Maniok jadalny

	Wartość odżywcza
	Maniok
	(100 g)
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
szczegółowe informacje
Witaminy
Makroelementy
Mikroelementy
	Dane liczbowe na podstawie: ; Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Maniok jadalny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wilczomleczowate
Rodzaj	maniok
Gatunek	maniok jadalny
	Nazwa systematyczna
	Manihot esculenta Crantz.; Inst. rei herb. 1:167. 1766
Synonimy
	Manihot utilissima Pohl; Jatropa manihot L.; Janipha manihot H.B.K.;
	Manihot utilissima Pohl; Jatropa manihot L.; Janipha manihot H.B.K.;
	Zasięg

Bulwy

Sadzonka

Owoc i nasiona

Maniok jadalny, maniok gorzki, podpłomycz najużyteczniejszy^[3] (Manihot esculenta Crantz) – gatunek rośliny uprawnej należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Pochodzi z Brazylii.

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości do 3 m.
Liście: Długoogonkowe, o sercowatodłoniastych, 3-7-klapowych blaszkach. Na górnej stronie są ciemnozielone, na spodniej sinozielonkawe z nabiegłymi pomarańczowo nerwami.
Kwiaty: Drobne, brudnożółte, zebrane w grono. Są rozdzielnopłciowe; kwiaty męskie mają 10 pręcików, żeńskie 1 słupek.
Owoc: Wąskooskrzydlona torebka zawierająca drobne, eliptyczne, białoszare, ciemno nakrapiane nasiona.
Bulwy: Bulwy korzeniowe mają długość 30–60 cm, grubość 10 cm i masę do 4 kg. Są one brązowe z zewnątrz, wewnątrz białe lub żółtawobiałe.

Zastosowanie

Bulwy manioku stanowią ważny element diety ludności krajów tropikalnych. Zawierają 20–40% skrobi, do 5% cukru i do 2% białka. W stanie surowym są trujące, ponieważ zawierają dużo glikozydów cyjanogennych^[4] (>500 mg w 100 g), który łatwo przechodzi w silnie trujący kwas pruski. Właściwości trujące giną po wymoczeniu w wodzie przez 24 godziny czy odpowiednim wypłukaniu, ugotowaniu, upieczeniu lub wysuszeniu. Wówczas bulwy mogą być spożywane bezpośrednio lub w różny sposób przyrządzone, np. wyrabiana jest z nich mąka (kassawa), służąca m.in. do wypieku chleba, czy tapioka – produkt skrobiowy w postaci mąki czy granulatu.

Występuje w dwóch odmianach: słodkawej (Meksyk i Ameryka Centralna) i gorzkawej (Brazylia)^[5].

Jadalne są także nasiona, z których wyrabia się też olej.

Liście po ugotowaniu spożywane są jako warzywo, podobnie jak szpinak (surowe są trujące tak jak i bulwy)^[8].

Siano z młodych pędów manioku służy w krajach tropikalnych do karmienia zwierząt gospodarczych. Jest wartościową paszą, gdyż zawiera sporo białka.

Z kolei mleczko pozyskiwane z kłączy jest surowcem do produkcji kauczuku^[9].

Uprawa

Maniok jest rośliną wymagającą co najmniej 8 miesięcy ciepłej pogody do wytworzenia plonu. W wilgotnych obszarach nie toleruje powodzi. Uzyskanie plonu w niekorzystnych warunkach, takich jak chłodna lub sucha pogoda, trwa 18 lub więcej miesięcy. Toleruje szeroki zakres pH gleby od 4,0 do 8,0 i jest najbardziej produktywny w pełnym słońcu^[10].

Historia

Najstarsze ślady świadczące o wykorzystaniu manioku znaleziono w Ameryce Południowej w Peru, na stanowisku archeologicznym Tres Ventanas w górnym biegu rzeki Chilca. Datuje się je na wczesny okres preceramiczny (ok. 9500–8000 lat BP). Nieco młodsze (datowane na ok. 8200 lat BP), są znaleziska w Quebrada de las Pircas – stanowisku ze środkowego okresu preceramicznego. Wszystkie te szczątki różnią się od znajdowanych na terenach brazylijskich, co może świadczyć o ich niezależnej domestykacji^[11].

