Maria Pinińska-Bereś

Maria Pinińska-Bereś (ur. 17 sierpnia 1931 w Poznaniu, zm. 20 kwietnia 1999 w Krakowie) – polska rzeźbiarka i performerka, autorka instalacji i environment, związana ze środowiskiem artystycznym Krakowa, gdzie żyła i tworzyła.

Żona rzeźbiarza Jerzego Beresia, matka malarki Bettiny Bereś.

Życiorys

Absolwentka Liceum Plastycznego w Katowicach, studentka na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Xawerego Dunikowskiego (1950-1956). W 1962 roku z Jerzym Beresiem zainicjowała cykliczne wystawy-konkursy Rzeźba Roku, które odbywały się regularnie przez niemal 20 lat. Od 1979 roku członkini Grupy Krakowskiej.

Została pochowana na cmentarzu Batowickim w Krakowie (kw. XI-3-19)^[1].

De-Kon-Strukcja Krzywej Wieży, Zachęta, Warszawa

Grób Jerzego Beresia i Marii Pinińskiej-Bereś na Cmentarzu Prądnik Czerwony

Twórczość

Artystka początkowo zajmowała się rzeźbą figuratywną, stopniowo wypracowując swój indywidualny język. Od lat 60. używa lekkich materiałów – najpierw papier mâché, potem tkanin wypychanych lekkimi materiałami. Już w latach pięćdziesiątych pojawiają się u niej fiolety i róże, by w latach sześćdziesiątych ten drugi zdominował zupełnie jej działania. W latach sześćdziesiątych artystka uczestniczyła w happeningach Tadeusza Kantora, m.in. w Panoramicznym happeningu morskim (Osieki, 1967). W kolejnej dekadzie zaczyna wykonywać akcje performance odwołujące się mocno do natury, często kameralne, intymne, przeznaczone tylko dla małych grupek zaprzyjaźnionych osób, albo dla oka kamery.

Artystka odwoływała się mocno do społecznych ról kobiety, towarzyszących postrzeganiu Jej stereotypów. Często uważana jest za prekursorkę sztuki feministycznej w Polsce.

Wieloletnia organizatorka i kuratorka Rzeźby Roku i Spotkań Krakowskich.

Prace m.in. w kolekcjach Muzeum Narodowego w Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu, Warszawie, w Muzeum Śląskim w Katowicach, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, w Muzeum w Bochum.

Wystawy

Wystawy indywidualne

• 2011: Galeria Piekary, Poznań.
• 2007: Ruchome-nieruchome. Performensy Marii Pinińskiej-Bereś w dokumentacji, Galeria Sztuki Współczesnej „Bunkier Sztuki” w Krakowie.
• 2001: Maria Pinińska-Bereś 1931-1999, Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku.
• 1999/2000: Maria Pinińska-Bereś 1931-1999, Bunkier Sztuki w Krakowie, Galeria Bielska BWA w Bielsku-Białej, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu.
• 1997: Egzystencjarium, Galeria Studio, Warszawa.
• 1996: Galeria Manhattan, Łódź.
• 1995: Wystawa w ramach 6. Międzynarodowego Triennale Rysunku, Galeria BWA Awangarda, Wrocław.
• 1993: Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko.
• 1992: Galeria Starmach, Kraków; BWA, Sandomierz; BWA – Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin.
• 1991: BWA, Koszalin; Galeria Teatru STU, Kraków.
• 1990: Galeria Krzysztofory, Kraków.
• 1988: Galeria Krzysztofory, Kraków; Galeria 72, Muzeum Okręgowe, Chełm.
• 1982: BWA, Lublin.
• 1980: Galeria Rytm, Kraków; Galeria Krzysztofory, Kraków.
• 1976: Galeria Labirynt, Lublin.
• 1973: Galeria Współczesna, Warszawa.
• 1970: Piwnica pod Baranami, Kraków.
• 1958: Wystawa Rzeźby (razem z Jerzym Beresiem i Tadeuszem Szpunarem), Dom Plastyków, Kraków.

Wystawy zbiorowe (wybór)

