Maria Borucka-Arctowa

Maria Borucka-Arctowa
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

12 stycznia 1921
Inowrocław

Data i miejsce śmierci

23 grudnia 2018
Kraków

Profesor nauk
prawnych
Specjalność:
socjologia prawa, teoria i filozofia prawa
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1950
UJ

Habilitacja

1958
(kandydat nauk)
UJ

Profesura

1978

Polska Akademia Nauk
Status

Kierowniczka w Instytucie Państwa i Prawa PAN

Wykładowczyni
Jednostka

WPiA UJ

Okres zatrudn.

od 1947

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej

Maria Borucka-Arctowa (ur. 12 stycznia 1921 w Inowrocławiu, zm. 23 grudnia 2018 w Krakowie)[1] – polska teoretyczka i socjolożka prawa, profesor nauk prawnych[2][3]. Jej zainteresowania naukowe obejmowały kwestie świadomości prawnej i politycznej, polityki prawa i inżynierii społecznej oraz zagadnienia teoretyczno- i filozoficznoprawne.

Życiorys

Jej ojciec był urzędnikiem państwowym. W 1922 rodzina przeniosła się do Wilna. W 1938, po ukończeniu gimnazjum im. A. Czartoryskiego, rozpoczęła studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, przerwane wybuchem wojny. W trakcie II wojny światowej, organizowała tajne nauczanie i kontynuowała naukę, ukończoną uzyskaniem dyplomu w 1946 na Uniwersytecie Jagiellońskim[4][5].

W latach 1946–1950 uczestniczyła w Konwersatorium Naukoznawczym i pracowała w redakcji Życia Nauki. W 1947 została asystentem w Katedrze Teorii i Historii Filozofii Prawa na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kierownikiem katedry był wówczas Jerzy Lande – uczeń i kontynuator myśli Leona Petrażyckiego. W 1950 obroniła rozprawę doktorską pod tytułem Zagadnienia funkcjonalizmu w teorii prawa[4].

W 1957 opublikowała pracę Prawo natury jako ideologia antyfeudalna. Na jej podstawie, w 1958 została kandydatem nauk, a w 1959 docentem w katedrze Teorii Państwa i Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1968 uzyskała profesurę Uniwersytetu Jagiellońskiego. Była pierwszą kobietą-profesor na wydziale prawa w Polsce. W 1978 otrzymała tytuł profesora zwyczajnego[6].

Była stypendystką British Council (1947–1948), Fundacji Forda (1958), Ecole des Hautes Etudes: en Sciences Sociales (1967 i 1982) i Fundacji Heinricha Hertza (1980).

Od 1970 kierowała Zespołem Badań nad Świadomością Prawną Społeczeństwa Polskiego w Instytucie Państwa i Prawa (przemianowanym później na Instytut Nauk Prawnych) PAN. Była prodziekan Wydziału Prawa i Administracji UJ i kierowniczką Zawodowego Studium Administracyjnego. Została też kierowniczką pierwszej w Polsce Katedry Socjologii Prawa na UJ, którą kierowała do 1991[7] W latach 1987–1990 była członkinią Rady Legislacyjnej.

Była członkinią Komitetu Badań Naukowych, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Wchodziła w skład komitetu redakcyjnego miesięcznika „Państwo i Prawo”[6].

Odznaczona m.in. Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)[8], Krzyżami Kawalerskim (1973), Oficerskim (1981) oraz Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1996)[9].

Pochowana na Cmentarzu Rakowickim[9].

Praca naukowa

Na początku kariery naukowej zajmowała się historią doktryn politycznych i prawnych. Z czasem zaczęła coraz bardziej interesować się socjologią prawa.

W Prawie natury jako ideologii antyfeudalnej (1957) wskazywała, w jaki sposób doktryny prawnonaturalne łączyły się z przemianami społecznymi w nowożytności, wspierając ruchy antyfeudalne.

Na jej socjologiczne zainteresowania wpłynęły w dużej mierze koncepcje Leona Petrażyckiego[6]. Jej prace dotyczyły styku między psychologią (szczególnie psychologią społeczną), procesami społecznymi i prawem. Stąd też wypływają jej zainteresowania świadomością prawną, socjalizacją prawną, czy polityką prawa.

Prowadziła empiryczne badania nad prawem i kierowała realizacją licznych programów badawczych w tej dziedzinie. Obejmowały one problemy funkcjonowania prawa i instytucji publicznych, poglądy społeczeństwa polskiego na prawo i instytucje, badania nad socjalizacją prawną[6]. Niektóre z projektów były prowadzone we współpracy z badaczami niemieckimi i francuskimi, i miały charakter porównawczy[10].