W XVI wieku maniok trafił z Brazylii do Afryki (Gwinea, Kongo) za pośrednictwem handlarzy niewolników. W późniejszych latach Portugalczycy sprowadzili maniok do Azji południowej. Dalsze losy manioku związane były z wędrówkami kupców i żeglarzy^[12].

Produkcja

W 2016 roku światowa powierzchnia uprawy manioku wyniosła ok. 23,5 mln ha, z czego otrzymano 227 mln t bulw. Największymi producentami manioku są kraje afrykańskie (Nigeria, Demokratyczna Republika Konga, Ghana, Angola) i kraje azjatyckie (Tajlandia, Indonezja)^[13].

Tajlandia jest głównym eksporterem manioku, z czego większość trafia do Europy^[10].

Najwięksi producenci manioku (2017) (w mln ton)^[13]
Nigeria	59,49
Demokratyczna Republika Konga	31,6
Tajlandia	30,97
Indonezja	19,05
Brazylia	18,88
Ghana	18,47
Angola	11,75
Kambodża	10,58
Wietnam	10,27
Mozambik	8,77
Kamerun	5,8
Wybrzeże Kości Słoniowej	5,37
Tanzania	5,01
Łącznie na świecie	291,99

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-26] (ang.).
↑ Rozporządzenie komisji UE. [dostęp 2017-12-08].
↑ DorotaD. Chruszczyk DorotaD., GrzegorzG. Boczkaj GrzegorzG., Agregacja, koagulacja i wytrącanie się asfaltenów ze strumieni procesowych – przegląd literatury, „Nafta-Gaz”, 72 (4), 2016, s. 294–299, DOI: 10.18668/ng.2016.04.09, ISSN 0867-8871 [dostęp 2019-01-24] .
↑ Agricultura. El cultivo de la yuca., www.infoagro.com [dostęp 2016-04-11] .
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 497. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
↑ Maniok – tajemnicze warzywo! SPRAWDŹ jakie ma właściwości!
↑ Maniok: wartości odżywcze. Jak jeść maniok?
↑ ^a ^b StuartsS. Brasil StuartsS., Stuart's Brasil: Aipim, Mandioca, Manioc, Pão-de-pobre, Cassava(Manihot esculenta), Stuart's Brasil, 2009 [dostęp 2018-02-14] .
↑ Michał Wasilewski. Udomowienie roślin w Nowym Świecie. „Wiadomości Botaniczne”. 49 (1/2), s. 19–37, 2005.
↑ JanJ. Falkowski JanJ., JerzyJ. Kostrowicki JerzyJ., Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005 .
↑ ^a ^b FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2019-03-10] .

Bibliografia

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-11-26] (ang.).

[3] Rozporządzenie komisji UE. [dostęp 2017-12-08].

[4] DorotaD. Chruszczyk DorotaD., GrzegorzG. Boczkaj GrzegorzG., Agregacja, koagulacja i wytrącanie się asfaltenów ze strumieni procesowych – przegląd literatury, „Nafta-Gaz”, 72 (4), 2016, s. 294–299, DOI: 10.18668/ng.2016.04.09, ISSN 0867-8871 [dostęp 2019-01-24] .

[5] Agricultura. El cultivo de la yuca., www.infoagro.com [dostęp 2016-04-11] .

[6] Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 497. ISBN 978-83-200-5311-1.

[IOM-infobox-7] Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)

[8] Maniok – tajemnicze warzywo! SPRAWDŹ jakie ma właściwości!

[9] Maniok: wartości odżywcze. Jak jeść maniok?

[:0-10] StuartsS. Brasil StuartsS., Stuart's Brasil: Aipim, Mandioca, Manioc, Pão-de-pobre, Cassava(Manihot esculenta), Stuart's Brasil, 2009 [dostęp 2018-02-14] .

[wasilewski-11] Michał Wasilewski. Udomowienie roślin w Nowym Świecie. „Wiadomości Botaniczne”. 49 (1/2), s. 19–37, 2005.

[12] JanJ. Falkowski JanJ., JerzyJ. Kostrowicki JerzyJ., Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005 .

[:1-13] FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2019-03-10] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne