Marcel Łoziński

Marcel Łoziński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 maja 1940
Paryż

Zawód

reżyser, dokumentalista

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Marcel Łoziński (ur. 17 maja 1940 w Paryżu) – polski reżyser filmowy, znany z takich filmów dokumentalnych, jak 89 mm od Europy oraz Wszystko może się przytrafić.

Życiorys

W 1965 ukończył studia na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej, a dwa lata później rozpoczął studia na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Studia reżyserskie skończył w 1971, a dyplom otrzymał w 1976, na podstawie filmu Zderzenie czołowe. W latach 70. i 80. był związany z Telewizją Polską, następnie pracował dla Zespołu Filmowego „X” Andrzeja Wajdy i warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych (WFD), z której został usunięty w styczniu 1980 przez ministra kultury, gdy dwa jego filmy (Egzamin dojrzalości, Próba mikrofonu) zostały zatrzymane przez cenzurę. W sierpniu tego samego roku został ponownie przyjęty przez WFD, lecz w trakcie stanu wojennego był nieaktywny jako producent filmów dokumentalnych, choć rejestrował wraz z kolegami z WFD działalność podziemnej „Solidarności”. Od połowy lat 80. XX wieku realizował ponownie dokumenty, lecz znany międzynarodowej widowni był dopiero od lat 90., dzięki filmom 89 mm od Europy i Wszystko może się przytrafić[1].

Styl filmowy

Filmy Łozińskiego poruszały wiele kwestii drażliwych zarówno dla władzy komunistycznej, jak i dla społeczeństwa polskiego po transformacji ustrojowej. Reżyser krytykował indoktrynację partyjną młodzieży wkraczającej w dorosłość (Egzamin dojrzałości) oraz manipulację wypowiedziami przechodniów na użytek propagandy telewizyjnej (Ćwiczenia warsztatowe); był też autorem jednego z pierwszych dostępnych w szerokim obiegu filmów dokumentalnych o zbrodni katyńskiej (Las Katyński), ale również o pogromie kieleckim (Świadkowie) oraz działalności lewicowych reformatorów spoza PZPR (45–89)[1]. W dokumencie Jak to się robi ukazywał z kolei działalność specjalisty od marketingu politycznego, demaskując przy tym metody autokreacji wybranych polityków[2]. Stopniowo twórczość Łozińskiego nabierała charakteru esejów filozoficznych o naturze życia i śmierci (Wszystko może się przytrafić, z udziałem syna Tomka)[1], o odpowiedzialności reżysera i celu reżyserii filmów dokumentalnych (Żeby nie bolało)[3], a nawet dialogu z reprezentującym nowe pokolenie dokumentalistów synem Pawłem Łozińskim (Ojciec i syn w podróży, powstały na podstawie przemontowanej wersji filmu Pawła Łozińskiego Ojciec i syn)[1][4]. Zwłaszcza film Wszystko może się przytrafić był ceniony przez krytyków i publiczność, która w plebiscycie internetowym z 2016 roku wybrała właśnie to dzieło Łozińskiego jako najlepszy polski film dokumentalny w historii[5].

Marcel Łoziński wypracował własną metodę twórczą, którą nazywał „zagęszczaniem rzeczywistości”. Do filmowanego świata podstawiał własnych bohaterów, aby ujawnić cechy filmowanej rzeczywistości, które były niedostępne da kamery. Łoziński zrywał więc z dokumentalnym kinem obserwacyjnym; swój filmowy świat porównywał do akwarium, którym należało potrząsnąć, żeby pobudzić śpiące rybki[6].

Działalność okołofilmowa, wpływ

Marcel Łoziński jest wykładowcą w Mistrzowskiej Szkole Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy oraz członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej[1]. Jego metodę rejestracji rzeczywistości naśladował między innymi Jacek Bławut[7].

