Maria Wittek
 | |
 generał brygady (1991) | |
| Data i miejsce urodzenia | 16 sierpnia 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 19 kwietnia 1997 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1917–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | komendantka naczelna PWK |
| Główne wojny i bitwy | wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa: |
| Odznaczenia | |
  _BAR.svg){kind=small}      | |
Maria Stanisława Wittek, ps. „Mira”, „Pani Maria” (ur. 16 sierpnia 1899 we wsi Trębki, zm. 19 kwietnia 1997 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, pierwsza Polka w historii Wojska Polskiego, która została mianowana na stopień generała (1991 r.)[1]. Dama Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Urodziła się 16 sierpnia 1899 we wsi Trębki pod Gostyninem (pow. gostyniński) na Mazowszu. Ojciec – Stanisław Wittek, członek PPS, zagrożony aresztowaniem – w czasie I wojny światowej przeniósł się wraz z rodziną na Ukrainę. Tam Maria Wittek wstąpiła do III Polskiej Drużyny Harcerskiej w Kijowie.
Od 1917 należała do Polskiej Organizacji Wojskowej w ramach której ukończyła szkołę podoficerską. Równocześnie wstąpiła na Wydział Matematyczny Uniwersytetu Kijowskiego jako pierwsza kobieta na tym wydziale. Od grudnia 1919 służyła w Wojsku Polskim. W 1920 brała udział w obronie Lwowa w szeregach Ochotniczej Legii Kobiet (OLK). Została wówczas po raz pierwszy odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[2].
W 1921 została przeniesiona do Ochotniczej Legii Kobiet, później kierowała Wydziałem Szkolenia Komitetu Społecznego Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju. Z dniem 31 sierpnia 1924 została zwolniona z czynnej służby wojskowej[3]. W latach 1928–1934 była komendantką naczelną Przysposobienia Wojskowego Kobiet, od 1935 naczelnikiem Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.
II wojna światowa
W czasie wojny obronnej Polski w 1939 była komendantką główną Kobiecych Batalionów Pomocniczej Służby Wojskowej. Od października 1939 do stycznia 1945 stała na czele Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. Walczyła w powstaniu warszawskim, gdzie dosłużyła się stopnia pułkownika. Stolicę opuściła z cywilami. Funkcję szefa WSK pełniła w Częstochowie do rozwiązania AK.
Okres powojenny
Po wojnie ponownie kierowała sekcją przysposobienia wojskowego kobiet w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, od 1948 była szefem Wydziału Kobiecego Komendy Głównej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”.
W 1949 po fałszywych oskarżeniach została na kilka miesięcy uwięziona. Po zwolnieniu prowadziła w Warszawie kiosk „Ruchu”. Zainicjowała powołanie Komisji Historii Kobiet przy Towarzystwie Miłośników Historii w Warszawie. W sierpniu 1984 weszła w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. rocznicy Powstania Warszawskiego.
5 października 1989 minister obrony narodowej wyróżnił ją wpisem do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich”.
2 maja 1991 jako pierwsza kobieta w historii Wojska Polskiego została mianowana przez prezydenta RP Lecha Wałęsę na stopień generała brygady.
Pochowana została na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C 18-8-4)[4].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (dwukrotnie: 1922 i 1945)[5]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (7 lipca 1931)[6]
- Krzyż Walecznych (1922)[5]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 19 marca 1931[7], 11 listopada 1937[8])
- Srebrny Krzyż Zasługi (1948)[5]
- Krzyż Armii Krajowej[5]
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921 (1990)[9]
Upamiętnienie
19 kwietnia 2007, w 10-lecie jej śmierci, przy Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie został odsłonięty pomnik dłuta rzeźbiarza prof. Jana Bohdana Chmielewskiego ufundowany przez gen. Elżbietę Zawacką.
Przypisy
- ↑ 20 lat temu zmarła Maria Wittek - pierwsza generał w historii WP. dzieje.pl. [dostęp 2019-10-24]. Drugą Polką awansowaną na stopień generała brygady była Elżbieta Zawacka.
- ↑ :: Ministerstwo Obrony Narodowej – serwis internetowy :: Aktualności ::, archiwalny.mon.gov.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 28 sierpnia 1924 r., Nr 86, s. 494.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ a b c d Słownik Biograficzny Kobiet Odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari. T. III (P–Ż). Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK i Wojskowej Służby Polek”, 2004, s. 209. ISBN 83-88693-03-4.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 102 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego”.
- ↑ Stefan Oberleitner: Ordery, odznaczenia i odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990–1999. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, s. 50-51. ISBN 83-7174-726-8.
Bibliografia
- Marek Ney-Krwawicz, Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990, s. 466–467.
- Krzysztof Komorowski (red.): Kronika Wojska Polskiego 2007. Warszawa: Fundacja Polonia Militaris, 2008, s. 86. ISSN 1734-2317.
- „Rzeczpospolita”, 2 maja 1997. w.icm.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-01)].
- Newsletter Ministerstwa Obrony Narodowej z 19 kwietnia 2007
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Baretka: Warszawski Krzyż Powstańczy
Autor: Happa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica poświęcona Marii Witek na ścianie budynku przy Alei 3 Maja 2 w Warszawie
Autor: Cezary Piwowarski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik Marii Wittek w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) – III RP (1992).
Maria Wittek (1899-1997) the first Polish woman to be promoted to Brigadier-General, in 1991 after she had retired. She served in the Polish Army and associated organizations since she was 18 years old.
Baretka Krzyża Za Udział w Wojnie 1918-1921