Margaret Sanger

Margaret Sanger
Data i miejsce urodzenia	14 września 1879 Corning, Nowy Jork
Data i miejsce śmierci	6 września 1966 Tucson, Arizona
Zawód, zajęcie	pielęgniarka, wydawczyni
Narodowość	amerykańska

Margaret Higgins Sanger (ur. 14 września 1879 w Corning, stan Nowy Jork, zm. 6 września 1966 w Tucson, stan Arizona) – amerykańska feministka, aktywistka na rzecz świadomego macierzyństwa, założycielka American Birth Control League.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Pierwszy numer wydawanego przez Sanger czasopisma The Woman Rebel (marzec 1914)

Przyszła na świat w ubogiej katolickiej rodzinie jako siódme z jedenaściorga dzieci. Jej matka, katoliczka, była osiemnaście razy w ciąży, chorowała na gruźlicę i wczesne stadium raka macicy. Ojciec z kolei określał się mianem wolnomyśliciela, był bardzo krytycznie nastawiony do Kościoła katolickiego, organizował wykłady ateistów w swoim mieście i popierał postulaty ruchu robotniczego dotyczące wyższych zarobków dla robotników i ograniczenia czasu pracy^[1]. Margaret uczęszczała przez dwa lata do Claverack College w Hudson, z którego została usunięta za opuszczanie zajęć. Przez kolejny rok uczyła w szkole dla imigrantów. W 1900 roku zatrudniła się w szpitalu w White Plains na przedmieściach Nowego Jorku. Rozpoczęła kurs pielęgniarstwa, którego nie ukończyła, pracując jako salowa^[2]. W 1902 roku wyszła za mąż za młodego architekta Williama Sangera. Pomimo choroby (chorowała na gruźlicę) urodziła dwóch synów i córkę. Pod wpływem męża zaangażowała się w działalność polityczną i wstąpiła do partii socjalistycznej w Nowym Yorku^[3].

W 1910 roku przeprowadziła się z rodziną do Nowego Jorku, gdzie rozpoczęła pracę jako pielęgniarka wśród ubogich kobiet w dzielnicy Lower East Side^[4]. Zetknęła się tam z kobietami, które cierpiały z powodu częstych porodów, poronień i aborcji^[4]. W 1912 roku zaczęła publikować artykułu na temat edukacji seksualnej w czasopiśmie New York Call pod tytułem „Co każda dziewczyna powinna wiedzieć”^[4]. Wywołało to jej pierwszy konflikt z prawem, cenzorzy zablokowali jej artykuł na temat chorób wenerycznych^[4]. Pod wpływem Emmy Goldman zaczęła propagować idee, że ubogie kobiety z klasy robotniczej mogą poprawić swoje położenie poprzez używanie środków antykoncepcyjnych^[4]. W 1914 roku rozstała się z mężem^[4].

W 1914 roku zaczęła wydawać miesięcznik The Woman Rebel^[4] (Zbuntowana kobieta z mottem „Bez bogów, bez panów”). Było to pismo feministyczne, które broniło prawa kobiet do używania środków antykoncepcyjnych. Artykuły były adresowane do kobiet z klasy robotniczej, propagowały pogląd, że używanie środków kontroli urodzeń umożliwia poprawę położenia kobiet z niższych warstw społecznych^[4]. Czasopismo informowało również na temat praw pracowniczych i zawierało artykuły anarchistek takich jak Emma Goldman^[5]. W tym roku został wydany nakaz aresztowania Sanger za naruszenie ustawy zakazującej publikacji informacji na temat środków antykoncepcyjnych (tzw. Comstock Laws)^[4]. W tym czasie Sanger rozdystrybuowała ponad 100 tys. egzemplarzy ulotki pt. Family limitation („Ograniczenie rodziny”), w której znajdowały się szczegółowe informacje dla kobiet na temat tego, jak używać środków antykoncepcyjnych^[4]. Wkrótce potem wyjechała do Anglii^[4], gdzie spędziła rok, w tym okresie poznała prace Malthusa i zetknęła się z ideą eugeniki. Poznała także H.G. Wellsa, G.B. Shawa, Arnolda Bennetta, Arbuthnota Lane i Normana Haire. Związała się także z Havelockiem Ellisem, autorem książek poświęconych seksualności ludzkiej^[4].

