Maria Szymanowska

Maria Szymanowska

Imię i nazwisko	Marianna Agata Szymanowska
Data i miejsce urodzenia	14 grudnia 1789 Warszawa
Pochodzenie	polskie
Data i miejsce śmierci	24 lipca 1831 Petersburg
Przyczyna śmierci	cholera
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna, muzyka romantyczna
Zawód	kompozytorka, pianistka

Aleksander Kokular, Portret Marii Szymanowskiej przy fortepianie

Cenotaf w Sankt Petersburgu

Maria Szymanowska z domu Wołowska, właśc. Marianna Agata^[1], herbu Bawół (ur. 14 grudnia 1789 w Warszawie, zm. 24 lipca 1831 w Petersburgu) – polska pianistka i kompozytorka. Jedna z pierwszych kobiet pianistek w historii kultury europejskiej.

Życiorys

Pochodziła z uszlachconej rodziny frankistów. Pisała liczne utwory na fortepian, m.in. etiudy, nokturny, walce, polonezy, mazurki, pieśni. Z małżeństwa z frankistą Józefem Szymanowskim herbu Młodzian (zm. 1832) miała troje dzieci, bliźniaki Helenę (1811–1861, zamężną z Franciszkiem Malewskim^[2]) i Romualda^[2] (1811–1840, inżyniera) oraz Celinę^[2] (1812–1855, żonę Adama Mickiewicza); małżeństwo zakończyło się rozwodem^[2]. Po rozwodzie rozpoczęła karierę zawodowej pianistki. Poza Polską, Szymanowska koncertowała w Niemczech, Francji, Anglii, Włoszech, Holandii, Szwajcarii, Czechach, na Ukrainie, Litwie, i w Rosji.

W 1810 w Paryżu swą grą przyciąga uwagę kilku sławnych postaci. Luigi Cherubini, w dowód podziwu i szacunku, dedykuje jej Fantazję C-dur^[3].

W Berlinie i Londynie grała na królewskich dworach. W Kijowie koncertowała razem z Karolem Lipińskim, „polskim Paganinim”. W Weimarze i Mariańskich Łaźniach (latem 1823) dla Goethego, który otoczył ją ogromnym uwielbieniem, czego dowodem jest jego wiersz Pojednanie i listy, w których nazywa ją „czarowna Wszechmogąca w królestwie dźwięków”^[3]. Nokturn Szymanowskiej Le Murmure [Szmer] szybko staje się utworem niezwykle popularnym. Z Londynu udała się przez Genewę do Włoch, zaopatrzona w listy polecające od Rossiniego. W marcu 1825 roku grała w Luwrze, a później w Amsterdamie i Londynie.

W Warszawie 15 stycznia i 7 lutego 1827 triumfowała w Teatrze Narodowym. Wśród publiczności prawdopodobnie był 17-letni Fryderyk Chopin^[3]. Miasto rodzinne opuściła na zawsze 1 listopada 1827, by przeprowadzić się na stałe do Petersburga, gdzie dzieliła czas między wychowanie córek, kompozycję (Ballady Mickiewicza, Nokturn b-moll), koncerty i lekcje. Tam spędziła ostatnie lata życia, gdzie była nadworną pianistką i prowadziła słynny w mieście salon, który odwiedzali przedstawiciele kosmopolitycznej elity stolicy Rosji, wśród nich najwybitniejsze postacie muzyki i literatury: m.in. Puszkin, Glinka, Karamzin, Mickiewicz, Piotr Wiaziemski, Iwan Kryłow, malarze Oleszkiewicz, Orłowski i Wańkowicz^[3].

Zmarła w Petersburgu podczas epidemii cholery, dlatego też została pochowana na specjalnym cmentarzu, nazwanym później Mitrofanijewskim^[4] (św. Mitrofana). Mogiła, jak i cały cmentarz, nie zachowała się do naszych czasów.

Upamiętnienie

25 września 2010 odsłonięto jej pomnik (cenotaf) na petersburskiej Nekropolii Mistrzów Sztuki obok Ławry Aleksandra Newskiego przy Newskim Prospekcie, a 27 czerwca 2013 r. w kamienicy przy ul. Italiańskiej 15, gdzie mieszkała w latach 1828–1831, odsłonięto poświęconą jej tablicę pamiątkową.

Uchwałą z 13 grudnia 2018 Senat RP IX kadencji zdecydował o ustanowieniu roku 2019 Rokiem Marii Szymanowskiej^[5].

Płyty z utworami Marii Szymanowskiej

• 2012: Maria Szymanowska (1789–1831) – Ballades & Romances – Acte Préalable AP0260^[6]
• 2013: Maria Szymanowska (1789–1831) – Complete Piano Works – Acte Préalable AP0281-83^[7]

Przypisy

Bibliografia

• Maria Iwanejko, Maria Szymanowska, PWM, Kraków 1959.
• Élisabeth Zapolska Chapelle: Maria Szymanowska – kobieta Europy. [w:] Piano N°25 [on-line]. Société Maria Szymanowska, 2011/2012. [dostęp 2013-04-28].
• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 880. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. S. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Szymanowska była kobietą. I artystką europejskiej klasy (audycja Programu 2 Polskiego Radia, 22 maja 2012)
• Maria Szymanowska – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Utwory Marii Szymanowskiej w bibliotece Polona