brazylię oraz baseny Amazonki i Orinoko[12][13].

Charakterystyka

Długość ciała 250–390 cm; masa ciała 460–1620 kg[14]. Mają zaokrągloną płetwę ogonową, kończyny przednie przekształcone w płetwy z 2–5 szczątkowymi kopytkami. Manaty mają tylko 6 kręgów szyjnych. Nie mają zębów przednich, natomiast boczne są liczne. Głowa jest słabo wyodrębniona, pysk wydłużony, szeroki, oczy małe. Kończyny tylne zredukowane, niewidoczne.

Manaty są bardzo dobrymi pływakami. Mogą pozostawać pod wodą do 15 minut. Zamieszkują płytkie wody przybrzeżne, morskie i słodkie, często w pobliżu elektrowni, które ogrzewają wodę. Niektóre manaty tak przyzwyczaiły się do tego nienaturalnego źródła ciepła, że przestały migrować do cieplejszych wód. Żywią się roślinami wodnymi. Żyją samotnie, w małych zgrupowaniach lub w stadach liczących do 200 osobników. Przebywając w grupie często dotykają się wzajemnie.

Systematyka

Etymologia

  • Trichechus (Trichecus): gr. θριξ thrix, τριχος trikhos „włosy”; εχω ekhō „mieć, posiadać”[15].
  • Manatus: hiszp. manatí „manat, krowa morska”, od hait. manati „duży bóbr”[16]. Gatunek typowy: Trichechus manatus Linnaeus, 1758.
  • Oxystomus: gr. οξυς oxus „ostry, spiczasty”; στομα stoma, στοματος stomatos „usta”[17]. Gatunek typowy: Trichechus manatus Linnaeus, 1758.
  • Halipaedisca: gr. ἁλι- hali- „morski”, od ἁλς hals, ἁλος halos „morze”; παιδισκη paidiskē „dziewczynka, dzieweczka”[18]. Nowa nazwa dla Trichechus Linnaeus, 1758.

Podział systematyczny

Do rodziny Trichechidae zaliczane są 3 lub 4 współcześnie żyjące gatunki z rodzaju manat[9] (Trichechus), zamieszkujące równikowe i podzwrotnikowe rzeki i estuaria oraz gatunki wymarłe, których pozycja taksonomiczna nie została jednoznacznie uzgodniona.

  • Trichechus manatus Linnaeus, 1758 – manat karaibski – zamieszkuje rejon Karaibów. Czasami zwany jest też manatem florydzkim. Żyje zarówno w słodkiej, jak i słonej wodzie. Manat karaibski jest gatunkiem zagrożonym. Mimo że nie ma żadnych naturalnych wrogów, ekspansja człowieka zmniejszyła jego naturalne środowisko. Wiele manatów jest także raniona lub zabijana przez śruby motorówek. Część ginie też po zjedzeniu śmieci, szczególnie elementów sprzętu wędkarskiego.
  • Trichechus senegalensis Link, 1795 – manat afrykański – zamieszkuje zachodnie wybrzeże Afryki.
  • Trichechus inunguis (Natterer, 1883) – manat rzeczny – występuje w wodach słodkich (Amazonka) na terenach Brazylii, Gujany, Kolumbii, Peru i Ekwadoru. Możliwe, że wpływa także do odgałęzień Orinoko[19].

Zagrożenia i ochrona

Manaty są poławiane przez ludzi z powodu smacznego mięsa. Pływają powoli, przez co stanowią łatwy łup. Pomimo ochrony prawnej, jaką zostały objęte, nadal są poławiane przez kłusowników. W klasyfikacji IUCN zaliczane są do gatunków narażonych na wyginięcie.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Trichechus Linnaeus, 1758.

Przypisy

  1. ↑ Trichechidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ T.N. Gill. Arrangement of the families of mammals. With analytical tables. „Smithsonian Miscellaneous Collection”. 11 (1), s. 14, 1872. (ang.). 
  3. ↑ M.T. Brünnich: Zoologiae fundamenta praelectionibus academicis accommodata. Grunde i dyrelaeren. Hafniae: Apud Frider. Christ. Pelt, 1772, s. 38. (łac.).
  4. ↑ P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linné Königlich Schwedischen Leibarztes &c. &c. Vollständiges Natursystem: nach der zwölften lateinischen Ausgabe, und nach Anleitung des holländischen Houttuynischen Werks, mit einer ausführlichen Erklärung. Cz. 1. Nürnberg: bey Gabriel Nicolaus Raspe, 1773, s. 171. (niem.).
  5. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Das Nationalmuseum der Naturgeschichte zu Paris: von seinem ersten Ursprunge bis zu seinem jetzigen Glanze. Cz. 2. Frankfurt am Main: Verlegt bei Fridrich Esslinger, 1803, s. 353. (niem.).
  6. ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 685. (niem.).
  7. ↑ J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 83. (niem.).
  8. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).
  9. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ Caryn Self-Sullivan: Evolution of the Sirenia. [dostęp 2009-04-17]. (ang.).
  11. ↑ manaty, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-08-04].
  12. ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Family Trichechidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].
  14. ↑ T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560–562. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 688.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 792.
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 307.
  19. ↑ Manatus inunguis, Marine Mammals of the World [dostęp 2009-02-05] (ang.).

Bibliografia

  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  • Myers, P.: Trichechidae. Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-05-06]. (ang.).
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 187, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 166-167. ISBN 83-01-14344-4.

Media użyte na tej stronie