Maria Gerson-Dąbrowska

Maria Józefa Gerson-Dąbrowska
Ilustracja
Maria Gerson-Dąbrowska podczas otwarcia wystawy w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie z okazji 100. rocznicy urodzin Wojciecha Gersona w czerwcu 1931
Data i miejsce urodzenia

24 sierpnia 1869
Warszawa

Data i miejsce śmierci

21 stycznia 1942
Warszawa

Dziedzina sztuki

literatura, malarstwo, rzeźbiarstwo

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Medal 3 Maja
Okładka książki Marii Gerson-Dąbrowskiej Polscy artyści i ich dzieła

Maria Józefa Gerson-Dąbrowska (ur. w 24 sierpnia 1869 w Warszawie[1], zm. 21 stycznia 1942 tamże) – polska malarka, rzeźbiarka, pisarka, historyczka i krytyczka sztuki, publicystka oraz pedagożka[2][3].

Działalność zawodowa

Wykształcenie

Ukończyła gimnazjum K.Czarneckiej w Warszawie (1887) oraz kurs wychowania przedszkolnego[1]. Kształciła się pod kierunkiem ojca (malarstwo i rysunek), a także Hipolita Marczewskiego i Jana Wojdygi (rzeźba). Następnie w 1895 roku podjęła studia w Paryżu: w zakresie rzeźby u Denysa Puecha oraz malarstwa w Académie Julian u Williama-Adolphe'a Bouguereau i Gabriela Ferriera w latach 1896–1898[2].

Twórczość artystyczna i pedagogiczna

Wystawiała od 1891 roku w salonach warszawskich, takich jak Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych oraz Salonie Krywulta[4][5]. Ponadto, jej prace były pokazywane także w Paryżu, Lwowie i Krakowie. Wykonała m.in. tablicę pamiątkową ustanowioną dla uczczenia Fryderyka Chopina w setną rocznicę urodzin kompozytora (1910), która znajduje się w Parku miejskim im. Adama Mickiewicza w Sanoku przy tzw. Źródełku Chopina na północnym stoku parku[6][7]. Na Wystawie Powszechnej w Paryżu w 1900 roku otrzymała brązowy medal[3]. Większość jej prac jest jednak obecnie zaginionych – są znane tylko z reprodukcji w ówczesnej prasie ilustrowanej lub jedynie z tytułów[2]. Jej twórczość rzeźbiarską Ewa Micke-Broniarek określa w następujący sposób:

prace rzeźbiarskie Gersonówny cechuje dążenie do uchwycenia naturalnego ruchu postaci, w niektórych pobrzmiewa echa secesji: miękki, płynny modelunek, skłonność do dekoracyjnych układów fałd tkaniny lub bujnych kobiecych włosów, wreszcie liryczny, wyciszony nastrój całej kompozycji[3].

Od 1904 roku pracowała w szkole artystycznej A. Conti w Warszawie (dział rzeźby), była także nauczycielką rysunku w warszawskich szkołach średnich[2].

Działalność społeczna

W latach 1888–1914 pracowała w tajnym kole oświaty ludowej[1], zaś w latach 1901–1939 działała w Związku Teatrów Ludowych – publikowała wówczas prace z zakresu sztuki i literatury scenicznej[2]. Członkini Stowarzyszenia Artystek Polskich od momentu jego powstania w 1889 roku[2].

Twórczość literacka, krytyczna i dziennikarska

Autorka cenionych utworów dla dzieci i młodzieży, zwłaszcza utworów dramatycznych, przez nią również inscenizowanych w teatrach szkolnych. Wydała m.in.: Historię prawdziwą o Grzesiu z Sanoka (z powieści J.I. Kraszewskiego) (1899)[8], Obrazki historyczne uscenizowane (1911)[9], Baśń o królowej Róży. Fantazja w 3 odsłonach (1924), Obrazy żywe (1920)[10], Ubiory teatralne (1922), Wielcy artyści. Ich życie i dzieła (1924), Polscy artyści. Ich życie i dzieła (1927), Burek i jego przyjaciele (1908)[11], Nasi przyjaciele (1936).

W latach 1918–1938 współpracowała również z prasą, publikując swoje teksty (z reguły artykuły i drobne utwory literackie) m.in. w „Kobiecie Współczesnej”, „Tygodniku Mód i Powieści”, „Echu Muzycznym” czy „Teatrze Ludowym”[3]. Zamieszczała również utwory w prasie dla dzieci i młodzieży[3].

Życie prywatne

Nagrobek Ignacego Dąbrowskiego i Marii Gerson-Dąbrowskiej

Była córką malarza Wojciecha Gersona i Natalii z Frydrychów. Siostra Jadwigi Gerson-Bobińskiej[2][3]. Od 9 czerwca 1903 roku była żoną pisarza i nauczyciela Ignacego Dąbrowskiego (1869–1932)[12][2]. Wykonała jego rzeźbę portretową na pomniku nagrobnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, gdzie także została pochowana (kwatera 39-4-17,18)[13][14].

Ordery i odznaczenia

Dzieła – malarstwo i rzeźba

Maria Gerson-Dąbrowska, Madonna, reprodukcja rzeźby opublikowana w „Wędrowcu”, 1900
Maria Gerson-Dąbrowska, Medal z okazji 50-lecia śmierci Fryderyka Chopina, 1899, awers, Muzeum Narodowe w Warszawie
Maria Gerson-Dąbrowska, Medal z okazji 50-lecia śmierci Fryderyka Chopina, 1899, rewers, Muzeum Narodowe w Warszawie
Maria Gerson-Dąbrowska, Melancholia, 1899, reprodukcja rzeźby opublikowana w „Tygodniku Ilustrowanym”, 1900

Zachowane:

Znane z reprodukcji lub fotografii w czasopismach lub innych wydawnictwach[16]:

  • W ucieczce do Egiptu (lub Ucieczka do Egiptu, gips, TZSP w Warszawie, 1898 i 1907) – praca nagrodzona listem pochwalnym na konkursie TZSP w 1898 oraz honorową wzmianką na wystawie Société des artistes français w tym samym roku[3]
  • Portret (pastel przedstawiający kobietę w fotelu, Salon Krywulta, 1899)
  • Melancholia (rzeźba, Salon Krywulta – Wystawa Artystek, 1900)
  • Epitafium Jana Pankiewicza (kościół popijarski w Warszawie, 1901)
  • Madonna (Salon Krywulta - Wystawa Inaugurująca, 1900, pokazana także w TZSP w 1900 oraz 1907)

Prace pokazywane w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie lub Salonie Krywulta i obecnie znane tylko z tytułów[4][5]:

  • Biust prof. Siwińskiego (rzeźba, Salon Krywulta, 1892)
  • Biust Czesława Makowskiego (płaskorzeźba, Salon Krywulta, 1892)
  • Biust Czesława Makowskiego (rzeźba, Salon Krywulta, 1892)
  • Głowa mężczyzny (terakota, TZSP w Warszawie, 1892, pracę wylosował Edward Chrzanowski)
  • Merkury (Salon Krywulta, 1892)
  • Portret chłopca (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Ranny (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Popiersie starca (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Strzelec (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
  • Głowa Etiopki (TZSP w Warszawie, 1893),
  • Góralka (TZSP w Warszawie, 1893),
  • Baba Jędza (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
  • Ammeris (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
  • Uśpiona (gips, TZSP w Warszawie, 1894)
  • Prorok (popiersie, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
  • Fantazja (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
  • Głowa kobiety (studium, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
  • Pocałunek (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Mefistofeles (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Popiersie (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Projekt na nagrobek (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Statua kobiety (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Dziewczyna z kwiatkiem (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
  • Biust Adama Mickiewicza (TZSP w Warszawie, 1897)
  • Portret Siwińskiego (medal, gips, TZSP w Warszawie, 1897)
  • Cztery rzeźby pod kloszem (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Św. Salomea (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Portret Mickiewicza (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Studium (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
  • Królewna (terakota, TZSP w Warszawie, 1899)
  • Medale Chopina (Salon Krywulta, 1899)
  • Głowa męska (rzeźba, Salon Krywulta),
  • Portret Zygmunta Dąbrowskiego (TZSP w Warszawie, 1901)
  • Medalion (TZSP w Warszawie, 1901)
  • Dzieci (TZSP w Warszawie, 1903)
  • Studium (TZSP w Warszawie, 1903)
  • Średniowieczna (TZSP w Warszawie, 1904)
  • Portret p. M. D. (TZSP w Warszawie, 1904)
  • Mieszczka krakowska (TZSP w Warszawie, 1904)
  • Portret p. J. K. (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Portret p. J. D. (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Studium (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Pieczątka (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Popielniczka (TZSP w Warszawie, 1907)
  • Marleau [?] (TZSP w Warszawie, 1907)

Przypisy

  1. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 133.
  2. ↑ a b c d e f g h Szańkowska 1975 ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h Micke-Broniarek 1991 ↓.
  4. ↑ a b Wiercińska 1969 ↓.
  5. ↑ a b Płażewska 1966 ↓.
  6. ↑ S. Czarnowski. Z Sanoka. „Krakowski Miesięcznik Artystyczny”. Nr 6, s. 73, 1 lipca 1911. 
  7. ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 48.
  8. ↑ Historya prawdziwa o Grzesiu z Sanoka : z powieści J. I. Kraszewskiego. mbc.cyfrowemazowsze.pl. [dostęp 2020-02-08].
  9. ↑ Maria Gerson-Dąbrowska, Obrazki historyczne uscenizowane, polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  10. ↑ Maria Gerson-Dąbrowska, Obrazy żywe, polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  11. ↑ Maria Gerson-Dąbrowska, Burek i jego przyjaciele, polona.pl [dostęp 2018-03-27].
  12. ↑ Ś. p. Ignacy Dąbrowski. „Kurier Warszawski”, s. 5, 11, Nr 36 z 5 lutego 1932. 
  13. ↑ Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1994, s. 176. ISBN 83-03-00758-0.
  14. ↑ Cmentarz Stare Powązki: IGNACY DĄBROWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2017-07-09].
  15. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu pracy pedagogicznej”.
  16. ↑ Grajewski 1972 ↓.

Bibliografia

  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 133–134. [dostęp 2020-08-15].
  • Ludwik Grajewski, Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 1918 r.), Warszawa 1972, s. 79.
  • Ewa Micke-Broniarek, Maria Gerson-Dąbrowska [nota katalogowa w:] Artystki polskie. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, red. Agnieszka Morawińska, Warszawa 1991, s. 162.
  • Magdalena Płażewska, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1966, t. 10, s. 374.
  • E. Szańkowska, Gerson-Dąbrowska Maria Józefa, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze – rzeźbiarze – graficy, t. 2 [D-G], Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, s. 316.
  • Janina Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969 (Źródła do dziejów sztuki polskiej, red. A. Ryszkiewicz, t. 14), s. 91.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Brązowa Odznaka Za Zasługi dla OHP BAR.png
Baretka Brązowej Odznaki "Za Zasługi dla OHP"
Maria Gerson-Dąbrowska, Melancholia.jpg
Reprodukcja opublikowana w: "Tygodnik Illustrowany" 1899, nr 40, s. 792.
Ignacy Dąbrowski, Maria Gerson-Dąbrowska (grób).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób pisarza Ignacego Dąbrowskiego i malarki i pisarki Marii Gerson-Dąbrowskiej na Starych Powązkach w Warszawie
Maria Gerson-Dąbrowska, Madonna.jpg
Reprodukcja opublikowana w: "Wędrowiec" 1900, nr 11, s. 212.
Maria Gerson-Dąbrowska (1869-1942).jpg
Autor: fotograf nieznany, Licencja: CC BY-SA 4.0
Maria Gerson-Dąbrowska - zdjęcie wykonane podczas otwarcia wystawy jubileuszowej z okazji 100. rocznicy urodzin artysty malarza Wojciecha Gersona w Towarzystwie Zachęty Sztuk w Warszawie w czerwcu 1931 roku.