Filmografia

Nagrody i nominacje

RokTytułInstytucjaNagroda[8]
1972AbsolutoriumFestiwal Etiud Studenckich w ŁodziNagroda Wydziału Kultury PRN
1973Koło fortunyMiędzynarodowe Dni Filmów Sportowych w OberhausenNagroda Jury Krytyki
1975WizytaKrakowski Festiwal FilmowyNagroda Klubu Krytyki Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich
1976Zderzenie czołoweZłoty Lajkonik
1978KrólPrzegląd Filmów Krótkometrażowych w RzeszowieNagroda Główna
1981Egzamin dojrzałościKrakowski Festiwal FilmowyBrązowy Lajkonik w kategorii filmu dokumentalnego
Próba mikrofonuNagroda FIPRESCI w kategorii filmu dokumentalnego
Brązowy Lajkonik w kategorii filmu dokumentalnego
Jak żyćKoszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film”Nagroda za debiut reżyserski
Międzynarodowe Forum Filmowe „Człowiek-Praca-Twórczość”III Nagroda „Brązowy Medal”
Nagroda dziennikarzy „Czarcia Łapa”
1985Ćwiczenia warsztatoweNiezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”Nagroda „Solidarności”
1986ŚwiadkowieNagroda „Solidarności”
1987Ćwiczenia warsztatoweKrakowski Festiwal FilmowyBrązowy Lajkonik
199049–85Lubuskie Lato FilmoweZłote Grono
Krakowski Festiwal FilmowyNagroda Dziennikarzy II stopnia
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w EdmontonNagroda INPUT
Las KatyńskiMiędzynarodowy Festiwal Filmu Dokumentalnego „Vision du Reel” w NyonieSrebrna Sestercja
Lubuskie Lato FilmoweZłote Grono
Krakowski Festiwal FilmowyNagroda Dziennikarzy II stopnia
ŚwiadkowieMiędzynarodowy Festiwal Filmowy w SztokholmieNagroda INPUT
1993Siedmiu Żydów z mojej klasyFestiwal Polskiej Twórczości TelewizyjnejNagroda Specjalna
199389 mm od EuropyNagroda Specjalna
Bałtycki Festiwal Filmowy i Telewizyjny w GudhjemII Nagroda
Lubuskie Lato FilmoweNagroda Organizatorów im. Juliusza Burskiego
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Marsylii „Vue sur le Docs”Nagroda Specjalna im. Jeana d'Arcy
Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w OberhausenGrand Prix
Nagroda Klubów Filmowych FICC
Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Villi do CondeI Nagroda
1994Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San FranciscoWyróżnienie Specjalne
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w MontrealuGrand Prix
Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Animowanych w LipskuZłoty Gołąb
Międzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Clermont-FerrandNagroda Specjalna Jury
1995Flickerfest International Short Film Festival w SydneyNagroda dla najlepszego filmu dokumentalnego
Wszystko może się przytrafićMiędzynarodowy Festiwal Filmów Krótkometrażowych w OberhausenNagroda Klubów Filmowych FICC
Wyróżnienie Jury Katolickiego
Lubuskie Lato FilmoweDyplom Honorowy
Krakowski Festiwal FilmowyZłoty Smok
Nagroda miesięcznika „Film Pro”
Festiwal Filmów Państw Bałtyckich w BornholmieGrand Prix
1996Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San FranciscoGolden Gate Award w kategorii filmu dokumentalnego
1998Żeby nie bolałoFestiwal Filmów Państw Bałtyckich w BornholmieNagroda
Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Animowanych w LipskuZłoty Gołąb
Nagroda Federacji Klubów Filmowych Don Kichot
Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Antropologicznych w ParnuNagroda Specjalna
2003PamiętamWarszawski Festiwal Filmów o Tematyce ŻydowskiejGrand Prix „Kamera Dawida”
2006Jak to się robiFestiwal Form Dokumentalnych „Nurt” w KielcachNagroda Specjalna „Charaktery”
Nagroda Publiczności
Festiwal Filmu Polskiego w AmeryceZłote Zęby dla najbardziej interesującego filmu dokumentalnego
2007Festiwal Filmów z Europy Środkowej i Wschodniej „goEast” w WiesbadenNagroda Główna w kategorii filmów dokumentalnych
Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia”Nagroda Specjalna Organizatorów
2009Poste restanteEuropejska Nagroda FilmowaNajlepszy film krótkometrażowy
Krakowski Festiwal FilmowyNagroda FIPRESCI
Srebrny Smok dla najlepszego filmu dokumentalnego
2011Tonia i jej dzieciLubuskie Lato FilmoweZłote Grono w konkursie filmów dokumentalnych
Krakowski Festiwal FilmowyNagroda Prezesa Telewizji Polskiej za najlepszą reżyserię
Złoty Lajkonik
2013Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Żydowskie Motywy”Nagroda im. Antoniego Marianowicza dla najlepszego filmu polskiego
Ojciec i syn w podróżyKrakowski Festiwal FilmowySrebrny Róg dla najlepszego pełnometrażowego filmu dokumentalnego
2014Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych i Antropologicznych w ParnuNagroda dla najlepszego Autoportretu

Przypisy

  1. a b c d e Jan Strękowski, Marcel Łoziński | Życie i twórczość | Artysta, Culture.pl [dostęp 2021-07-18] (pol.).
  2. Tadeusz Szyma, Jak to się robi, „Kino”, 40 (474), 2006, s. 70-71.
  3. Irena Antonina Teleżyńska, „Żeby nie bolało” jako postulat antropologiczny, „Kwartalnik Filmowy” (97-98), 2017, s. 307–312, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-07-18].
  4. Teresa Rutkowska, Marnotrawne ojcostwo, marnotrawne synostwo i granat w piwnicy uczuć, „Kwartalnik Filmowy” (103), 2018, s. 113–124, ISSN 0452-9502 [dostęp 2021-07-18].
  5. "Wszystko może się przytrafić" najlepszym polskim dokumentem 100-lecia, Culture.pl, 16 kwietnia 2016 [dostęp 2021-07-18] (pol.).
  6. Agnieszka Zwiefka, Prawdziwa fikcja. O przekraczaniu granic gatunkowych w filmie dokumentalnym, „Kultura i Edukacja”, 125 (3), 2019, s. 86, DOI10.15804/kie.2019.03.06 [dostęp 2022-05-12].
  7. Małgorzata Stasiak, Podobni, ale inni: o działalności Jacka Bławuta i Marcela Łozińskiego, „Kino”, listopad 2009, s. 40-41.
  8. Marcel Łoziński w bazie filmpolski.pl

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Marcel Lozinski.jpg
Autor: Thomas.lozinski1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Marcel Łoziński, 2016