Marceli Nowakowski
| Prałat | |
 ks. Marceli Nowakowski (ok. 1922) | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 20 września 1882 |
| Data i miejsce śmierci | 22 stycznia 1940 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat | 1909 |
| Odznaczenia | |
_BAR.svg){kind=small} | |
.jpg)
Marceli Wacław Nowakowski (ur. 20 września 1882 w Przybyszewie, zm. 22 stycznia 1940 w Palmirach[1]) – polski ksiądz katolicki, działacz polityczny, społeczny i oświatowy. Poseł na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm I i II kadencji. Doktor teologii.
Życiorys
Syn organisty Stanisława i Katarzyny z domu Mroziewicz. Ukończył III Gimnazjum w Warszawie. W latach 1899–1904 uczęszczał do seminarium duchownego w Warszawie. Został absolwentem teologii na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. W 1909 uzyskał stopień doktora teologii na Uniwersytecie Leopolda i Franciszka w Innsbrucku[2]. Odbył również studia historyczne w Monachium.
W 1909 przyjął święcenia kapłańskie i rozpoczął pierwszą posługę kapłańską jako wikary parafii w Wiskitkach pod Żyrardowem[3].
Jako zaangażowany społecznik współpracował z Akcją Katolicką, Konferencją św. Wincentego à Paulo, Caritas, katolickimi stowarzyszeniami mężów, kobiet, młodzieńców i dziewcząt[4]. Był członkiem-założycielem PCK[5].
W 1916 roku był członkiem Rady Nadzorczej Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej[6]. W czasie I wojny był osobistym sekretarzem arcybiskupa Aleksandra Kakowskiego. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był kapelanem 5 pułku ułanów, gdzie został uhonorowany Krzyżem Walecznych[3].
W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji był członkiem klubu Związku Ludowo-Narodowego[7]. Od 1924 wchodził też w skład Rady Naczelnej ZLN. Publikował w Gazecie Warszawskiej i Warszawskim Dzienniku Narodowym. Był spowiednikiem Romana Dmowskiego[8].
W 1926 r. ks. Marceli Nowakowski objął probostwo parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie i otrzymał tytuł prałata domowego Jego Świątobliwości ks. prymasa. Podczas urzędowania ks. Nowakowskiego w kościele Najświętszego Zbawiciela ukończono budowę głównego ołtarza, powstał ołtarz św. Teresy i nowa ambona. Proboszcz zakupił także działkę pod budowę Domu Katolickiego, gdzie swoje pomieszczenie miał między innymi Katolicki Związek Caritas.
Po wybuchu II wojny światowej ks. proboszcz zorganizował i uczestniczył w akcji gaszenia bombardowanej świątyni. Aresztowany przez władze okupacyjne Warszawy 4 października wraz z wikariuszem – ks. Bronisławem Wróblewskim, zwolniony, został aresztowany po raz kolejny 8 grudnia 1939 r., ponownie z ks. Bronisławem Wróblewskim oraz kościelnym Szczepanem Wójcikiem. Ks. Nowakowskiemu postanowiono zarzut umożliwienia ucieczki z okupowanego kraju żonie gen. Władysława Sikorskiego – Helenie – oraz odpowiedzialności za ulotki antyniemieckie rozrzucone w kościele Najświętszego Zbawiciela. Duchowny nie przyznał się do zarzutów, w związku z czym został skazany 16 stycznia 1940 r. na karę śmierci. Według relacji świadków skazany dokonał sądu nad sędziami oraz całym narodem niemieckim, wróżąc mu przegraną w wojnie. 22 stycznia 1940 r. Marceli Nowakowski został rozstrzelany w Palmirach[9], a jego ciała nigdy nie odnaleziono.
Według innej wersji został przez Niemców rozstrzelany 18 lutego 1940 w Ogrodzie Sejmowym i tamże pochowany[2].
Symboliczny grób duchownego znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 212-1-7)[10].
Upamiętnienie
Postać ks. Marcelego Nowakowskiego, jako endeckiego posła na Sejm i przeciwnika wyboru Gabriela Narutowicza na urząd prezydenta Polski, pojawia się w filmie Śmierć prezydenta (1977), w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. W rolę tę wcielił się Henryk Bista[11].
Publikacje
- Strzeż się żydów i bolszewików, Częstochowa 1918
- Zbrodniarze XX wieku. Żydzi – bolszewicy, Radom 1919
- Marceli Nowakowski – publikacje w bibliotece Polona
Przypisy
- ↑ Marceli Wacław Nowakowski, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-09-10].
- ↑ a b Biblioteka Sejmowa: Marceli Nowakowski
- ↑ a b W.J. Muszyński, Marceli Nowakowski, [w:] Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939-1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 235.
- ↑ W.J. Muszyński, Marceli Nowakowski, [w:] Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939-1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 235-236.
- ↑ M.J. Chodakiewicz, J. Mysiakowska-Muszyńska, W.J. Muszyński, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2015, s. 139.
- ↑ Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905-1935, Warszawa 1935, s. 173.
- ↑ Tadeusz i Witold Rzepeccy, Sejm i Senat 1922-1927, Poznań 1923, s. 468.. [dostęp 2022-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-20)].
- ↑ W.J. Muszyński, Marceli Nowakowski, [w:] Lista strat działaczy obozu narodowego w latach 1939-1955, red. W.J. Muszyński, J. Mysiakowska-Muszyńska, t. 1, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2010, s. 236.
- ↑ Władysław Bartoszewski: Warszawski pierścień śmierci 1939-1944. Warszawa: Interpress, 1970, s. 73.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: MARIA WĘDROWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-31].
- ↑ Śmierć prezydenta, filmpolski.pl [dostęp 2020-09-10] (pol.).
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Marceli Nowakowski (1882-1940) – ksiądz katolicki, proboszcz parafii pw. Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, poseł na Sejm. Stracony przez Niemców Palmirach w styczniu 1940.
Poseł ks. Marceli Nowakowski