Marcinkowice (powiat nowosądecki)

Marcinkowice

wieś
Dwór
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Chełmiec
Wysokość	271 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	2266[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-393[2]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0420452
Położenie na mapie gminy Chełmiec Marcinkowice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Marcinkowice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Marcinkowice
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Marcinkowice
49°40′12″N 20°38′56″E/49,670000 20,648889

Kościół

Kaplica dworska

Widok z Białowodzkiej Góry w kierunku południowo-wschodnim na przełom Dunajca. Na drugim planie miejscowość Marcinkowice

Marcinkowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim w powiecie nowosądeckim w gminie Chełmiec.

W latach 1954-1960 wieś należała i była siedzibą władz gromady Marcinkowice, w związku ze zmianą siedziby gromady w gromadzie Klęczany. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Wieś zajmuje 6,1 % terenu gminy oraz liczy 8,5 % ludności gminy (ok. 2160 mieszkańców).

Położenie

Marcinkowice leżą w Kotlinie Sądeckiej u podnóża Białowodzkiej Góry w Beskidzie Wyspowym, w pobliżu miejsca, gdzie potok Smolnik wpada do Dunajca. Wieś leży przy drodze powiatowej Limanowa – Chełmiec oraz przy linii kolejowej 104 Nowy Sącz – Chabówka^[3].

Części wsi

Historia

Pierwsze ślady człowieka na terenie Marcinkowic związane są z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.) – Grodzisko nad zakolem Dunajca oraz na Białowodzkiej Górze (wzniesienie Zamczysko 608 m). Były to kawałki glinianych naczyń, broni itp.

Marcinkowice jako wieś powstały prawdopodobnie w XIV wieku, w 1390 r. notowane są w zbiorze dokumentów staropolskich. Nazwa wsi Marcinkowice pochodzi od imienia Marcinek, domniemanego rycerza założyciela.

Od XIV–XV wieku Marcinkowice były wsią rycerską, a od przełomu XV/XVI wieku – szlachecką, przez długi okres należały do rodziny Marcinkowskich, herbu Gryf. W czasie potopu szwedzkiego Szwedzi i bracia polscy z Dąbrowy spalili dwór oraz inne zabudowania wiejskie.

W wyniku I rozbioru Polski Marcinkowice znalazły się w granicach Austrii. W 1864 roku właścicielami wsi zostali hrabiostwo Marasse z Jurkowa.

16 grudnia 1884 roku oddana została do użytku Galicyjska Kolej Transwersalna, przechodząca przez wieś.

W 1886 wybudowano pierwszą szkołę powszechną. Kolejnym właścicielem dworu i majątku został w 1891 Albert Fauck, do którego należały kopalnie ropy naftowej w Klęczanach. Po jego śmierci w 1919 synowie Moritz i Albert wydzierżawili majątek Żydowi Gelbie, a potem w 1921 sprzedali go Stanisławowi Morawskiemu.

W dniach 5–6 grudnia 1914 – w czasie I wojny światowej – rozegrała się tu bitwa między wojskami rosyjskimi a legionami polskimi dowodzonymi przez Józefa Piłsudskiego i Władysława Belinę-Prażmowskiego. W czasie II wojny światowej w Marcinkowicach działały organizacje konspiracyjne. Wieś została wyzwolona 19 stycznia 1945.

W 1945 dobra dworskie zostały częściowo rozparcelowane między dawną służbę i małorolnych chłopów. We wrześniu 1946 w budynku podworskim rozpoczęła działalność Żeńska Szkoła Rolnicza – późniejsze liceum i technikum.

Zabytki

• grodzisko nad zakolem Dunajca oraz wzniesienie Zamczysko (Białowodzka Góra) związane z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.),
• dwór Morawskich pochodzący z XVII/XVIII w., przebudowany w końcu XIX w., w którym mieści się Muzeum Historyczne,
• kaplica dworska z 1926.
• cmentarz wojenny nr 352 – Marcinkowice, a w jego obrębie cmentarz legionistów z 1918.

Parafia i kościół

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP. W 1926 wybudowano kaplicę dworską. Budowę kościoła rozpoczęto w 1948 a ukończono i poświęcono w 1955. Parafię erygował biskup Tarnowski Jan Stepa 21 lipca 1955.

W budynku kościoła zauważa się trzy nawy i jakby nawiązanie do dawnego stylu bazylik rzymskich. Na czołowej ścianie w prezbiterium znajduje się obraz Niepokalanego Serca NMP (patronki kościoła) na tle kościoła i krajobrazu Marcinkowic. W ołtarzu bocznym znajduje się malowany tryptyk z Chrystusem ukrzyżowanym, Matką Boska Bolesną i św. Janem Ewangelistą oraz stary barokowo-ludowy krzyż z XVI w. obok ołtarza.

Uroczystość odpustowa ku czci patronki kościoła w Marcinkowicach obchodzona jest w niedzielę po wspomnieniu Niepokalanego Serca Maryi. Pierwszym proboszczem był ks. prałat Józef Góra. Obecnie proboszczem parafii jest ks. prałat Józef Babicz, który cieszył się tytułem sądeczanina roku 2009.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Historia szkoły sięga 1886, posiada stary przebudowany budynek oraz budynek główny z salą gimnastyczną.
• Zespół Szkół im. Władysława Orkana – to dawna szkoła rolnicza; w szkole znajduje się liceum z kursem walki wręcz: wojskowe, policyjne i pożarnicze.

Inne

• Zakłady produkujące stolarkę budowlaną oraz inne mniejsze firmy z tej branży.
• Dom Kultury, zagospodarowany przez Koło Gospodyń Wiejskich.
• Dom parafialny
• Od 1954 działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy „Zamczysko” Marcinkowice.
• W 2009 została oddana do użytku stacja paliw „GRÓD” ze stacją diagnostyczną.
• Z Marcinkowic pochodzi zawodnik sportów walki Tomasz Drwal.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona Szkoły Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. spmarcinkowice.of.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-10)].
• Strona Zespołu Szkół im. Władysława Orkana
• Strona z opisem bitwy stoczonej 5-6.12.1914r przez wojska Józefa Piłsudskiego i Rosjan pod Marcinkowicami