• 1998: Blask, Galeria Sztuki Współczesnej Domu Krakowskiego, Norymberga, Instytut Kultury Polskiej (Niemcy); Chodząc po ziemi, Musée d'Histoire Vivante, Montreuil (Kanada); Perz – Rhizom, Galeria Pryzmat, Kraków.
• 1996: Art in Poland: New Directions, University at Buffalo Art Gallery (USA); Impact, Avant-Garde Cracovienne après 1945, Instytut Polski w Paryżu (Francja); Kobieta o kobiecie, Galeria Bielska BWA, Bielsko-Biała.
• 1995: Poznańskie Seminarium Feministyczne. Pokazy artystyczne, Galeria Fractale, Poznań.
• 1994: Hautevolee, Galerie Rähnitzgasse, Drezno (Niemcy); Ars Erotica, Muzeum Narodowe, Warszawa; Grupa Krakowska 1932-1994, Galeria Zachęta, Warszawa; Klasycy współczesności, Muzeum Narodowe, Warszawa.
• 1993: Żywioły, Państwowa Galeria Sztuki, Łódź; Galeria Domu Artysty Plastyka, Warszawa; Artyści z Krakowa, Galeria Zachęta, Warszawa.
• 1992: Natura Natury, BWA, Lublin; Grupa Krakowska. Prace z lat 1957-1992, Pałac Sztuki, Kraków.
• 1991: Artystki Polskie, Muzeum Narodowe, Warszawa; Voices of Freedom, The National Museum of Women in Arts, Waszyngton (USA).
• 1990: Cóż po artyście w czasie marnym? Sztuka niezależna lat 80., Galeria Zachęta, Warszawa, Muzeum Narodowe w Krakowie.
• 1989: Labirynt 2. Galeria Labirynt prezentuje, Galeria New Space, Fulda (RFN).
• 1988: The Presentation of Labirynt Gallery, 1974-1988, Centre of Arts Tapes, The Alexandra Centre – Halifax, Centre En Art Actuel Le Lieu – Quebec, Candada.
• 1986: Zapis 2, Galeria Labirynt, Lublin.
• 1984: Nurt intelektualny w sztuce polskiej po drugiej wojnie światowej, Performances Polskie, BWA, Lublin.
• 1983: 17. MIĘDZYNARODOWE BIENNALE, São Paulo (Brazylia).
• 1982: K 18 Stoffwechsel, międzynarodowa wystawa w Kassel (RFN).
• 1981: XI Spotkania Rzeźbiarzy, BWA Kraków.
• 1980: Sztuka Kobiet, Galeria ON, Poznań; 16. Wystawa Grupy Krakowskiej, Galeria Krzysztofory, Kraków.
• 1979: Wystawa plastyki krakowskiej, Darmstadt (RFN); Erotyka. Malarstwo, grafika, rysunek, rzeźba, Dom Artysty Plastyka, Warszawa; 8 X KRAKÓW, Galeria Studio, Warszawa; Feministische Kunst Interntionaal, Haags Gemeentemuseum, Haga (Holandia).
• 1977: 14. Biennale Rzeźby Plenerowej, Middelheim (Belgia).
• 1976: Rzeźba roku 1975 Polski południowej, BWA, Kraków; FORMAT: CZŁOWIEK, Galeria STU, Kraków.
• 1975: Dziesięciu artystów prezentuje prace nowe i najnowsze (AICA), Muzeum Narodowe, Poznań; Xawery Dunikowski i uczniowie. Wystawa w stulecie urodzin Xawerego Dunikowskiego, Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego, Warszawa.
• 1974: Krakowskie malarstwo i rzeźba w XXX-lecie PRL, BWA, Pałac Sztuki, Rzeźba plenerowa na Plantach, Kraków; Artysta wobec cywilizacji, CONTART 74, Galeria Studio, Warszawa.
• 1973: The Connoisseur in Poland. Cracow Art Festiwal, BWA, Kraków.
• 1971: 3. Ogólnopolska Wystawa Rzeźby, CBWA Zachęta, Warszawa.
• 1964: 20 Lat PRL w twórczości plastycznej, Pałac Sztuki, Kraków.
• 1957: Wystawa młodej plastyki, Oslo, Bergen, Narwik (Norwegia).
• 1955: Ogólnopolska Wystawa Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”, Arsenał, Warszawa; Xawery Dunikowski i jego uczniowie, CBWA Zachęta, Warszawa.

Przypisy

Bibliografia

• Notatka o artystce na stronie culture.pl.
• Izabela Kowalczyk o feminizmie polskich artystek. oska.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-21)]..
• Maria Pinińska-Bereś. 20.05-10.06.2011, wyd. Galeria Piekary, Poznań 2011, ISBN 978-83-933584-3-4.
• MARIA PINIŃSKA-BEREŚ. 1931-1999, red. B. Gajewska, kat. wyst. Bunkier Sztuki, Kraków 1999 (teksty: Bożena Gajewska, Jerzy Hanusek, Maria Hussakowska, Janina Ładnowska, Stefan Morawski, Maria Pinińska-Bereś).
• Ewa Małgorzata Tatar, Sztuka Marii Pinińskiej-Bereś i surrealistycznie rozumiana korporalność, „Intertekst”.
• E.M. Tatar, „(Nie) jestem feministką, ale... Kilka słów o feministycznej postawie Marii Pinińskiej-Bereś”, „Obieg”.