Maria Kann

Maria Kann

Kamilla, Halina

Data i miejsce urodzenia	11 maja lub 11 września 1906 Łochwica lub Połtawa
Data i miejsce śmierci	30 grudnia 1995 Warszawa
Narodowość	Polka
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	literatura dziecięca, literatura faktu
Epoka	Polska literatura współczesna
Ważne dzieła
Na oczach świata
Odznaczenia
Nagrody
nagroda Prezesa Rady Ministrów (1957) * nagroda miasta Warszawy (1987)

Maria Kann, pseudonim: Kamilla, Halina (ur. 11 maja 1906^[1] w Łochwicy lub 11 września 1906 w Połtawie^[2], zm. 30 grudnia 1995 w Warszawie^[2]) – polska polonistka, pisarka, propagatorka szybownictwa, sanitariuszka, działaczka społeczna w zakresie harcerstwa, działaczka niepodległościowa, autorka publikacji dokumentalnej Na oczach świata o walkach w getcie warszawskim z 1943, reporterka, autorka książek dla dzieci, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.

Życiorys

Wykształcenie

Urodzona w rodzinie Bolesława Kanna i Marii z Siewruków – farmaceutów i właścicieli apteki w Łochwicy^[3]. Po ucieczce z Połtawy przed Sowietami w 1922 zamieszkała w Warszawie^[4], gdzie ukończyła Gimnazjum im. Królowej Jadwigi oraz w 1931 polonistykę i Studium Pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim^[4][5].

Działalność przed okupacją niemiecką oraz harcerstwo

Od 1928 należała do Związku Harcerstwa Polskiego. Na łamach prasy harcerskiej debiutowała jako publicystka w 1932. Od 1932 pracowała w harcerskiej szkole im. Andrzeja Małkowskiego w Warszawie, którą opisała w późniejszej książce Koniec i początek świata. W 1934 ogłosiła opowieść Leśne czary. W tym czasie Kann była również aktywną działaczką harcerską i członkinią Zarządu Harcerskiego Klubu Lotniczego. Między 1936 a 1938 Kann kierowała referatem szybowcowym ZHP. Współdziałała z pismami harcerskimi od 1930, a w latach 1932–1939 współredagowała pismo „Skrzydła” prowadzone przez instruktorki harcerskie. Angażowała się w Żywy Teatr, współpracując z Aleksandrem Kamińskim. We współpracy z Natalią Hiszpańską, ówczesną kierowniczką kręgu harcerskiego Wilcze Gniazdo, Kann uruchomiła chór harcerski. Razem ze Stefanem Waciórskim była autorką scenariusza szopki lotniczej wystawionej w 1938 w Domu Harcerskim^[4].

Zaangażowanie w wojnie obronnej września 1939

Po wybuchu II wojny światowej Kann zgłosiła się do Polskiego Czerwonego Krzyża. Tamże przeszkolona pracowała później jako sanitariuszka, pomagając w roznoszeniu lekarstw do szpitali i punktów sanitarnych. Irena Lewandowska powierzyła Marii Kann organizację jednej z filii Szpitala Ujazdowskiego. Kann została kierowniczką Szpitala Wojskowego przy ulicy Siennej, za co została później odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. Kann współpracowała z Harcerskim Sanitariatem Warszawy od początku okupacji niemieckiej^[4].

