Mare Imbrium
| ||
 | ||
| Ciało niebieskie | Księżyc | |
| Średnica krateru | 1123 km | |
| Głębokość krateru | 7 km (bez pokładów lawy ok. 12 km) | |
| Wiek | 3,85 – 3,77 Ga | |
| Źródło nazwy | "Morze Deszczów" | |
Położenie na mapie Księżyca  | ||
 32°48′N 15°36′W/32,800000 -15,600000 | ||
A – Sinus Iridum (Zatoka Tęczy)
B – Montes Jura (Góry Jura)
C – Platon
D – Montes Alpes (Alpy)
E – Aristillus
F – Autolykos
G – Archimedes
H – Palus Putredinis (Bagno Zgnilizny)
I – Szczelina Hadley
J – Miejsce lądowania Apollo 15
K – Montes Apenninus (Apeniny)
L – Eratostenes
M – Montes Carpatus (Karpaty)
N – Kopernik
O – Montes Caucasus (Kaukaz)
Mare Imbrium (łac. Morze Deszczów) – położone na bliższej stronie Księżyca, drugie co do wielkości (po Oceanus Procellarum) morze księżycowe i drugi co do wielkości basen uderzeniowy na Księżycu (po basenie Biegun Południowy – Aitken). Uformowało się wskutek wypełnienia bazaltem wielkiego krateru powstałego po uderzeniu meteorytu ok. 3,85–3,77 mld lat temu. Zderzenie to zakończyło w historii Księżyca okres zwany nektaryjskim i zapoczątkowało okres imbryjski.
Współrzędne selenograficzne środka Morza Deszczów wyznaczone przez Międzynarodową Unię Astronomiczną (IAU) to ☾ 32,8°N 15,6°W/32,800000 -15,600000. Jest ono w przybliżeniu okrągłe i ma średnicę 1123 km.
Otoczenie
Na zachodzie bazaltowe równiny Mare Imbrium przechodzą w Oceanus Procellarum (Ocean Burz). Na północnym zachodzie leży Sinus Iridum (Zatoka Tęczy) z Promontorium Laplace i Palus Nebularum (Błoto Mgieł) na wschodzie. Na północy Montes Alpes oddzielają Morze Deszczów od Mare Frigoris (Morza Zimna). W rejonie Alp leży też znaczny krater Platon, a na terenie Morza również duży, wypełniony bazaltem Krater Archimedes. Na wschodzie granicę między Mare Imbrium i Mare Serenitatis (Morze Jasności) stanowi Montes Caucasus.
Łańcuchy górskie
Basen morza otoczony jest trzema kolistymi pierścieniami gór powstałymi podczas zderzenia. Zewnętrzny pierścień ma średnicę ok. 1300 km i dzieli się na trzy części: Montes Carpatus na południu, Montes Apenninus na południowym wschodzie i Kaukaz na wschodzie. Środkowy pierścień tworzą Alpy i górzyste rejony kraterów Archimedes i Platon. Wewnętrzny pierścień o średnicy 600 km jest w większej części przykryty bazaltem morza. Wzgórza wznoszą się niewiele ponad równinę Mare Imbrium, tworząc niewyraźny zarys okręgu. Zewnętrzne góry osiągają wysokość 7 km ponad powierzchnię Morza Deszczów.
Podłoże
Centralnie pod powierzchnią Mare Imbrium znajduje się maskon (od mass concentration) - anomalia gęstości. Nadwyżka masy w tym miejscu odpowiada od 0,015% do 0,045% masy Księżyca. Powoduje ona zmianę toru lotu przelatujących tam sztucznych satelitów o około 60 do 100 m.
Powstanie
Uderzenie meteorytu prawie 4 miliardy lat temu, które stworzyło Morze Deszczów, było drugim co do wielkości w historii Księżyca. Jego energia kinetyczna o rzędzie wielkości 1027 J była tak duża, że wystarczyłaby już sto razy większa, aby zniszczyć Księżyc całkowicie. Uderzenie uformowało trzy pierścienie gór i stworzyło zarys promienistych i współśrodkowych uskoków wokół krateru. W ciągu następnych 100 milionów lat basen wypełnił się magmą z wnętrza Księżyca, która przykryła szczeliny w dnie, tak że powstała widoczna teraz bazaltowa powierzchnia morza o maksymalnej różnicy wysokości 100 m i charakterystycznym ciemnym zabarwieniu. Wokół zalanego krateru znajdują się głębokie rowy. Przyjmuje się, że zostały one wyorane w powierzchni Księżyca przez materiał wyrzucony podczas uderzenia pod małym kątem.
W miejscu leżącym dokładnie z drugiej strony Srebrnego Globu na niewidocznej stronie Księżyca, położony jest nierówny, wyżynny teren. Zbiegły się tam fale sejsmiczne powstałe w trakcie uderzenia. Związek tego miejsca ze zderzeniem potwierdziły symulacje komputerowe, według których ten obszar został wtedy podniesiony o 10 m.
Misje statków kosmicznych
Apollo 15 wylądował w rejonie szczeliny Hadley u stóp góry Hadley, gdzie powinny znajdować się ślady uderzenia asteroidy. Na podstawie znalezionych brekcji i innych skał powstałych w czasie zderzenia określono dokładny wiek Mare Imbrium.
