Marek Antoniusz Orator

Marek Antoniusz Orator, (Marcus Antonius Orator; M. Antonius M. f. M. n.), (ur. 143 p.n.e.[1] – zm. 87 p.n.e.) – polityk i znany mówca rzymski.

Około 117 p.n.e. bronił przed sądem konsula z roku 118 p.n.e. Kwintusa Marcjusza Reksa[2]. Kwestor w 113 roku w prowincji Asia[3]. Gdy dotarł do portu w Brundyzjum (dzisiejsze Brindisi) w drodze do swojej prowincji, otrzymał wiadomość, że został oskarżony przed pretorem Lucjuszem Kasjuszem o przestępstwo seksualne. Nie skorzystał z immunitetu przysługującemu urzędnikom służbowo przebywającym poza krajem, ale dobrowolnie wrócił do Rzymu, dając dowód pewności siebie, i szybko uzyskał uniewinnienie[3]. Jako przykład lojalności podawano zachowanie się w trakcie tego procesu jednego z niewolników Antoniusza, który najsroższymi torturami nie dał się skłonić do zeznawania przeciwko swojemu panu[4]. W 112 p.n.e. oskarżał Gnejusza Papiriusza Karbona, który jako konsul w roku poprzednim poniósł klęskę w wojnie z Cymbrami i Teutonami[5][6] a w 103 p.n.e. bronił konsula Gnejusza Malliusza Maksimusa konsula z roku 105 p.n.e. który też poniósł klęskę w walce z Cymbrami[2]. Pretor w 104; dowódca w randze prokonsula (praetor proconsule) w wojnie z piratami w Cylicji[7][8]. Po drodze do Cylicji zatrzymał się w Atenach, gdzie przysłuchiwał się dysputom filozoficznym i retorycznym[9]. Zginął w tej wojnie służący pod nim jako legat Marek Gratydiusz, jego przyjaciel a krewny Cycerona[10]. Wrócił do Rzymu w 100 p.n.e. już po tym jak na mocy procedury senatus consultum ultimum został stłumiony ruch Saturninusa[11].

Za sukcesy w wojnie z piratami senat przyznał Markowi Antoniuszowi w roku 100 prawo do tryumfu[12]. W późniejszym okresie piraci zemścili się na nim, porywając i zabijając jego córkę[13]. Sprzeciwiał się reformom agrarnym proponowanym w 99 p.n.e., Sekstiusza Titiusza. Konsulat sprawował[14] w 99 p.n.e. razem z Aulusem Postumiuszem Albinusem[15][16]. Cenzor w 97 wraz z Lucjuszem Waleriuszem Flakkusem[17].

Usunęli z senatu byłego trybuna Marka Duroniusza za to, że zawetował ustawę przeciwko zbytkowi, bezczelnie argumentując, że wolność oznacza także swobodę zrujnowania się i prawo nie może narzucać bycia oszczędnym[17]. Duroniusz później oskarżył Antoniusza o nadużycia wyborcze (de ambitu), ten został jednak uniewinniony.

Marek Antoniusz z sukcem bronił Maniusza Akwiliusza oskarżonego o zdzierstwa na Sycylii, kończąc mowę obrończą zdarł z piersi oskarżonego tunikę, ukazując blizny po ranach odniesionych na wojnach i uzyskał uniewinnienie[18][19][20].

Bronił samego siebie oskarżony według prawa Kwintusa Wariusza Hybrydy, trybuna ludowego z 91 p.n.e., o zachęcanie sprzymierzeńców do powstania przeciw Rzymowi[21].

Należał do stronnictwa arystokratycznego i w czasie wojny domowej był stronnikiem Sulli i służył prawdopodobnie w wojsku jako legat[22].

W 87 p.n.e. był przez senat wysłany w charakterze posła do Kwintusa Cecyliusza Metellusa Piusa z wezwaniem do powrotu do Rzymu i obrony przed stronnictwem popularów[23]. W konsekwencji swojej postawy zginął[24], gdy w 87 p.n.e. Rzymem zawładnęli Mariusz i Cynna[25] i rozkazali zabić Antoniusza[26][27][28]. Podobno żołnierze wysłani z rozkazem zamordowania Antoniusza wahali się wykonać zadanie poruszeni elokwencją mówcy[29]. Dopiero ich dowódca, Publiusz Anniusz, ściął Markowi Antoniuszowi głowę[30][31][32], którą Mariusz kazał umieścić na rostrach[25][33] lub na własnym stole[34].