Działalność w czasie okupacji

W latach 1940–1944 była działaczką podziemia kulturalnego oraz redaktorką konspiracyjnego czasopisma młodzieży lotniczej „Wzlot” oraz jednym z założycieli konspiracyjnego wydawnictwa „Załoga”. Kann mieszkała w sąsiedztwie getta w latach 1942–1943. Podczas okupacji hitlerowskiej udzielała pomocy ludności żydowskiej, współpracując m.in. z Zofią Kossak-Szczucką oraz Władysławem Bartoszewskim. Z biegiem czasu ta działalność ewoluowała do zorganizowanej formy: Kann była członkinią Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Jej działalność obejmowała umieszczanie dzieci z getta w sierocińcach lub prywatnych domach. W reakcji na toczące się walki w getcie warszawskim wiosną 1943 w porozumieniu z Aleksandrem Kamińskim rozpoczęła pisanie publikacji dokumentalnej Na oczach świata, która została wydana w październiku 1943^[4]. Kann założyła razem ze Stanisławem Tomaszewskim i Józefem Zarembą konspiracyjne wydawnictwo „Załoga”, którego nakładem ukazały się takie publikacje jak Dywizjon 303, pamiętniki Churchilla Krok po kroku, Droga wiodła przez Narwik autorstwa Ksawerego Pruszyńskiego oraz Skąd i dokąd idziemy Bogdana Suchodolskiego. Była członkinią oddziału Bakcyl Sanitariatu okręgu warszawskiego Armii Krajowej pomagając w transporcie rannych podczas powstania warszawskiego oraz na Lesznie i na terenie Punktu Opatrunkowego przy Arsenale przy ul. Długiej. Podczas udzielania pomocy uszkodziła sobie kręgosłup. Kann była zaangażowana w powstanie sztandaru 1 Polskiej Brygady Spadochronowej w Wielkiej Brytanii, co opisała na łamach „Przekroju” w 1957^[4]. Warszawę opuściła jako cywilka i trafiła do obozu Dulag 121 w Pruszkowie. Tam została umieszczona w szpitalu i oczekiwała na transport do Piotrkowa, co pokrzyżował nalot lotniczy na to miasto, zatrzymując więźniów w Sochaczewie. Kann była przeznaczona do kopania rowów ochronnych pod ostrzałem artylerii, jednak została wykupiona przez Juliana Milczarka i znalazła się w Halinowie, a później w szpitalu w Sochaczewie. Pod koniec II wojny światowej na ziemiach polskich pracowała w Delegaturze Rządu RP na kraj^[4].

Losy powojenne

Po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną podjęła pracę w punkcie repatriacyjnym PCK. W latach 1946–1952 była redaktorką Wydawnictwa „Czytelnik”^[5]. W 1945, działała jako członkini Wolności i Niezawisłości^[2]. Oskarżana o współpracę z tą organizacją, była więziona i przesłuchiwana przez UB od listopada 1945 do lutego 1946. Przesłuchiwał ją m.in. Józef Różański. Została zwolniona z pracy. Między 1948 a 1949 prowadziła w piśmie „Odrodzenie” dział literatury dziecięcej, zajmując się również tematami teatralnymi. W późniejszym czasie poświęciła się pisarstwu – tworzyła książki dla dzieci o tematyce harcerskiej, lotniczej i konspiracyjnej^[3].

22 października 1963 została odznaczona przez Jad Waszem medalem Sprawiedliwa wśród Narodów Świata. Następnie 28 października 1963 posadziła wspólnie z Władysławem Bartoszewskim drzewko w imieniu „Żegoty” w Alei Sprawiedliwych w Jad Waszem^[5][6]. Specjalnie na ten wyjazd uchylono wobec niej zakaz wyjazdu za granicę^[3].

11 maja 1996, w 90. rocznicę urodzin, imię Marii Kann nadano Szkole Podstawowej nr 319 w Warszawie^[4][7].

Pochowana na cmentarzu Wawrzyszewskim^[4].

Nagrody i odznaczenia

• 22 października 1963 – medal Sprawiedliwa wśród Narodów Świata^[2]
• 1955 – Złoty Krzyż Zasługi^[8]
• 1957 – nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży^[4]
• 1959 – nagroda Ministra Kultury i Sztuki dla teatrów amatorskich^[4]
• 1987 – nagroda miasta Warszawy^[3]
• Srebrny Krzyż Zasługi^[4]
• Krzyż Armii Krajowej^[4]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[4]
• Złoty Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej”^[3]

Publikacje

• Pilot gotów? (1938)
• Sprawa honoru
• Na oczach świata (podczas okupacji niemieckiej)
• Literackie wyprawy w kosmos
• Koniec i początek świata
• Góra Czterech Wiatrów (1972)
• O godność ludzką
• Pięciu z „Mary and Margaret”
• Niebo nieznane
• Wierna puszcza
• Wantule (1953)^[9]
• Córka czterech wiatrów (1974)
• Dujawica (1956)^[9]
• Owcze ścieżki (1960)^[9]
• Błękitna planeta
• Prawdziwe życie
• Baśń o zaklętym kaczorze
• Podróż w czasie i przestrzeni
• Granice świata (autobiografia; wydanie pośmiertne w 2000 roku)

Przypisy

Bibliografia

• Marii Kann granice świata – artykuł Grażyny Zabłockiej
• Maria Kann – ps. "Halina", "Kamilla" – Związek Harcerstwa Polskiego, kpbc.umk.pl [dostęp 2020-12-10] .