Maria Teresa Chojnacka

Maria Teresa Chojnacka
Data i miejsce urodzenia

14 czerwca 1931
Warszawa

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Dziedzina sztuki

tkanina dekoracyjna

Maria Teresa Chojnacka, także Maria Chojnacka-Gontarska[1][2] (ur. 14 czerwca 1931 w Warszawie)[3] – polska artystka, twórczyni tkaniny artystycznej, reprezentantka tzw. "polskiej szkoły tkaniny".

Życiorys i twórczość

Studiowała początkowo w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie (1950–1951), później, w latach 1951–1955 na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[3]. Uczęszczała na zajęcia na Wydziale Tkaniny pod kierunkiem prof. Eleonory Plutyńskiej i prof. Anny Śledziewskiej, a także w pracowni malarstwa u prof. Aleksandra Kobzdeja[3]. Dyplom uzyskała w 1956[3].

W latach 1963–1967 pełniła funkcję kierownika artystycznego w cepeliowskiej spółdzielni „Świdry Wielkie” w Otwocku, gdzie pracowała nad regionalnymi tkaninami kołbielskimi[3]. Zajmowała się nimi także w ramach współpracy z Instytutem Wzornictwa Przemysłowego (okres 1964–1968), sporządzając ich opis etnograficzny[3]. Dla IWP badała również możliwości wykorzystania wrodzonych talentów tkaczek wiejskich na potrzeby wzornictwa przemysłowego[3]. W tym okresie uzupełniła edukację, kończąc podyplomowe Studium Etnograficzne u prof. Jadwigi Klimaszewskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1967–1968)[3].

Chojnacka uprawia tkaninę artystyczną w licznych odmianach; w jej dorobku znajdują się kilimy, gobeliny, sumaki, tkaniny jedno- i wielonicielnicowe, a także żakardowe[3]. W 1969 na II Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie zaprezentowała wykonaną z surowego włókna sizalowego pracę Mat królowi, w której pola szachownicowej kompozycji wypełniła splotami sumakowymi, nadając tkaninie charakter reliefowy i uzyskując, dzięki grze światła na różnego rodzaju splotach, wrażenie barwności i dynamiki[4][5]. Na V Biennale w Lozannie w 1971 zaprezentowała pracę Dźwięk, gdzie zadaniem efektów fakturowych było odwzorowywać wrażenia muzyczne w warstwie wizualnej[6][5]. Dźwięk reprezentuje cykl prac o zbliżonej tematyce, do którego należą również m.in. Crescendo i Diminuendo[5].

Innym źródłem inspiracji jest krajobraz, szczególnie morski, na co wskazują takie prace jak dyplomowe Dno morskie czy Diuny, nagrodzone w 1985 roku srebrnym medalem na V Triennale Tkaniny Artystycznej w Łodzi[7]. Chojnacka jest też autorką cyklu tkanin pisanych, w których tekst przybrał charakter ornamentu, a same litery miały charakter fakturowy[5][7]. Pierwszą pracą tego typu była tkanina Za Wolność Naszą i Waszą[5][7].

Chojnacka tworzyła także miniatury tkackie, wpisując się w rodzący się w latach 70. XX w. trend, będący reakcją na monumentalizm gobelinów[8]. Przedstawiała je m.in. w 1976 na II edycji International Exhibition of Miniature Textils – poświęconej miniaturom imprezy w Londynie, gdzie prezentowano prace o rozmiarze 20×20 cm[8]. Zbiór takich obiektów, wykonanych w technice dwuosnowowej, artystka ofiarowała Muzeum Miejskiemu w Nowej Soli[7]. Inne prace artystki znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, Muzeum Okręgowego we Włocławku, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Pradze, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie[1][2].

