Marceli Stark

Marceli Stark (ur. 19 września 1908 we Lwowie, 4 maja 1974 w Warszawie)^[1] – polski matematyk, przedstawiciel lwowskiej szkoły matematycznej^[2][3].

Życiorys

Marceli Stark urodził się 19 września 1908 roku we Lwowie w rodzinie Ignacego Starka i Franciszki z domu Sak^[1]. Ojciec był lwowskim kupcem^[2]. We Lwowie ukończył gimnazjum i w 1926 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Przed zakończeniem studiów został asystentem Stefana Banacha. W 1930 obronił pracę magisterką – „O przedstawialności grup skończonych”.

W 1934 roku wstąpił do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”, a rok później do Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy^[2].

Stark współorganizował lewicowe związki zawodowe i strajki w fabrykach. Pod koniec 1935 roku trafił do aresztu^[3]. Po kilku tygodniach został zwolniony z więzienia i stracił pracę na Uniwersytecie Lwowskim. Odtąd utrzymywał się z korepetycji. Brał udział w seminariach Stanisława Mazura i udzielał się w Polskim Towarzystwie Matematycznym^[2].

grób Marcelego Starka

Po zajęciu Lwowa przez Sowietów, w grudniu 1939 roku powrócił na uczelnię. Otrzymał stanowisko starszego asystenta Wydziału Matematycznego. Zaczął działać w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom i agitował za nowym ustrojem. Po pewnym czasie przekonał się, jak naprawdę wygląda życie w nowej, sowieckiej rzeczywistości. Jak wspomina Steinhaus – kiedy „zobaczył, że tego, w co wierzył, nie ma” – przeżył wstrząs psychiczny^[2].

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej Stark został we Lwowie, by opiekować się chorą matką. Trafił na rok do brygady żydowskich robotników przymusowych. Po śmierci rodziców, zamordowanych w sierpniu 1942 r., przedostał się do Warszawy. Tam na początku 1943 r. został aresztowany, ale zdołał uciec z transportu. Przedostał się do warszawskiego getta, zajmował szmuglem broni, a po powstaniu w getcie w kwietniu 1943 r. wywieziono go najpierw na Majdanek, a potem do obozu pracy w fabryce samolotów w Budzyniu (dziś część Kraśnika). Tam w kwietniu 1944 r. razem z innymi matematykami i fizykami więzionymi w obozie trafił do „komanda matematycznego”. Członkowie komanda obliczali zmiany pozycji słońca na potrzeby pracującego dla Luftwaffe obserwatorium astronomicznego w Babelsbergu^[2].

Z Budzynia przewieziono Starka do Płaszowa^[4], Ravensbrück, Sachsenhausen i Oranienburga. W maju 1945 roku został wyzwolony przez wojska amerykańskie. W sierpniu 1945 wrócił do Polski, zamierzał wyjechać do Palestyny^[2].

Wyjazd nie doszedł do skutku, a w kwietniu 1946 roku został adiunktem w katedrze matematyki połączonych Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej^[3]. Otrzymał również stanowisko sekretarza wznowionych „Studia Mathematica”. Był kierownikiem działu wydawniczego Polskiego Towarzystwa Matematycznego, a od 1958 roku sekretarzem redakcji „Acta Arithmetica”^[1].

W 1951 roku przeniósł się do Warszawy. Uzyskał habilitację i został docentem. Został powołany na stanowisko adiunkta naukowego w Państwowym Instytucie Matematycznym w 1949 roku. Później pracował w Instytucie Matematyki PAN, w latach 1962–1967 był zastępcą dyrektora Instytutu Matematyki PAN. Zainicjował wydawanie Biblioteki Matematycznej i został redaktorem naczelnym „Wiadomości Matematycznych”^[1][2].

Napisał podręcznik geometrii analitycznej dla studentów.

Był także redaktorem „Dzieł” Juliusza Pawła Schaudera, które ukazały się w 1978 roku, cztery lata po śmierci Starka, oraz redaktorem „Dzieł wybranych” Wacława Sierpińskiego wydanych w trzech tomach w latach 1974–1976^[1].

Zmarł 4 maja 1974 r. w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym Północnym w kwaterze E-XIII-3.

W 2012 r. ukazały się wspomnienia Starka z obozu pracy w Budzyniu – Ale jednak czuję i żyję…

Publikacje

• Marceli Stark, Ale jednak czuję i żyję... Pamiętnik więźnia obozu pracy w Budzyniu, opracowanie i redakcja naukowa Marcin Urynowicz, Warszawa 2012^[5]
• Marceli Stark, Geometria analityczna z wstępem do geometrii wielowymiarowej, Warszawa, 1970
• Marceli Stark, Andrzej Mostowski, Elementy algebry wyższej, Warszawa 1963
• Marceli Stark, Andrzej Mostowski, Algebra liniowa, Warszawa 1976
• Marceli Stark, Geometria analityczna, 1 ed. Warszawa – Wrocław 1951, 2 ed Warszawa 1958, 3 ed. Warszawa 1967, 4 ed. Warszawa 1970,
• Marceli Stark, Algebra, Wrocław, 1948
• Marceli Stark, Andrzej Mostowski, Algebra wyższa,

Przypisy