Lata 1915-1921

Klinika Margaret Sanger, 27 października 1916, 46 Amber Street, Brooklyn

Powróciła do Stanów Zjednoczonych w 1915 roku^[4]. Pod naciskiem opinii publicznej oskarżenie Margaret o nielegalny kolportaż zostało oddalone^[4]. W tym roku na zapalenie płuc zmarła jej pięcioletnia córka^[4], zaś synowie byli wychowywani przez daleką rodzinę. W 1916 roku odbyła swoją pierwszą podróż po kraju z prelekcjami na temat kontroli urodzin, czym zyskała ogromną popularność^[4]. Wykłady te powtarzała również w następnych latach, wynikiem czego było do 1926 roku ponad milion listów z pytaniami od kobiet z całego kraju na temat antykoncepcji.

W 1916 roku otworzyła pierwszą w Stanach Zjednoczonych klinikę planowania rodziny, ulokowaną w nowojorskiej dzielnicy Brownsville na Brooklynie^[6]. "Klinika" była tak naprawdę punktem informacyjnym, w którym ubogie kobiety za 10 centów otrzymywały krótką książkę Sanger "Co każda dziewczyna powinna wiedzieć", wysłuchiwały wykładu na temat układu rozrodczego kobiety i otrzymywały instrukcje na temat tego, jak używać różnych środków antykoncepcyjnych^[7]. Punkt informacyjny obsłużył około 500 kobiet, po czym został zamknięty przez policję po 10 dniach. Sanger wraz z współpracowniczkami zostały aresztowane i oskarżone o łamanie tzw. "Prawa Comstocka", zakazującego informowania o antykoncepcji^[8].

[Pismo Birth Control Review, Sanger była redaktorką naczelną pisma w latach 1918-1928

Od 1917 roku rozpoczęła wydawanie pisma „The Birth Control Review”, pozostała jego redaktorką naczelną do 1928 roku^[9]. Czasopismo promowało eugenikę^[10]. Rozróżniano eugenikę negatywną, która postulowała sterylizację imigrantów, osób niepełnosprawnych, biednych, chorych psychicznie od eugeniki pozytywnej, która postulowała zachęcanie zdrowych i bogatych do posiadania wielu dzieci^[10]. Sanger popierała niektóre postulaty eugeniki negatywnej, istnieje jednak w literaturze dyskusja co do tego, na ile zgadzała się z wszystkimi założeniami ruchu eugenicznego^[11]. Na łamach „The Birth Control Review” broniła tezy, że decyzje co do posiadania potomstwa powinny być dobrowolne, to kobiety a nie państwo powinny decydować o tym czy i kiedy rodzić dzieci^[11]. Sanger potępiała program eugeniki nazistowskiej, wspierała organizację, które zwalczały propagandę nazistowską w USA^[12]. Z drugiej strony książki Sanger były w III Rzeszy zakazane i palono je na stosach^[12].

Działalność w American Birth Control League

W 1921 roku Sanger założyła organizację American Birth Control League, której organem prasowym stał się „The Birth Control Review”.

W 1922 roku Sanger wydała książkę pt. „Pivot of Civilisation”. Dowodziła w niej, że problemy cywilizacji mogą zostać rozwiązane poprzez ograniczenie wielkości rodzin^[13]. Twierdziła, że wysoka rozrodczość osób ubogich generuje koszty dla państwa i dla instytucji charytatywnych^[14]. Dzieliła społeczeństwo na 3 warstwy - bogatych, którzy stosowali środki antykoncepcyjne, inteligentych i odpowiedzialnych, którzy również je stosowali i nieodpowiedzialnych, zwłaszcza biednych, którzy nie stosowali antykoncepcji, posiadali wiele dzieci i byli zmuszeni polegać na pomocy państwa i instytucji charytatywnych^[14].

W 1922 roku wyszła za mąż za milionera J. Noaha Slee^[15].