Ta, jak również inne misje Apollo 12, 14 i 16, zostawiły na powierzchni Księżyca aparaturę badawczą, był to tzw. eksperyment ALSEP (Apollo Lunar Surface Experiments Package). Aparatura wyposażona była m.in. w sejsmograf.
Mare Imbrium zostało również zbadane przez pojazdy bezzałogowe. Pierwszym z nich był sterowany z Ziemi radziecki łazik Łunochod 1, który wylądował w 1970 roku. Przejechał on ok. 10,5 km przez równiny morza i dostarczył znaczną liczbę zdjęć, ale przede wszystkim dane o właściwościach fizycznych miejscowego regolitu. W 2013 roku na Mare Imbrium wylądowała chińska sonda Chang’e 3 z łazikiem Yutu.
Nazwa
Określenie Mare Imbrium zostało użyte po raz pierwszy przez Giovanniego Ricciolego w 1651 r. W następnych stuleciach w użyciu była również nazwa Mare Austriacum (Michael Florent van Langren, zwany Langrenusem, 1645) oraz Lacus Marinus (Jan Heweliusz). Dopiero w XIX wieku przyjęto nazewnictwo wprowadzone przez Ricciolego dla struktur księżycowych, a w 1935 MUA oficjalnie uznała nazwę Mare Imbrium.
Zdjęcia
Położenie Mare Imbrium
Mare Imbrium dominuje w środku północnej części Księżyca
Morze Deszczów z Zatoką Tęczy i Jurą pokreślone przez terminator (zdjęcie z Ziemi 150 milimetrowym teleskopem)
Południowa część Mare Imbrium: na pierwszym planie krater Pytheas (20 km), na horyzoncie za pasmem Karpatów krater Kopernik (107 km) (Apollo 17, NASA)
Bibliografia
- I. N. Galkin, W. W. Schwarew: Reise zum Mittelpunkt des Mondes. Kleine Naturwissenschaftliche Bibliothek. Bd 46. MIR, Moskau 1980, 1983, BSB B. G. Teubner, Leipzig 1980, 1983. ISSN 0232-346X (dane o zderzeniu i wieku)
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Shiny LightSteelBlue button/marker widget. Used to mark the location of something such as a tourist attraction.
Autor:
- Nuvola_apps_kmoon.png: David Vignoni / derivative work: Lady Whistler (talk)
Icon from Nuvola icon theme for KDE 3.x.
Original description: Southward looking oblique view of Mare Imbrium and Copernicus crater on the Moon. Copernicus crater is seen almost edge-on near the horizon at the center. The crater is 107 km in diameter and is centered at 9.7 N, 20.1 W. In the foreground is Mare Imbrium, peppered with secondary crater chains and elongated craters due to the Copernicus impact. The large crater near the center of the image is the 20 km diameter Pytheas, at 20.5 N, 20.6 W. At the upper edge of the Mare Imbrium are the Montes Carpatus. The distance from the lower edge of the frame to the center of Copernicus is about 400 km. This picture was taken by the metric camera on Apollo 17. (Apollo 17, AS-2444).
Location & Time Information Date/Time (UT): 1972-12 Distance/Range (km): 160. Central Latitude/Longitude (deg): +20.,338. E Orbit(s): N/A
Imaging Information Area or Feature Type: crater, mare, crater chains Instrument: Metric Mapping camera Instrument Resolution (pixels): Film Type - 3400 Instrument Field of View (deg): 76.2 mm Focal Length Filter: None Illumination Incidence Angle (deg): 77. Phase Angle (deg): N/A Instrument Look Direction: N/A Surface Emission Angle (deg): 40.
Ordering Information CD-ROM Volume: N/A NASA Image ID number: AS17-2444 Other Image ID number: N/A NSSDC Data Set ID (Photo): 72-096A-03A NSSDC Data Set ID (CD): N/AOther ID: N/A
Mare Imbrium sits in the Imbrium basin. The basin material is of the Lower Imbrian epoch, with the mare material being of the Upper Imbrian and Eratosthenian epochs. The mare is lined with mountian ranges called montes to the south. The crater Copernicus is just visible in the bottom of the photo, while Plato is clearly seen on the northern rim. Sinus Iridum is seen connected to the mare on the northwestern rim. The crater Archimedes also visible in the picture as the lighter circular feature in the southeastern region of the mare.
cylindrical map projection of the Moon. The Moon's whole surface was mapped by the Clementine spacecraft in 1994, here North is at the top. The dark floor of crater Plato is at the middle top above Mare Imbrium, while the bright floor and rays of crater Tycho is near the middle bottom below Mare Imbrium. Mare Procellarum is at the near left, and Mare Tranquillitatis is just right of centre and Mare Crisium is at the near right. The far left and far right show the contrast of the mostly cratered farside with small isolated mare.
(c) Luc Viatour, CC-BY-SA-3.0
Nearly Full Moon view from earth In Belgium (Hamois).
(c) Stephan Brunker, CC-BY-SA-3.0
Mare Imbrium mit den Randbergen am nördlichen Kraterrand, 150 mm Spiegelteleskop bei nicht optimalen Bedingungen. Wer ein besseres Bild macht, darf das hier gerne austauschen
- Fotograf: Stephan Brunker
(c) Stephan Brunker, CC-BY-SA-3.0
Mond, aufgenommen mit 150mm Spiegelteleskop. Das Bild ist von der Qualität nicht optimal (schlechte atmosphärische Bedingungen) und darf gerne durch ein besseres ersetzt werden.
- Fotograf: Stephan Brunker