Do najważniejszych sukcesów Chojnackiej należy zwycięstwo w międzynarodowym konkursie na projekt tkaniny o pow. 140m² do foyer teatru w Biberach (1977)[9][5]. Monumentalną kompozycję, przedstawiającą zgeometryzowany las prześwietlony słońcem, wykonała osobiście rok później, wykorzystując ponad pięćdziesiąt rodzajów splotów, często własnego pomysłu[5]. Praca przyniosła jej nagrodę specjalną od władz miasta za terminowe wykonanie i osobisty wkład pracy[3][5]. Artystka pozostała związana z Biberach, prowadząc w latach 1979–1987 kursy z technik tkackich w miejscowej szkole wyższej[10].

Prace Chojnackiej zawierają wzorcowe rozwiązania fakturalne charakterystyczne dla nurtu reliefowego w obrębie polskiej szkoły tkaniny[4]. Zdaniem Ireny Huml można porównywać twórczość artystki z dorobkiem rumuńskich twórców Ritzi Jacobi i Petera Jacobi, a dzieła tworzone w technice makramy z dorobkiem hiszpańskiej artystki Aurèlii Muñoz(hiszp.)[4].

Nagrody i odznaczenia

  • 1954 – wyróżnienie za tkaninę podwójną, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
  • 1964 – III nagroda w konkursie Cepelii Siedem wieków Warszawy
  • 1965 – I nagroda za tkaniny kołbielskie i wyróżnienie za tkaninę firankową w konkursie z okazji XV-lecia Cepelii
  • 1966 – Nagroda Specjalna Związku Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Cepelia”
  • 1967 – wyróżnienie za krajkę kołbielską w konkursie ŁADu
  • 1967 – I nagroda za całokształt pracy twórczej, Wystawa Tkanin Ludowych, Warszawa
  • 1967 – III nagroda za narzuty kołbielskie, Wystawa Tkanin Ludowych, Warszawa
  • 1968 – wyróżnienie na III Festiwalu Sztuk Pięknych, Warszawa
  • 1970 – srebrny medal na III Festiwalu Sztuk Pięknych, Warszawa
  • 1972 – medal ZPAP na I Ogólnopolskim Triennale Tkaniny Unikatowej, Łódź
  • 1972 – złoty medal na IV Festiwalu Sztuk Pięknych, Warszawa
  • 1973 – srebrny medal na wystawie Artyści plastycy w kręgu Cepelii, Warszawa
  • 1974 – II nagroda na I Międzynarodowym Kwadriennale Rzemiosł Artystycznych, Erfurt
  • 1975 – medal ZPAP na II Międzynarodowym Triennale Tkaniny, Łódź
  • 1977 – I nagroda w Międzynarodowym Konkursie na Tkaninę, Biberach/Ris
  • 1980 – wyróżnienie na wystawie Portret wojska, Warszawa
  • 1980 – brązowy medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”
  • 1985 – srebrny medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju”
  • 1985 – srebrny medal na V Międzynarodowym Triennale Tkaniny, Łódź

Źródło[1].

Przypisy

  1. a b c Maria Teresa Chojnacka. Zandry, wystawa tkaniny artystycznej. Jelenia Góra: Biuro Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze, 1989. [dostęp 2020-03-03].
  2. a b Maria Chojnacka. Tkanina. Witold Turkiewicz. Rysunek. Jelenia Góra: Biuro Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze, 1982. [dostęp 2020-03-03].
  3. a b c d e f g h i j Huml 1989 ↓, s. 231.
  4. a b c Huml 1989 ↓, s. 40.
  5. a b c d e f g h Poematy Marii Teresy Chojnackiej. W: Irena Huml: Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, s. 198. ISBN 83-85938-08-7.
  6. Huml 1989 ↓, s. 48.
  7. a b c d Maria Teresa Chojnacka. muzeum-nowasol.pl. [dostęp 2020-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-03)].
  8. a b Huml 1989 ↓, s. 55–56.
  9. Huml 1989 ↓, s. 53.
  10. Chojnacka Maria Teresa. slownikprojektantow.pl. [dostęp 2020-03-03].

Bibliografia

  • Irena Huml: Współczesna tkanina polska. Warszawa: Arkady, 1989. ISBN 83-213-3340-0.