Maria Rogowska-Falska

Maria Rogowska-Falska
Ilustracja
Maria Rogowska-Falska (1926)
Imię i nazwisko urodzenia

Maria Rogowska

Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1877
Dubno

Data i miejsce śmierci

7 września 1944
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

nauczyciel, pedagog, działacz społeczny

Narodowość

polska

Partia

Polska Partia Socjalistyczna

Małżeństwo

Leon Falski

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
Maryna Falska, Janusz Korczak, Maria Podwysocka i inni nauczyciele oraz dzieci „Naszego Domu” w latach 20. XX wieku
Budynek sierocińca „Nasz Dom” na Bielanach
Grób Marii Rogowskiej-Falskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Maria Rogowska-Falska, znana jako Maryna Falska (ur. 2 lutego 1877 w Dubnie Podlaskim, zm. 7 września 1944 w Warszawie) – nauczycielka, pedagożka i działaczka społeczna.

Życiorys

Urodziła się jako Maria Rogowska 2 lutego 1877 w Dubnie Podlaskim w rodzinie szlacheckiej, lata młodości spędziła w Warszawie i Łodzi, gdzie studiowała pedagogię i uzyskała dyplom nauczycielski. Po studiach uczestniczyła w pracy niepodległościowej PPS ze swoimi braćmi i prowadziła działalność społeczną i kulturalną wśród robotników. Używała wówczas pseudonimu „Hilda” i była parokrotnie aresztowana za prowadzenie nielegalnej drukarni PPS. Była uwięziona wraz z Józefem Piłsudskim. W 1905 została aresztowana, uwięziona i zesłana w głąb Rosji[1].

Wyszła za mąż za Leona Falskiego, znanego lekarza i działacza PPS, którego przypuszczalnie spotkała w Londynie, gdzie się oboje ukrywali przed carską policją. Po powrocie do Polski urodziła im się córka. Wyjechali z mężem do Wołożyna na Wileszczyźnie (obecnie Białoruś), gdzie Leon rozpoczął pracę jako wiejski lekarz, pracując z ludnością polską, żydowską i litewską. W 1912 roku umarł w Wołożynie, udzielając pomocy lekarskiej w czasie epidemii tyfusu. Maryna wyjechała do znajomych do Moskwy, gdzie zmarła jej dwuletnia córka[1].

W latach 1917–1918 w Kijowie, prowadząc internat dla dzieci i młodzieży polskiej, spotkała się z Januszem Korczakiem i wdrożyła jego metodykę opartą na wychowaniu typu internatowego, która bazowała na tworzeniu więzi emocjonalnych i poczuciu wspólnoty. Po powrocie do Polski w 1918, Maryna Falska pracowała z ramienia Ministerstwa Opieki Społecznej jako wizytator zakładów opiekuńczych.

W 1919 wspólnie z Januszem Korczakiem i Marią Podwysocką stworzyła w Pruszkowie wzorcowy sierociniec i Zakład Wychowawczy „Nasz Dom”. Do sierocińca trafiały dzieci robotników, którzy polegli na wojnie. Z czasem były to też sieroty społeczne, ponieważ Falska pomagała każdemu potrzebującemu dziecku. Od 1921 opiekę nad domem sierot objęło Towarzystwo „Nasz Dom”, z którego składek w latach 1927–1929 został zakupiony plac i wybudowany został na warszawskich Bielanach nowy budynek sierocińca. Patronat nad Towarzystwem sprawowała Aleksandra Piłsudska[2].

Instytucjonalne formy pracy prowadzonej przez siebie placówki opisała Maryna Falska w Szkicu informacyjnym o „Naszym Domu”[3].

Po wybuchu II wojny światowej Falska ukrywała kilkoro żydowskich dzieci, w tym m.in. córkę Salomona Fiszgrunda. Odnowiła swoje kontakty z Januszem Korczakiem, ofiarowując mu pomoc w przypadku ucieczki z getta (Korczak odrzucił jednak tę propozycję)[4]. W styczniu 1943 w specjalnej skrytce w budynku Naszego Domu na Bielanach ukryła maszynopis pamiętnika Korczaka, przekazany przez żonę Igora Newerlego po aresztowaniu pisarza przez Niemców[5].

Zmarła nagle na serce 7 września 1944, gdy Niemcy nakazali ewakuację sierocińca do obozu przejściowego w Pruszkowie[6]. Według alternatywnej wersji wydarzeń podanej przez wychowanka „Naszego Domu”, powstańca warszawskiego Antoniego Chojdyńskiego, przyczyną śmierci Falskiej miało być zażycie cyjanku[7]. Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A25-14-11)[8].

Odznaczenia

W uznaniu zasług Maryna Falska została odznaczana Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1947 Rada Państwa nadała jej pośmiertnie Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

14 kwietnia 1985 Instytut Jad Waszem nadał Marii Rogowskiej-Falskiej tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[4].

Przypisy

  1. a b The King of Children: The Life and Death of Janusz Korczak By Betty Jean Lifton [1].
  2. Jerzy Stanisław Majewski, Tomasz Urzykowski, Dariusz Bartoszewicz: Spacerownik warszawski 2.. Warszawa: Agora, 10 listopada 2007, s. 59. ISBN 978-83-7552-095-8.
  3. Wersja cyfrowa "Szkicu..." dostępna jest w serwisie Polona.pl
  4. a b Israel Gutman: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska (cz. I). Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 162. ISBN 978-83-87832-59-9.
  5. Jan Zieliński: Szkatułki Newerlego. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2012, s. 137. ISBN 978-83-7414-598-5.
  6. J. Zieliński „Bielany”, Przewodnik Historyczno-Sentymentalny, Warszawa-Bielany 2003.
  7. Antoni Chojdyński. [w:] Archiwum Historii Mówionej Muzeum Powstania Warszawskiego [on-line]. ahm.1944.pl, 25 czerwca 2009. [dostęp 2013-10-16].
  8. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Righteous Among the Nations medal simplified.svg
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations
Maria Rogowska-Falska grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC0
Grób na wojskowych powązkach
Nasz Dom - Bielany.jpg
Budynek sierocińca "Nasz Dom" na Bielanach: Aleja Zjednoczenia 34
Janusz Korczak - Nasz Dom - 1920-28.jpg
Personel oraz dzieci sierocińca Nasz Dom, prowadzonego przez Marynę Falską i Janusza Korczaka w Pruszkowie przy ulicy Cedrowej. Pierwsza z lewej siedzi Maryna Falska. Za nią stoją Maria Kosińska i Podwysocka. Od prawej w drugim rzędzie od góry stoją: Stefa Wilczyńska, Jozinka Dzięcioł, Stanisław Zemis i Janusz Korczak.
Maria Rogowska-Falska 1926.jpg
Maria Rogowska-Falska (1926)