María Orosa

María Orosa

Pomnik Orosy w Batangas
Data i miejsce urodzenia	29 listopada 1893 Taal
Data i miejsce śmierci	13 lutego 1945 Manila
Zawód, zajęcie	farmaceutka, działaczka społeczna

María Ylagan Orosa (ur. 29 listopada 1893 w Taal, prowincja Batangas, zm. 13 lutego 1945 w Manili) – filipińska chemiczka zajmująca się technologią żywności, działaczka niepodległościowa i społeczna. Autorka przepisu na keczup bananowy.

Życiorys

Urodziła się 29 listopada 1893 w miejscowości Taal, w prowincji Batangas^[1]. W 1916 wyjechała do Stanów Zjednoczonych dzięki skromnemu rządowemu stypendium^[1][2]; według niektórych źródeł przybyła ukrywając się na wypływającym statku. Zdobyła tytuł magistra chemii farmaceutycznej i nauki o żywieniu na University of Washington, jednocześnie utrzymując się z prac dorywczych. W 1922 roku wróciła do Filipin, gdzie wykładała ekonomię na uczelni Centro Escolar, a później pracowała dla rządowego Biura Nauki, w którym założyła dział zajmujący się konserwacją żywności^[1][2][3].

Pracowała na rzecz edukacji społeczeństwa w kwestii żywienia, walcząc z niedożywieniem. Założyła organizację, która zrzeszała działaczy uczących na wsi i w poszczególnych dzielnicach jak być samowystarczalnym hodując drób, konserwując odpowiednio żywność oraz przygotowując i planując posiłki. W 1924 do jej organizacji należało ponad 22 tysięcy członków^[1][2]. W tym czasie wymyśliła także ceramiczny piekarnik by ułatwić życie rodzinom w odległych miejscowościach bez dostępu do prądu^[1][2][3]. Wynalazek pozwalał na szybszą obróbkę cieplną potraw niż otwarty ogień^[1].

Równolegle prowadziła badania nad lokalną żywnością, taką jak owoce tamaryndowca, santolu czy kalamondinu, którą poddawała procesom fermentacji, dehydratacji i konserwacji. W tym czasie Filipiny polegały na imporcie produktów spożywczych, więc Orosa starała się znaleźć trwałe lokalne zamienniki i rozpowszechnić tę wiedzę w społeczeństwie. Metody obróbki lokalnych produktów, które wypracowała, są nadal wykorzystywane. Wśród jej rozwiązań jest mąka z kassawy i zielonych bananów, która zastąpiła mąkę z pszenicy, czy ocet z kokosów. Była pierwszą osobą, która zaczęła mrozić mango, co umożliwiło eksport owoców. Jako pierwszej udało się jej także konserwować makapuno – do dziś wykorzystywany element kuchni regionalnej^[1][2][3].

Orosa jest autorką ponad 700 przepisów^[1]. Wśród jej najsłynniejszych przepisów jest keczup bananowy, który jest dziś typowym elementem kuchni filipińskiej. W czasach gdy brakowało importowanych pomidorów, a banany były tanie i łatwo dostępne, Orosa stworzyła nowy sos na bazie bananów i octu, dodając na końcu czerwony barwnik^[1][2][3]. Podczas II wojny światowej dołączyła do filipińskiej partyzantki walczącej przeciwko Japonii u boku Amerykanów. Jej nowe rozwiązania żywieniowe ocaliły życie wielu głodującym więźniom, a Orosie przyniosły sławę bohatera wojennego. Stworzyła bowiem przepis na Soyalac: bogaty w białko i wartości odżywcze proszek sojowy, oraz Darak: ciastka ryżowe, które dzięki wysokiej zawartości witaminy B₁ chroniły przed chorobą beri-beri. Oba produkty były przemycane do japońskich obozów koncentracyjnych, w których więziono Amerykanów i Filipińczyków^[1][2][3].

Zmarła w wyniku ran zadanych szrapnelem 13 lutego 1945 w Manili, w której pozostała podczas wojny pomimo nalegań przyjaciół i rodziny, by wyjechała^[3][4].

Upamiętnienie

Jej imieniem nazwano ruchliwą ulicę w Manili^[2][3], oraz upamiętniono ją tablicą pamiątkową w Biurze Przemysłu Roślinnego. 126 rocznica urodzin Orosy została uczczona 29 listopada 2019 roku poprzez Google Doodle^[1].

Przypisy