W powiązaniu z badaniami empirycznymi rozwinęła również znaczące koncepcje teoretyczne, m.in. typologię postaw wobec prawa i świadomości prawnej[10].

Publikacje

Bibliografia obejmuje monografie i tomy redagowane[11][12][13][14]:

  • Prawo natury jako ideologia antyfeudalna; PWN, Warszawa 1957;
  • Z zagadnień społecznego działania prawa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1962;
  • O społecznym działaniu prawa, PWN, Warszawa 1967;
  • Wstęp do nauk o państwie i prawie, Uniwersytet Jagielloński Kraków 1968 (wraz z Aleksandrem Peczenikiem i Janem Woleńskim);
  • Wstęp do nauk o państwie i prawie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1970 (wraz z Janem Woleńskim);
  • Wybór tekstów z socjologii i psychologii społecznej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1971 (red. wraz z Markiem Waldenbergiem);
  • Badania nad świadomością prawną robotników; Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1974 (red.);
  • Świadomość prawna robotników, Ossolineum, Wrocław 1974 (red.);
  • Die gesellschaftliche Wirkung des Rechts, Duncker und Humblot, Berlin 1975;
  • Poglądy społeczeństwa polskiego na stosowanie prawa, IFiS PAN; Warszawa 1977 (red.);
  • Poglądy społeczeństwa polskiego na stosowanie prawa, Ossolineum, Wrocław 1978 (red.);
  • Wybór tekstów z psychologii społecznej dla studentów wydziału prawa i administracji, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1978;
  • Świadomość prawna a planowe zmiany społeczne, Ossolineum, Wrocław 1981;
  • Społeczne poglądy na funkcje prawa, Ossolineum, Wrocław 1982 (red.);
  • Skuteczność rozstrzygania sporów w postępowaniu cywilnym w praktyce i opinii stron, Ossolineum, Wrocław 1989 (red.);
  • Społeczne poglądy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (red), PWN, Warszawa 1990;
  • Typologia postaw wobec sądu w świetle badań empirycznych, Uniwersytet Jagielloński; Kraków 1990 (wraz z Janiną Czapską i Krystyną Daniel);
  • Socjalizacja prawna, INP PAN, Warszawa 1993 (red. wraz z Chantall Kourilsky);
  • Wstęp do prawoznawstwa, Kraków 1997 (wraz z Janem Woleńskim);
  • Sądy w opinii społeczeństwa polskiego, Polpress, Warszawa 2003 (wraz z Krzysztofem Pałeckim).

Przypisy

  1. ↑ Maria Borucka-Arctowa. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2018-12-28].
  2. ↑ Prof. zw. dr hab. Maria Borucka-Arctowa, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2013-03-07].
  3. ↑ Borucka-Arctowa Maria, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-03-07].
  4. ↑ a b Skąpska (red.), s. 5
  5. ↑ Elżbieta Dziwisz: Smak życia. Tort dla Basi. W: Alma Mater [on-line]. [dostęp 2013-03-07].
  6. ↑ a b c d Skąpska (red.), s. 6
  7. ↑ Historia Katedry Socjologii Prawa UJ
  8. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400
  9. ↑ a b Prawnicy UJ pożegnają profesor Marię Borucką-Arctową, krakow.wyborcza.pl, 28 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-03].
  10. ↑ a b Skąpska (red.), s. 7.
  11. ↑ Borucka-Arctowa, Maria (43 works in 73 publications in 6 languages and 304 library holdings). WorldCat Identities. [dostęp 2013-03-07].
  12. ↑ Borucka-Arctowa, Maria (1921–). W: Katalogi Biblioteki Narodowej [on-line]. alpha.bn.org.pl. [dostęp 2013-03-07].
  13. ↑ Zbiory graficzne BJ; Katalog; Author: Borucka-Arctowa, Maria (1921– ). W: Biblioteka Jagiellońska, Wirtualny Gabinet Rycin [on-line]. bj.uj.edu.pl. [dostęp 2013-03-07].
  14. ↑ Search Results: Maria Borucka-Arctowa. W: Open Library [on-line]. openlibrary.org. [dostęp 2013-03-07].

Bibliografia

  • Naukowa droga jubilatki. W: Prawo w zmieniającym się społeczeństwie. Grażyna Skąpska (red.). Kraków: Adam Marszałek, 1992, s. 5-8.

Media użyte na tej stronie