Marcinkowice (powiat nowosądecki)

Artykuł

49°40′12″N 20°38′56″E

- błąd

39 m

WD

49°40'7"N, 20°39'28"E

- błąd

39 m

Odległość

695 m

Marcinkowice
wieś
Ilustracja
Dwór
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Chełmiec

Wysokość

271 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

2266[1]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-393[2]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0420452

Położenie na mapie gminy Chełmiec
Mapa konturowa gminy Chełmiec, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Marcinkowice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Marcinkowice”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Marcinkowice”
Ziemia49°40′12″N 20°38′56″E/49,670000 20,648889
Kościół
Kaplica dworska
Widok z Białowodzkiej Góry w kierunku południowo-wschodnim na przełom Dunajca. Na drugim planie miejscowość Marcinkowice

Marcinkowicewieś w Polsce położona w województwie małopolskim w powiecie nowosądeckim w gminie Chełmiec.

W latach 1954-1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Marcinkowice, w związku ze zmianą siedziby gromady w gromadzie Klęczany. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Wieś zajmuje 6,1 % terenu gminy oraz liczy 8,5 % ludności gminy (ok. 2160 mieszkańców).

Położenie

Marcinkowice leżą w Kotlinie Sądeckiej u podnóża Białowodzkiej Góry w Beskidzie Wyspowym, w pobliżu miejsca, gdzie potok Smolnik wpada do Dunajca. Wieś leży przy drodze powiatowej LimanowaChełmiec oraz przy linii kolejowej 104 Nowy SączChabówka[3].

Części wsi

Integralne części wsi Marcinkowice[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0420469Dąbrówkiczęść wsi
0420481Łazy Marcinkowickieczęść wsi
0420498Nakleczęść wsi
0420506Podlesieczęść wsi
0420512Stawiskaczęść wsi
0420529Zasmolniczeczęść wsi

Historia

Pierwsze ślady człowieka na terenie Marcinkowic związane są z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.) – Grodzisko nad zakolem Dunajca oraz na Białowodzkiej Górze (wzniesienie Zamczysko 608 m). Były to kawałki glinianych naczyń, broni itp.

Marcinkowice jako wieś powstały prawdopodobnie w XIV wieku, w 1390 r. notowane są w zbiorze dokumentów staropolskich. Nazwa wsi Marcinkowice pochodzi od imienia Marcinek, domniemanego rycerza założyciela.

Od XIV–XV wieku Marcinkowice były wsią rycerską, a od przełomu XV/XVI wieku – szlachecką, przez długi okres należały do rodziny Marcinkowskich, herbu Gryf. W czasie potopu szwedzkiego Szwedzi i bracia polscy z Dąbrowy spalili dwór oraz inne zabudowania wiejskie.

W wyniku I rozbioru Polski Marcinkowice znalazły się w granicach Austrii. W 1864 roku właścicielami wsi zostali hrabiostwo Marasse z Jurkowa.

16 grudnia 1884 roku oddana została do użytku Galicyjska Kolej Transwersalna, przechodząca przez wieś.

W 1886 wybudowano pierwszą szkołę powszechną. Kolejnym właścicielem dworu i majątku został w 1891 Albert Fauck, do którego należały kopalnie ropy naftowej w Klęczanach. Po jego śmierci w 1919 synowie Moritz i Albert wydzierżawili majątek Żydowi Gelbie, a potem w 1921 sprzedali go Stanisławowi Morawskiemu.

W dniach 5–6 grudnia 1914 – w czasie I wojny światowej – rozegrała się tu bitwa między wojskami rosyjskimi a legionami polskimi dowodzonymi przez Józefa Piłsudskiego i Władysława Belinę-Prażmowskiego. W czasie II wojny światowej w Marcinkowicach działały organizacje konspiracyjne. Wieś została wyzwolona 19 stycznia 1945.

W 1945 dobra dworskie zostały częściowo rozparcelowane między dawną służbę i małorolnych chłopów. We wrześniu 1946 w budynku podworskim rozpoczęła działalność Żeńska Szkoła Rolnicza – późniejsze liceum i technikum.

Zabytki

  • grodzisko nad zakolem Dunajca oraz wzniesienie Zamczysko (Białowodzka Góra) związane z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.),
  • dwór Morawskich pochodzący z XVII/XVIII w., przebudowany w końcu XIX w., w którym mieści się Muzeum Historyczne,
  • kaplica dworska z 1926.
  • cmentarz wojenny nr 352 – Marcinkowice, a w jego obrębie cmentarz legionistów z 1918.

Parafia i kościół

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP. W 1926 wybudowano kaplicę dworską. Budowę kościoła rozpoczęto w 1948 a ukończono i poświęcono w 1955. Parafię erygował biskup Tarnowski Jan Stepa 21 lipca 1955.

W budynku kościoła zauważa się trzy nawy i jakby nawiązanie do dawnego stylu bazylik rzymskich. Na czołowej ścianie w prezbiterium znajduje się obraz Niepokalanego Serca NMP (patronki kościoła) na tle kościoła i krajobrazu Marcinkowic. W ołtarzu bocznym znajduje się malowany tryptyk z Chrystusem ukrzyżowanym, Matką Boska Bolesną i św. Janem Ewangelistą oraz stary barokowo-ludowy krzyż z XVI w. obok ołtarza.

Uroczystość odpustowa ku czci patronki kościoła w Marcinkowicach obchodzona jest w niedzielę po wspomnieniu Niepokalanego Serca Maryi. Pierwszym proboszczem był ks. prałat Józef Góra. Obecnie proboszczem parafii jest ks. prałat Józef Babicz, który cieszył się tytułem sądeczanina roku 2009.

Edukacja

  • Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Historia szkoły sięga 1886, posiada stary przebudowany budynek oraz budynek główny z salą gimnastyczną.
  • Zespół Szkół im. Władysława Orkana – to dawna szkoła rolnicza; w szkole znajduje się liceum z kursem walki wręcz: wojskowe, policyjne i pożarnicze.

Inne

  • Zakłady produkujące stolarkę budowlaną oraz inne mniejsze firmy z tej branży.
  • Dom Kultury, zagospodarowany przez Koło Gospodyń Wiejskich.
  • Dom parafialny
  • Od 1954 działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy „Zamczysko” Marcinkowice.
  • W 2009 została oddana do użytku stacja paliw „GRÓD” ze stacją diagnostyczną.
  • Z Marcinkowic pochodzi zawodnik sportów walki Tomasz Drwal.

Przypisy

  1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 764 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Beskid Wyspowy 1: 50000. Mapa turystyczna. Kraków: Wyd. Compass, 2006. ISBN 83-89165-86-4.
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. GUS. Rejestr TERYT

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
POL Chełmiec COA.svg
Herb miasta i gminy Chełmiec
Marcinkowice kościół 1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół w Marcinkowicach
Kaplica dworska Marcinkowice.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kaplica dworska w Marcinkowicach
POL Bialowodzka Gora widok na pd wschod zoom.JPG
Autor: Krzysztof Lasoń, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok z Białowodzkiej Góry na południowy zachód. Rzeka Dunajec, dalej wieś Marcinkowice.
MARCINKOWICE dwór i park (4).JPG
Autor: Lollencja, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Marcinkowice, pozostałości zespołu dworskiego