Mandryl równikowy

Mandryl równikowy
	Mandrillus leucophaeus
	(F. Cuvier, 1807)
	; Samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Rodzaj	mandryl
Gatunek	mandryl równikowy
Synonimy
	Simia leucophaea F. Cuvier, 1807; Simia papio sylvicola Kerr, 1792; Simia papio variegata Kerr, 1792; Simia papio cinerea Kerr, 1792; Simia papio livea Kerr, 1792; Simia sylvestris Link, 1795; Simia dentata Shaw, 1800; Cynocephalus drill Lesson, 1838; Papio mundamensis Hilzheimer, 1906; Mandrillus poensis Zukowsky, 1922;
Podgatunki
	M. l. leucophaeus (F. Cuvier, 1807); M. l. poensis Zukowsky, 1922;
	M. l. leucophaeus (F. Cuvier, 1807); M. l. poensis Zukowsky, 1922;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania

Mandryl równikowy^[12], dryl^[13] (Mandrillus leucophaeus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae), blisko spokrewniony z mandrylem barwnolicym (M. sphinx), od którego różni się głównie jednolitym ubarwieniem twarzy.

Zasięg występowania

Mandryl równikowy występuje w zależności od podgatunku^[14]^[12]:

M. leucophaeus leucophaeus – mandryl równikowy – obszar rzeki Cross w południowo-wschodniej Nigerii, na wschód od rzeki Sanaga i jej dopływu rzeki Mbam w zachodnim Kamerunie; w głębi lądu od wybrzeża, od północy zasięg ograniczony przez pochodną granicę sawanny.
M. leucophaeus poensis – mandryl wyspowy – południowo-zachodni kraniec wyspy Bioko, w pobliżu Gwinei Równikowej.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1807 roku francuski zoolog Frédéric Cuvier nadając mu nazwę Simia leucophaea; opis ukazał się łamach czasopisma „Annales du Muséum National d’histoire naturelle”^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Cuvier wskazał Afrykę^[2]^[15].

Populacja z wyspy Bioko oddzieliła się od populacji kontynentalnej około 10000 lat kiedy wyspa była jeszcze połączona z lądem^[16]^[14]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[14].

Etymologia

Mandrillus (Mandril): fr. mandrill „mandryl”, hiszp. mandril „mandryl”, od ang. mandrill „pawian”, od man „człowiek”; drill „wiertło”^[17].
leucophaeus: gr. λευκοφαιος leukophaios „biało-szary, koloru popiołu”^[18].
poensis: Fernando Póo lub Fernando Pó, dawna nazwa wyspy Bioko^[18].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 45,5–50 cm, samców 72–83 cm, długość ogona samic 5–9,4 cm, samców 8,6–12,5 cm; masa ciała samic 6,5–12 kg, samców 14,5–27 kg^[16]. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy, dorosłe samce są ponad dwukrotnie cięższe od dorosłych samic^[19]^[16]. Pysk jest kościsty, ma niepokryty futrem front, jest to bardzo wyraźnie zaznaczona kość tworząca nos oraz kości policzkowe. Twarz ma kolor czarny, który silnie kontrastuje w z szarobiałą sierścią jej otoczenia, w tym brody u samców. Owo jednolite ubarwienie twarzy odróżnia go od Mandrillus sphinx. Ubarwienie ciała jest niejednolite, od czerni i szarości, do brązu, miejscami białe lub oliwkowe. Modzele pośladkowe koloru liliowego, czerwono obrzeżone.

Ekologia

Mandrillus leucophaeus jest gatunkiem pół naziemnym. Żyją one w grupach około dwudziestu osobników, które okresowo mogą się ze sobą łączyć w zespoły do dwustu osobników. Stadom przewodzą starsze samce. Sezon urodzeń trwa od grudnia do kwietnia. Długość ciąży nie była badana, ale jest uznawana za podobną do długości ciąży u Mandrillus sphinx, czyli między 176 dni. Matki opiekują się potomstwem i zapewniają mu ochronę. Czasem pomagają w tym samce. Okresowo występuje obrzmienie okolicy sromu, krocza, czasem odbytu. Jest ono największe w okresie owulacji. Samice zachęcają w ten sposób samców i dają znak gotowości seksualnej^[20].

Mandryl ten odżywia się zarówno owocami, ziołami, korzeniami, jajami, owadami, jak i okazjonalnie małymi ssakami.

Uwagi

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Nazwa stłumiona do celów nomenklaturalnych decyzją ICZN^[3].

Przypisy

↑ Mandrillus leucophaeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c F. Cuvier. Description d’un papion qui pourroit se rapporter à l’une des espcces décrites par Pennant. „Annales du Muséum National d’histoire naturelle”. 9, s. 477, 1807. (fr.).
↑ R.V. Melville. Opinion 935: Simla leucophaea F.Cuvier, 1807 (Mammalia): validated under the plenary powers. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 27, s. 171–172, 1970. (ang.).
↑ Kerr 1792 ↓, s. 61.
↑ ^a ^b ^c Kerr 1792 ↓, s. 62.
↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 61. (niem.).
↑ G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 504. (ang.).
↑ R. Lesson: Compléments de Buffon. Wyd. 2. Cz. 1. Paris: P. Pourrat Frères, 1838, s. 259. (fr.).
↑ M. Hilzheimer. Papio mundamensis, Felis deliensis, Canis reissii und andre neue Säugetiere. „Zoologischer Anzeiger”. 30, s. 109, 1906. (niem.).
↑ L. Zukowsky. Der Dril von Fernando Po. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 88 (3), s. 184, 1922. (niem.).
↑ E.L.E.L. Gadsby E.L.E.L., D.T.D.T. Cronin D.T.D.T., C. Astaras & I.C.A.& I. Imong C. Astaras & I.C.A.& I., Mandrillus leucophaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-28] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 54, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 228. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Mandrillus leucophaeus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-28].
↑ ^a ^b ^c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 655. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 398, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ GaislerG. J. GaislerG., Zejda.Z. J. Zejda.Z., Ssaki Świata. Muza SA, 1997 .
↑ Owen.O. J. Owen.O., Wielka Encyklopedia Zwierząt, 2003 .

Bibliografia

R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 1–462. (ang.).
K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 54, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
K. Briercheck: Mandrillus leucophaeus. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2009-01-02]. (ang.).

[uwaga1-4] Nazwa stłumiona do celów nomenklaturalnych decyzją ICZN^[3].

[itis-1] Mandrillus leucophaeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Cuvier-2] F. Cuvier. Description d’un papion qui pourroit se rapporter à l’une des espcces décrites par Pennant. „Annales du Muséum National d’histoire naturelle”. 9, s. 477, 1807. (fr.).

[iczn-3] R.V. Melville. Opinion 935: Simla leucophaea F.Cuvier, 1807 (Mammalia): validated under the plenary powers. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 27, s. 171–172, 1970. (ang.).

[CITEREFKerr1792[https://www.biodiversitylibrary.org/page/38664079_61]-5] Kerr 1792 ↓, s. 61.

[CITEREFKerr1792[https://www.biodiversitylibrary.org/page/38664080_62]-6] Kerr 1792 ↓, s. 62.

[Link-7] J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 61. (niem.).

[Shaw-8] G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, 1800, s. 504. (ang.).

[Lesson-9] R. Lesson: Compléments de Buffon. Wyd. 2. Cz. 1. Paris: P. Pourrat Frères, 1838, s. 259. (fr.).

[Hilzheimer-10] M. Hilzheimer. Papio mundamensis, Felis deliensis, Canis reissii und andre neue Säugetiere. „Zoologischer Anzeiger”. 30, s. 109, 1906. (niem.).

[Zukowsky-11] L. Zukowsky. Der Dril von Fernando Po. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 88 (3), s. 184, 1922. (niem.).

[iucn-12] E.L.E.L. Gadsby E.L.E.L., D.T.D.T. Cronin D.T.D.T., C. Astaras & I.C.A.& I. Imong C. Astaras & I.C.A.& I., Mandrillus leucophaeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-28] (ang.).

[Cichocki&inni-13] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-14] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 54, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-15] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 228. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-16] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Mandrillus leucophaeus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-28].

[Zinner&inni-17] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 655. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Palmer-18] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 398, 1904. (ang.).

[Jobling-19] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[20] GaislerG. J. GaislerG., Zejda.Z. J. Zejda.Z., Ssaki Świata. Muza SA, 1997 .

[21] Owen.O. J. Owen.O., Wielka Encyklopedia Zwierząt, 2003 .

[1]

[2]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[3]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne