Mandorla
Mandorla (z wł. migdał) – w malarstwie i płaskorzeźbie owalna, bardziej archaiczna niż tarcza słoneczna aureola, otaczająca postać Jezusa, ale czasem także postać Maryi[1].
Symbolizuje i podkreśla boską naturę przedstawianej postaci. Najczęściej mandorle występują przy przedstawieniach Transfiguracji i Zbawiciela w siłach. Mandorla jest jednym z najstarszych motywów w sztuce sakralnej, najprawdopodobniej powstała w Egipcie, gdzie dominowali monofizyci. Na początku przyjmowała ona kształt migdału (od którego wzięła nazwę) i miała kolor biały (symbolizujący czystość i boskość) lub biało-niebieski (niebieski symbolizuje boską tajemnicę, ale także niebo). Potem zaczęła przyjmować różne kształty (np. rombu) i kolory (np. czerwony) oraz zaczęto malować kilka mandorli naraz, symbolizujących różne aspekty boskości postaci.
Catherine Blackledge w swojej książce Wagina. Sekretna historia kobiecej siły wiąże mandorlę z pradawnym kultem waginy, uznając ją za symbol kobiecych narządów płciowych.
Choć chrześcijański świat zachodni stanowił dla sromu i powiązanej z nim symboliki środowisko wrogie, niektóre waginalne symbole religijne przetrwały do dziś. Do typowych tego rodzaju motywów europejskich dzieł sztuki i architektury należy mandorla – aureola w kształcie migdała, otaczająca postacie świętych. Skojarzenie migdałów z żeńskimi narządami płciowymi wynika przede wszystkim z podobieństwa kształtu. Według mitologii frygijskiej migdały pochodzą z waginy bogini przyrody i matki wszechrzeczy Kybele, której oddawano cześć w okresie od 6000 p. n. e. do IV wieku n. e. Być może dlatego w czasach rzymskich migdały uznawano za symbol płodności i obsypywano nimi państwa młodych[2].
Mandorla pojawia się również w przedstawieniach Buddhy[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 27. ISBN 83-01-12365-6.
- ↑ Catherine Blackledge, Wagina. Sekretna historia kobiecej siły, wyd. drugie, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2019, s. 81–82, ISBN 978-83-8169-049-2.
- ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie – zbiory cyfrowe, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-05-11].
Galeria
Symbole vulvy
(c) The Portable Antiquities Scheme/ The Trustees of the British Museum, CC BY-SA 4.0
(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0
© Guillaume Piolle, CC BY 3.0
Media użyte na tej stronie
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0
Sacra Conversazione; the Virgin in a mandorla worshipped by a pope and saints. Lithograph G. Pilizotti by P.V. Perugino.
Iconographic Collections
Keywords: Giacomo Pilizotti; Peter; Mary; Pietro Vannucci Perugino
_plate21.jpg)
Plate from Palæography: Notes upon the History of Writing and the Medieval Art of Illumination. MINIATURE OF THE ASCENSION.
From the Suabian Breviary written at Ottenbeuern about 1160.
Autor:
Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa
Resurrezione di San Francesco al Prato
Chapiteau de la nef (2ème moitié du 12ème siècle), 4ème pile côté Sud: la mort de Lazare (le personnage de la parabole de l'évangile de Luc, et non celui ressuscité par Jésus); l'âme de Lazare monte au ciel dans une mandorle, accueillie par deux anges. Basilique Sainte-Marie-Madeleine de Vézelay.
Autor: Photo: Andreas Praefcke, Licencja: CC BY 3.0
Weingarten (Württemberg) , Basilika St. Martin und Oswald, „Hörende Muttergottes im Rosenkranz“, Ende 15. Jh.
Autor: Arnoldius, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bochum Christuskirche, Christus in der Mandorla, Detail aus dem Gemälde an der Altarwand.
Autor:
A fir wood statue of a seated Buddha on display in the Cincinnati Art Museum. The Buddha's hands in this statue are in the meditation mudra.
Six symbolic abstract representations of external female genitals (i.e. "yonic" symbols) which have been used in various historical/cultural contexts:
1) Upper left: A schematized drawing of the pubic triangle; among other things, this is the earliest archaic form of the ancient Sumerian cuneiform sign MUNUS (meaning "woman"); see Image:Ishtar vase Louvre AO17000-detail.jpg. The later form of this cuneiform sign is no longer pictographic, formed of four wedge shapes: 
In other contexts, the upper corners are sometimes rounded. See also the prehistoric depiction at Image:112307-BritishMuseum-Badari.jpg, and the ancient Greek at Image:NAMA Phallus ailé.jpg .
2) Upper right: A composite version of Hindu Yoni symbols. It combines features of various versions of Indian Yoni symbols (such as the one seen in Image:Lingam.jpg), but this particular shape may not itself be an authentic Hindu symbol. (For a somewhat similar symbol in a non-Hindu context, see Image:Vulve stylisée.JPG .)
3) Lower left: One form of the pointed oval encountered in many contexts as a representation or symbol of the vulva (including as part of medieval Sheela-na-gig figures). This particular version is based on a description in the book "Blood Brothers of Gor", using the geometry of the Vesica Piscis configuration (i.e. the overlap between two circles of equal diameter, where the center of each circle is on the circumference of the other). For one variation of this (a pointed oval within a circle), see Image:Dina-gor.svg or Image:Triple-Goddess-Waxing-Full-Waning-Symbol-multicolored.svg .
4) Center: Oval within oval (another variation of the preceding).
5) Lower center: Quasi-original form of an Egyptian hieroglyph used in the spellings of the ancient Egyptian words for "woman" and "vulva" (according to James P. Allen's Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs, where it is assigned the number D280a and described as an abstract representation of the pelvis and vulva). In ancient Egyptian inscriptions, this sign is generally merged with or replaced by hieroglyphs N41
|
|
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Churches in Trento
Autor: Mongolo1984, Licencja: CC BY-SA 4.0
Basilica della Santissima Annunziata (Montecosaro)
Evangelistar von Speyer, um 1220
Manuscript in the Badische Landesbibliothek, Karlsruhe, Germany
Cod. Bruchsal 1, Bl. 1v
Shows Christ in vesica shape surrounded by the "animal" symbols of the four evangelists.
Autor: Wolfgang Sauber, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kirche von Bunge auf Gotland aus dem 14. Jahrhundert. Almosenbüchse: Christus in der Mandorla mit Runeninschrift (G 327). Inschrift: "Lafrans machte diesen Stein."
This English alabaster sculpture depicts the Holy Trinity in a mandorla surrounded by symbols of the Evangelists. The piece is broken and mended. The polychromy and gilding is new. The legs of Christ are restorations.
f. 5v: The adoration of Christ, who is seated in a mandorla with a book
Autor: Beckstet, Licencja: CC BY-SA 3.0
"Bergischer Dom" in Odenthal-Altenberg, Germany. Madonna, around 1530.
Autor: Rijksmuseum, Licencja: CC0
Identificatie
Titel(s): Monstrans in een mandorla
Objecttype: prent
Objectnummer: RP-P-1904-2254
Catalogusreferentie: Hollstein Dutch 127
Opschriften / Merken: (Verso niet bekeken.)
Omschrijving: Rijk versierde monstrans met een hostie met erop Christus aan het kruis. Onder de monstrans een gebed in het Nederlands, Frans en Spaans.
Vervaardiging
Vervaardiger: prentmaker: Cornelis Galle (I) (vermeld op object)schrijver: Cornelio Musso (vermeld op object)
Plaats vervaardiging: prentmaker: Zuidelijke Nederlandenschrijver: Italië
Datering: 1586 - 1650
Fysieke kenmerken: gravure en ets
Materiaal: papier
Techniek: graveren (drukprocedé) / etsen
Afmetingen: blad: h 248 mm × b 130 mm
Onderwerp
Wat: ostensorium, monstrance
Verwerving en rechten
Verwerving: aankoop 1904
Copyright: Publiek domein
Autor: Sailko, Licencja: CC BY 3.0
Duomo di Lucca
.jpg)
(c) The Portable Antiquities Scheme/ The Trustees of the British Museum, CC BY-SA 4.0
2nd Century, Roman, copper alloy, cast, damaged, plate brooch of mandorla form, once with six peripheral knobs. Length 36mm, Width 16.2mm, Thickness 9.6mm, Weight 4.0g. This hinged brooch has an oval raised turret/centre in steps, which have multiple, oblique radiating line decoration. This decoration also continues around the outer border of the brooch. There are two scrolls of red, white & blue enamel, damaged but of well preserved colours. The three remaining periferal discoidal lugs have a concentric circle punched decoration which also appears six times in the field - three at each end. The pin is missing but both hinge and catch plate remain. There is a distinctive, circular domed recess under the oval turret on the back of this brooch. There is a pale brown patina but orange brown rusty deposit/stain from the water logged ground. Ref. Iron Age & Roman brooches, R. Hattatt, Oxbow Books 1985, page 163-165 No. 590 & 591 and Brooches of Antiquity, R. Hattatt, Oxbow Books 1987, page 386-387 No. 1434.
Autor: National Museum of Korea , Licencja: KOGL Type 1
A bronze standing statue of Buddha with a mandorla (Buddhist halo of light) (Part of Reliquaries from the Five-story Stone Pagoda in Wanggung-ri, Iksan), National Treasure of Republic of Korea No. 123-4
Autor: Sailko, Licencja: CC BY 3.0
Jewellery the Museo archeologico nazionale (Tarquinia)
Mandorla symbol
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Tempietto longobardo (Cividale del Friuli)
(c) I, Sailko, CC BY-SA 3.0
Porta della mandorla 09.6 mandorla
Autor: Wolfgang Sauber, Licencja: CC BY-SA 3.0
12th century frescos in San Fedele basilica, Como (Italy).
(c) Jochen Jahnke z niemieckiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Chorapsiskalotte, Mandorla
An original card from the tarot deck of Jean Dodal of en:Lyon, a classic Tarot of Marseilles deck which dates from 1701-1715.
Autor: Jochen Jahnke 12:05, 17. Dez. 2009 (CET), Licencja: CC BY-SA 3.0
Thuret, Auvergne, Mandorla
© Guillaume Piolle, CC BY 3.0
Central tympanum of the Royal portal of Chartres Cathedral.
Autor: Portable Antiquities Scheme from London, England, Licencja: CC BY 2.0
17 Seal Matrix SUR-B74173