W 1923 przy American Birth Control League otworzyła pierwszą legalną klinikę regulacji urodzin pod nazwą Clinical Research Bureau (CRB)^[16]. Instytucja wydawała środku antykoncepcyjne, informowała kobiety, jak ich używać, prowadzono również badania nad różnymi metodami antykoncepcji^[16]. W 1928 instytucja zmieniła nazwę na The Birth Control Clinical Research Bureau (BCCRB)^[16]. W latach 30. BCCRB obsługiwało rocznie 10 000 pacjentów i pacjentek, prowadziło działalność edukacyjną i wykonywało zabiegi ginekologiczne^[16].

Istotną przeszkoda dla całej działalności Sanger było tzw. Prawo Comstocka, które zabraniało rozpowszechniania broszur dotyczących kontroli urodzin^[17]. By zmienić to prawo w 1928 roku powołała do życia organizację National Committee on Federal Legislation for Birth Control^[18]. Działacze organizacji przekonali szereg kongresmenów do wniesienia projektu poprawiającego regulacje federalne tak, by informowanie o antykoncepcji było legalne^[18]. Regulacje nie zyskały jednak szerszego poparcia w Kongresie^[18]. Organizacji udało się jednak wygrać jeden ważny proces sądowy, w którym sąd zdecydował, że środki antykoncepcyjne przesłane do Sanger z Japonii nie powinny być konfiskowane przez celników w USA^[18].

W 1939 roku Sanger zapoczątkowała projekt, którego celem było ograniczenie ubóstwa czarnych mieszkańców południa USA poprzez rozpowszechnienie wiedzy na temat środków antykoncepcyjnych (tzw. Negro Project)^[19]. Uważała, że ubóstwo jest ściśle związane z posiadaniem dużej ilości dzieci i sądziła, że ograniczenie rozrodczości pomoże ograniczyć biedę^[19]. Projekt był atakowany przez oponentów Sanger i przedstawiany jako "plan eksterminacji" czarnych mieszkańców USA^[19]. Czarne kobiety w południowych stanach były zainteresowane informacjami na temat środków antykoncepcyjnych, większość z założonych w ramach projektu klinik istniało jednak bardzo krótko^[19].

W latach 1939–1942 była honorową delegatką Birth Control Federation of America. W 1942 roku American Birth Control League zmieniła nazwę na International Planned Parenthood Federation^[20]. W latach 1952–1959 Sanger była przewodniczącą tej największej wówczas prywatnej organizacji zajmującej się problemami planowania rodziny. W tym czasie nawiązała kontakt z Gregorym Pinkusem, który prawdopodobnie za jej namową zajął się, skutecznie, stworzeniem doustnego środka antykoncepcyjnego^[21].

Zmarła 6 września 1966 roku w wieku 87 lat.

Zobacz też

• Planned Parenthood

Przypisy

Bibliografia

• Michał Musielak, Sterylizacja ludzi ze względów eugenicznych w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i w Polsce (1899-1945), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008.
• Vicki Cox: Margaret Sanger: rebel for women's rights. Philadelphia: 2005. ISBN 0-7910-8030-7.
• Linda Gordon: The moral property of women: a history of birth control politics in America. Urbana and Chicago: 2007. ISBN 0-252-02764-7.
• Mary Lagerwey. Nursing, social contexts, and ideologies in the early United States birth control movement. „Nursing Inquiry”. 6, s. 250–258, 1999. 
• About Sanger (ang.). nyu.edu.
• The Brownsville Clinic and Committee of 100 (ang.). nyu.edu.
• The Birth Control Clinical Research Bureau (ang.). nyu.edu.
• National Committee on Federal Legislation on Birth Contro (ang.). nyu.edu.
• Peter Engelman: History of the birth control movement in America. 2011. ISBN 978-0-313-36509-6.
• Edwin Bendyk. Antykoncepcja: pigułka wolności. „Polityka”, 2007. 
• Margaret Sanger Is Dead at 82; Led Campaign for Birth Control, nytimes.com, 7 września 1966 [dostęp 2014-09-18]  (ang.).