Był wybitnym mówcą, łączył karierę polityczną z występowaniem jako obrońca i oskarżyciel w procesach cywilnych. Nie zachowała się żadna mowa Marka Antoniusza Oratora i jego reputację jako mówcy opieramy na świadectwie Cycerona. Cyceron uważał Marka Antoniusza obok Lucjusza Licyniusza Krassusa za najwybitniejszego i najwytworniejszego mówcę rzymskiego[35]. Marka Antoniusza uczynił jednym z głównych rozmówców w dziele De oratore ad quintum fratrem[36] i przez jego usta wyraził swoje przemyślenia i wiadomości na temat sztuki oratorskiej w Rzymie.

Dzieci

Zobacz też

Drzewo genealogiczne Antoniuszów

Przypisy

  1. ↑ M. TVLLI CICERONIS BRVTVS, CLXI;( Brutus Czyli o Sławnych Mowcach. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tulliusza Cycerona. XLIII. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 46.)
  2. ↑ a b M. Tvlli Ciceronis de oratore ad qvintvm fratrem liber secvndvs,125 ;(Rozmowa o mowcy bratu Kwintowi poświęcona;Xsięga Druga,XXVIII. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tulliusza Cycerona. XLIII. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 381.)
  3. ↑ a b Valeri Maximi factorvm et dictorvm memorabilivm liber iii;7,9 (Waleriusz Maksymus: Memorable deeds and sayings: one thousand tales from ancient Rome (ang.). [dostęp 2010-05-16].)
  4. ↑ Valeri Maximi factorvm et dictorvm memorabilivm liber VI,8,1 (Waleriusz Maksymus: Memorable deeds and sayings: one thousand tales from ancient Rome (ang.). [dostęp 2010-05-16].)
  5. ↑ Apulei apologia sive pro se de magia liber, 66; (66. W: Apulejusz z Madaury: Apologia, czyli w obronie własnej księga o magii. Poznań: edycja komputerowa www.histurion.pl, s. 51.)
  6. ↑ M. TVLLI CICERONIS EPISTVLARVM AD FAMILIARES LIBER NONVS, XXI;(Xięga Siódma,CCLXXI. W: Marek Tulliusz Cycero: Listów Marka Tulliusza Cycerona Xiąg Ośmioro Tom Drugi . XLIII. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 381.)
  7. ↑ TITI LIVI AB URBE CONDITA LIBER LXVIII PERIOCHA (Periocha księgi LXVIII. W: Tytus Liwiusz: Dzieje Rzymu od założenia Miasta. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 264.)
  8. ↑ P. CORNELI TACITI ANNALIVM LIBER DVODECIMVS,62 ( Roczniki,Księga dwunasta, rozdział 62. W: Tacyt: Dzieła. Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 273. ISBN 83-07-02993-7.)
  9. ↑ M. TVLLI CICERONIS DE ORATORE AD QVINTVM FRATREM LIBER PRIMVS, 82; ( Rozmowa o mowcy bratu Kwintowi poświęcona; Xsiega Pierwsza. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tulliusza Cycerona. XLIII. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 20-21.)
  10. ↑ M. TVLLI CICERONIS BRVTVS, CLXVIII;( Brutus Czyli o Sławnych Mowcach. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tulliusza Cycerona. XLIII. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 50.)
  11. ↑ M. TVLLI CICERONIS PRO C. RABIRIO PERDVELLIONIS REO AD QVIRITES ORATIO ,26(Cyceron: Speech before Roman Citizens on Behalf of Gaius Rabirius, Defendant Against the Charge of Treason,26 (ang.). [dostęp 2010-12-18].)
  12. ↑ Pompejusz, 24. W: Plutarch z Cheronei: Żywoty sławnych mężów. edycja komputerowa www.histurion.pl.
  13. ↑ Marek Tuliusz Cyceron, Mowa w sprawie naczelnego dowództwa Gnejusza Pompejusza.
  14. ↑ Księga XIII (Wojny Domowe I);32. W: Appian z Aleksandrii: Historia Rzymska. edycja komputerowa www.histurion.pl, s. 24.
  15. ↑ C. PLINIVS SECVNDVS; NATVRALIS HISTORIA;VIII,19 (Pliniusz Starszy: Pliny the Elder, The Natural History (ang.). [dostęp 2010-05-23].)
  16. ↑ M. TVLLI CICERONIS POST REDITVM AD QVIRITES ORATIO , 11 (Cyceron: To the Citizens after his Return (ang.). [dostęp 2010-12-18].)
  17. ↑ a b VALERI MAXIMI FACTORVM ET DICTORVM MEMORABILIVM LIBER II;9,5 (Waleriusz Maksymus: Memorable deeds and sayings: one thousand tales from ancient Rome (ang.). [dostęp 2010-05-16].)
  18. ↑ Titi livi ab urbe condita liber LXX periocha (Periocha księgi LXX. W: Tytus Liwiusz: Dzieje Rzymu od założenia Miasta. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 265.)
  19. ↑ M. TVLLI CICERONIS ORATIONES IN VERREM; ACTIONIS IN C. VERREM SECVNDAE LIBER QVINTVS(Cyceron: The Fifth Book of the Second Pleading in the Prosecution against Verres (ang.). [dostęp 2010-12-18].)
  20. ↑ M. FABII QVINTILIANI INSTITVTIO ORATORIA LIBER SECVNDVS,XV,VII (Kwintylian: Quintilian Institutio Oratoria Book II ,15 (ang.). [dostęp 2011-02-06].)
  21. ↑ M. TVLLI CICERONIS TVSCVLANARVM DISPVTATIONVM LIBER SECVNDVS, LVII (Księga Druga XXIV. W: Cyceron: Rozmowy Tuskulańskie. s. 103. ISBN 978-83-7575-187-1.)
  22. ↑ M. Tulli Ciceronis Brutus, CCCIV;Brutus czyli o sławnych mowcach. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tuliusza Cycerona. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 95.
  23. ↑ Granius Licinianus histories XXXV, XIX-XXI (Granius Licinianus: Histories (ang.). [dostęp 2011-02-05].)
  24. ↑ M. TVLLI CICERONIS BRVTVS, CCCVII;Brutus czyli o sławnych mowcach. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tuliusza Cycerona. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 96.
  25. ↑ a b TITI LIVI AB URBE CONDITA LIBER LXXX PERIOCHA (Periocha księgi LXXX. W: Tytus Liwiusz: Dzieje Rzymu od założenia Miasta. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 270.)
  26. ↑ M. TVLLI CICERONIS IN M. ANTONIVM ORATIO PHILIPPICA PRIMA,XXXIV(Filipka Pierwsza. W: Marek Tulliusz Cycero: Filipiki. edycja komputerowa www.histurion.pl, s. [14,34].)
  27. ↑ M. TVLLI CICERONIS TVSCVLANARVM DISPVTATIONVM LIBER QVINTVS, LV (Księga Piąta, XIX. W: Cyceron: Rozmowy Tuskulańskie. s. 221. ISBN 978-83-7575-187-1.)
  28. ↑ Antoniusz, 1. W: Plutarch z Cheronei: Żywoty sławnych mężów. edycja komputerowa www.histurion.pl.
  29. ↑ C. VELLEI PATERCULI HISTORIAE ROMANAE LIBRI DUO;LIBER POSTERIOR;22,3(Księga druga, 22. W: Wellejusz Paterkulus: Historia rzymska. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2006, s. 66. ISBN 83-04-04830-2.)
  30. ↑ M. ANNAEI LVCANI BELLI CIVILIS LIBER SECVNDVS;122(Marek Anneusz Lukan: Wojna domowa. edycja komputerowa www.histurion.pl, s. 31.)
  31. ↑ Mariusz, 44. W: Plutarch z Cheronei: Żywoty sławnych mężów. edycja komputerowa www.histurion.pl.
  32. ↑ Księga XIII (Wojny Domowe I);72. W: Appian z Aleksandrii: Historia Rzymska. edycja komputerowa www.histurion.pl, s. 46.
  33. ↑ 1Waleriusz Maksymus: VALERI MAXIMI FACTORVM ET DICTORVM MEMORABILIVM LIBER VIII;9,2 (łac.). [dostęp 2010-05-16].
  34. ↑ FLORI EPITOMAE DE TITO LIVIO BELLORVM OMNIVM ANNORVM DCC LIBRI DVO LIBER SECVNDVS IX (Księga Druga, 31. W: Lucjusz Anneusz Florus: Zarys Dziejów rzymskich. Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1973, s. 84.)
  35. ↑ M. TVLLI CICERONIS BRVTVS, CXXXVII-CXLIV;Brutus czyli o sławnych mowcach. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tuliusza Cycerona. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873, s. 42-43.
  36. ↑ O mowcy. W: Marek Tulliusz Cycero: Pisma Krasomowcze i Polityczne Marka Tuliusza Cycerona. Poznań: Nakładem Biblioteki Kórnickiej, 1873.