Maria Bohuszewiczówna

Maria Bohuszewicz Regina, Wanda, Weneda
Data i miejsce urodzenia	4 stycznia 1865 Caperka
Data i miejsce śmierci	1887 Krasnojarsk
Zawód, zajęcie	nauczyciel

Maria Stefania Bohuszewiczówna ps. „Regina”, „Wanda”, „Weneda” (ur. 4 stycznia 1865 w majątku Ceperka k. Słucka, zm. w 1887 w Krasnojarsku) – polska nauczycielka, działaczka ruch robotniczego, członkini I Proletariatu.

Życiorys

Pochodziła z rodziny szlacheckiej o tradycjach patriotycznych osiadłej w powiecie słuckim. Jej ojciec Włodzimierz uczestniczył w powstaniu styczniowym. Matka Henryka z Mioduszewskich była wnuczką siostry Tadeusza Kościuszki.

Do Warszawy przyjechała wraz z rodziną w 1874, gdzie ukończyła prywatną szkołę średnią (tzw. pensję I.Smolikowskiej), a następnie w 1880 uczęszczała na wyższe kursy humanistyczne przy prywatnej szkole I.Papi.

W październiku 1881 złożyła egzamin na stopień prywatnej nauczycielki. Zetknęła się ze środowiskiem radykalnej młodzieży skupionej wokół legalnie wychodzącego „Przeglądu Tygodniowego” i „Prawdy”. Początkowo od 1882 inspirowana przez Aleksandrę Jentysównę uczestniczyła w zbiórce funduszy na rzecz więźniów politycznych Towarzystwie Czerwonego Krzyża Pomocy Więźniom Politycznym. W latach 1882-1883 uczęszczała na kursy tzw. Uniwersytetu Latającego.

Swojego mieszkania użyczała do organizowania spotkań rewolucyjnej i postępowej młodzieży warszawskiej. Od 1884 była już członkiem Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat”, którą po aresztowaniu Waryńskiego kierował Stanisław Kunicki. Po kolejnej fali aresztowań w lipcu 1884 Bohuszewiczówna została przewodniczącą Komitetu Centralnego partii i pełniła tę funkcję do września 1885.

Zainicjowała założenie spółdzielczej szwalni, a 7 marca 1885 zorganizowała na placu Zamkowym manifestację bezrobotnych.

Za swoją działalność została 29 września 1885 aresztowana i uwięziona w Cytadeli Warszawskiej, osadzono ją w celi z Julią Razumiejczyk i Rozalią Felsenhardt. Odmówiła składania wszelkich zeznań. Rozporządzeniem carskim z 12 maja 1887 została skazana na wysłanie na przeciąg pięciu lat pod jawny nadzór policji do Syberii Wschodniej, a po upływie tej kary miał jej zostać wzbroniony pobyt w granicach Królestwa Kongresowego. Zmarła w Krasnojarsku w 1887, podczas drogi na Syberię. Jej symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 192-5-21)^[1].

Upamiętnienie

Po jej śmierci, narzeczony Józef Karol Potocki, przyjął dla upamiętnienia pseudonim literacki „Marian Bohusz”. Jej imię noszą ulice w: Warszawie^[2], Poznaniu i na największym osiedlu mieszkaniowym Niebrów w Tomaszowie Mazowieckim. Imię jej nosi Szkoła Podstawowa nr 23 w Łodzi. Od 1971 do 2004 imię Bohuszewiczówny nosiła Szkoła Podstawowa nr 71 w Warszawie (obecnie zlikwidowana).

Przypisy

Bibliografia

• Maria Bohuszewiczówna, Pamiętnik. Książka i Wiedza, Warszawa 1984 s. 88
• Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 178.

• Encyklopedia Warszawy, PWN 1975.
• Adam Próchnik: Bohuszewiczówna Maria. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 234. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ​ISBN 83-04-03291-0​.
• Adam Próchnik. Maria Bohuszewiczówna. „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce”. 1(5), styczeń-luty-marzec 1936.