Maria Czapska

Maria Czapska
Ilustracja
Maria Dorota Hutten-Czapska
Data i miejsce urodzenia6 lutego 1894
Praga
Data i miejsce śmierci11 czerwca 1981
Maisons-Laffitte
Zawód, zajęciehistoryk literatury
Narodowośćpolska
Odznaczenia
Srebrny Wawrzyn Akademicki

Maria Dorota Leopoldyna Czapska h. Leliwa, ps. Dorota Obuchowicz, Maria Strzałkowska, Dorota Thun (właśc. hrabianka Hutten-Czapska, przydomku ani tytułu nie używała, ur. 6 lutego 1894 w Pradze[1], zm. 11 czerwca 1981 w Maisons-Laffitte k. Paryża) – polska historyczka literatury, eseistka, autorka wspomnień, siostra Józefa Czapskiego, wnuczka Emeryka Hutten-Czapskiego.

Życiorys

Córka Jana i Józefy z Thun-Hohensteinów[1]. Pochodziła z najzamożniejszej gałęzi rodu Czapskich, która posiadała olbrzymie, odziedziczone po Radziwiłłach latyfundia w okolicy Mińska Litewskiego i na Wołyniu. W roku 1892 odwiedził tych swych kuzynów pruski polityk Bogdan Hutten-Czapski i opisał ich życie następująco (tłum. z niemieckiego): „zamek był pełen lokajów, w stajniach stały konie najszlachetniejszej rasy, liczni kucharze przygotowywali wystawne obiady. Drobniejsza szlachta z okolic zbierała się tam jak na jakimś dworze. Podobnie musiały wyglądać stosunki w rezydencjach polskich magnatów XVIII stulecia”.

W latach 1925–1930 Maria Czapska przebywała w Paryżu jako stypendystka, zbierając materiały do swej biografii Adama Mickiewicza (La vie de Mickiewicz, 1931). Po powrocie do kraju umieszczała różne artykuły i recenzje literackie w ważniejszych periodykach i gazetach i współpracowała z Polskim Słownikiem Biograficznym, gdzie umieściła m.in. wiele biogramów dotyczących swej rodziny, np. Józefa Napoleona Czapskiego.

W 1939 otrzymała nagrodę literacką „Wiadomości Literackich” za monografię Ludwika Śniadecka z 1938[2].

W czasie okupacji niemieckiej działała m.in. w organizacji Żegota, pomagającej Żydom[3]. W roku 1945 przedostała się przez zieloną granicę do Francji, gdzie pozostała do końca życia[3]. Od roku 1947 do końca życia działała i publikowała w „Kulturze” i mieszkała w siedzibie „Kultury” w Maisons-Laffitte, gdzie też zmarła[3].

Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie[4].

Podpisała list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)[5]. W PRL informacje na temat Marii Czapskiej podlegały cenzurze. Jej nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jej osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jej nazwisko głosząc: „(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”[6].

Laureatka Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1975 roku[7].

Odznaczenia

Prace Marii Czapskiej

  • La vie de Mickiewicz, Paris 1931
  • Ludwika Śniadecka, Kraków 1938
  • Szkice mickiewiczowskie, London 1963
  • Dwugłos wspomnień (pisane z bratem), London 1965
  • Europa w rodzinie, Paris 1970
  • Czas odmieniony, Paris 1978
  • Gwiazda Dawida, London 1975
  • Polacy w ZSRR (1939–1942) (antologia), Paris 1963
  • Ostatnie odwiedziny i inne szkice, Warszawa 2006

Przypisy

  1. ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 270.
  2. ↑ Odznaczenie uczonego polskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 25 z 1 lutego 1939. 
  3. ↑ a b c Maria Czapska (ulica Mianowskiego 15). W: Ochota – dzielnica kobiet [on-line]. urzadochota.waw.pl. [dostęp 2012-07-06].
  4. ↑ Stanisław Portalski, Zarys Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Londyn 2009, wyd. PTNO s. 78, wersja elektroniczna.
  5. ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.
  6. ↑ Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 87.
  7. ↑ Lista laureatów – 1951-2011
  8. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 607 „za zasługi dla polskiej sztuki i kultury w ogóle”.

Bibliografia

  • Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 91. ISBN 978-83-61344-70-4.
  • Bogdan Graf von Hutten-Czapski: Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, 1–2, Berlin 1936.
  • Czapska, Maria (1894–1981). W: Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. bn.org.pl. [dostęp 2012-07-06].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie