Marcelina Rościszewska

Marcelina Rościszewska
Ilustracja
Pełne imię i nazwiskoMarcelina Józefa Rościszewska
Data i miejsce urodzenia9 listopada 1875
Lipawa
Data i miejsce śmierci4 kwietnia 1949
Kraków
Zawód, zajęciepedagożka, działaczka niepodległościowa
Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920-1941) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Niepodległości Złoty Krzyż Zasługi

Marcelina Józefa Rościszewska (ur. 9 listopada 1875 w Lipawie, zm. 4 kwietnia 1949 w Krakowie) – polska działaczka niepodległościowa i pedagożka.

Życiorys

Urodziła się 9 listopada 1875 roku w Lipawie[1]. Była córką powstańców styczniowych[2], Jana Dąbrowskiego[3][4] (lub Dombrowskiego[1]) i Leokadii de domo Landsberg[1][5]. Do 1891 roku uczyła się w Instytucie Panien Szlacheckich w Białymstoku[1]. Naukę kontynuowała w paryskim Instytucie Panien Polskich[5][6], a później na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Paryskiego. We Francji opieką otoczyła ją Maria Gorecka[6]. Po powrocie do kraju wyszła za mąż za Seweryna Rościszewskiego. Małżeństwo miało dwóch synów[1][7].

Z początku włączyła się w tajne nauczanie w Płockiem, skąd pochodził jej mąż. Należała do Polskiej Macierzy Szkolnej. Angażowała się w działalność społeczną na wsi, zakładając patriotyczne chóry młodzieżowe, koła gospodyń wiejskich, spółdzielnię kobiet wiejskich i „łaźnię ludową” w Drobinie[1].

Po separacji z mężem, wyjechała w 1905 roku do Płocka[7]. Od 1908 roku, przez 25 lat kierowała tam szkołą średnią (od 1920: Państwowe Gimnazjum Żeńskie im. Reginy Żółkiewskiej). W okresie przedwojennym kontynuowała w szkole program tajnego nauczania[1], zatrudniając nielegalnie dodatkowych nauczycieli. W pracy nazywano ją „admirałem w peniuarze”[8]. Publikowała także artykuły o szkolnictwie oraz pracowała społecznie[1].

Józef Piłsudski odznacza obrońców Płocka; w dużym kapeluszu stoi Marcelina Rościszewska. Płock 10 kwietnia 1921

Podczas I wojny światowej zajęła się organizacją wsparcia dla legionistów[1][4]. 18 listopada 1918 roku[3] założyła Służbę Narodową Kobiet Polskich[1], do której w najprężniejszym okresie działalności należało 1200 kobiet[9]. Pod koniec tego samego roku została przewodniczącą nowo powstałego Płockiego Komitetu Obrony Lwowa[10]. Wzięła czynny udział w bitwie o Lwów[1], wyruszając 3 stycznia do tego miasta z pierwszymi 39 ochotnikami, zwerbowanymi przez Komitet Obrony[11] i wsparciem materialnym[4]. Jako komendantka Służby Narodowej zaangażowała się także w obronę Płocka podczas wojny polsko-bolszewickiej[1]. Zorganizowała, w prowadzonej przez siebie szkole, szpital polowy dla żołnierzy[12], zarządzała dostarczaniem amunicji, ewakuacją i opatrywaniem rannych[13]. Dzięki obeznaniu z terenem, przeprowadziła także pluton żołnierzy pod ogniem przeciwnika[11]. W uznaniu zasług została odznaczona Krzyżem Walecznych (1921), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921[1], Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Medalem Niepodległości (1937) oraz Złotym Krzyżem Zasługi[12].

Po wojnie, poza prowadzeniem gimnazjum żeńskiego, dalej udzielała się społecznie. Założyła Dom Inwalidów i Płocki Komitet Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju[14] oraz należała m.in. do Płockiego Towarzystwa Naukowego[1], Ligi Ochrony Powietrznej Państwa i Polskiego Czerwonego Krzyża[14]. W 1922 roku została matką chrzestną sztandaru 6 Pułku Piechoty Legionów[15].

W 1935 roku przeniosła się do Krakowa[1]. Po wojnie wraz z synem Lechem założyła uniwersytet ludowy w Szańcu pod Krakowem[14].

Zmarła 4 kwietnia 1949. Jej grób znajduje się w Będkowicach[16][17].

Upamiętnienie

W 1992 roku została patronką I Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego w Płocku[18].

Od 2013 roku uczniowie i nauczyciele Szkoły Podstawowej Specjalnej nr 24 w Płocku pieką ciastka „Marcelinki” w kształcie kapelusza Rościszewskiej. Ciastka rozdawane są później podczas obchodów Święta Niepodległości[19].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Grochowski ↓.
  2. ↑ Stogowska 2019 ↓, s. 7–8.
  3. ↑ a b Stogowska 2019 ↓, s. 7.
  4. ↑ a b c Wielka Marcelina, Muzeum Mazowieckie w Płocku [dostęp 2020-07-18] (pol.).
  5. ↑ a b Chrostowska 1975 ↓, s. 26.
  6. ↑ a b Stogowska 2019 ↓, s. 8.
  7. ↑ a b Stogowska 2019 ↓, s. 9.
  8. ↑ Chrostowska 1975 ↓, s. 27.
  9. ↑ Stogowska 2019 ↓, s. 10.
  10. ↑ Stogowska 2019 ↓, s. 3.
  11. ↑ a b Stogowska 2019 ↓, s. 12.
  12. ↑ a b Stogowska 2019 ↓, s. 4.
  13. ↑ Stogowska 2019 ↓, s. 17.
  14. ↑ a b c Chrostowska 1975 ↓, s. 29.
  15. ↑ Stogowska 2019 ↓, s. 23–24.
  16. ↑ Muzeum Mazowieckie w Płocku, muzeumplock.eu [dostęp 2021-05-11] (ros.).
  17. ↑ Kapelusz pani Przełożonej, Tygodnik Płocki, „Tygodnik Płocki”, 18 listopada 2014 [dostęp 2021-05-11] (pol.).
  18. ↑ Historia LO, Plastyk Płock | Liceum Plastyczne [dostęp 2020-07-18] (pol.).
  19. ↑ Ponad 2,5 tys. ciasteczek „marcelinek” na Narodowe Święto Niepodległości, dzieje.pl, 5 listopada 2019 [dostęp 2020-04-26] (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Marcelina Rościszewska.png
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC0
Photo portrait of Marcelina Rościszewska
Piłsudski Płock 1921.jpg
Józef Piłsudski decorates soldiers-defenders of Płock in Polish-Soviet War.