Maria Wnęk

Maria Wnęk
Data i miejsce urodzenia

16 czerwca 1922
Olszanka

Data i miejsce śmierci

12 kwietnia 2005
Olszanka

Zawód, zajęcie

malarka

Maria Wnęk (ur. 16 czerwca 1922 w Olszance, zm. 12 kwietnia 2005 tamże[1]) – polska malarka należąca do najwybitniejszych przedstawicieli artystów z kręgu art brut w Polsce[2].

Biografia

Urodziła się jako jedno z kilkorga dzieci w małorolnej rodzinie chłopskiej. Ukończyła cztery klasy szkoły podstawowej. W wieku kilkunastu lat, zmuszona do podjęcia pracy zarobkowej, pracowała przy regulacji Dunajca, w kuchni wojskowej i mleczarni. Po wypadku w ostatnim miejscu pracy przeszła na rentę inwalidzką, którą uzupełniała zarabiając przy sprzątaniu mieszkań w Nowym Sączu. Tam poznała malarkę Ewę Harsdorf, pod kierunkiem której zaczęła uczyć się warsztatu malarskiego[3].

Wychowana w atmosferze wyjątkowej religijności, w wieku 16 lat złożyła śluby czystości, uznając praktyki religijne za najważniejszy aspekt życia. Zaczęła malować w wieku 40 lat, a inspiracją do powstawania obrazów były najczęściej przeżycia religijne oraz niepokoje i lęki związane z otaczającą ją rzeczywistością. Najważniejszym elementem każdego obrazu są postaci malowane płasko i wydobywane z tła ciemnym, pogrubionym konturem, zazwyczaj ukazane hieratycznie, frontalnie, z wyraźnym zaznaczeniem rysów twarzy, ze starannie opracowanymi oczami, przywodzącymi na myśl malarstwo ikonowe. W późniejszym okresie Maria Wnęk zaczęła umieszczać na jednym obrazie kilka scen dokumentujących jej życie oraz rozbudowane, dynamiczne i ekspresyjne sceny zbiorowe (np. Mękę Pańską czy pochody pierwszomajowe). Na rewersach prac znajdują się rozbudowane teksty pisane, nazwane przez malarkę życiorysami, zawierające informację o treści przedstawienia, szczegółowy opis zdarzenia, a następnie ostrzeżenia od Boga przez zagładą w wyniku upadku moralności i grzesznego życia. Od napisania życiorysu artystka rozpoczynała pracę nad niemal każdym obrazem. Obrazy, których nie opisała, uważała za niedokończone[3].

Kiedy w 1983 roku Muzeum Etnograficzne w Krakowie zorganizowało przegląd jej prac, wszystkie druki towarzyszące wystawie zawierały życiorysy, a jedna z sal była w całości nimi wypełniona. Część obrazów zawieszono w przestrzeni, dając możliwość równoczesnego oglądania i czytania[4]. O takim sposobie wystawiania prac malarka wspomina w jednym ze swoich zapisów: „Wsadzić między szyby, aby z jednej strony czytać, a z drugiej oglądać”[3].

Zdiagnozowana jako schizofreniczka, była wielokrotnie leczona w szpitalu psychiatrycznym w Kobierzynie[2]. W 1982 roku została ubezwłasnowolniona[3] i ostatecznie umieszczona tam na wiele lat[4]. Ostatnie lata życia spędziła w rodzinnej Olszance[5].

Nazywała siebie „malarką znaną po całym świecie", podpisując tak często swoje obrazy. Jej prace znajdują się w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Śląskiego w Katowicach oraz Collection de l’Art Brut w Lozannie, American Visionary Museum w Baltimore i Art & Marges Museum w Brukseli[2].

W kwietniu 2018 roku w Teatrze Modrzejewskiej w Legnicy został wystawiony monodram Curko Moja Ogłoś To – rytmizowany biuletyn z wystawy Marii Wnęk w reżyserii i wykonaniu Magdaleny Drab[6] z ,muzyką Alberta Pyśka[7]. Spektakl zdobył główną nagrodę 1. Konkursu na Najlepszy Spektakl Teatru Niezależnego „The Best OFF” oraz „Złotą Maskę" łódzkich recenzentów za najlepszy spektakl offowy sezonu 2017/2018[6].

Przypisy

  1. ↑ Malarka słynna po całym świecie – Małopolska, www.malopolska24.pl [dostęp 2019-07-15].
  2. ↑ a b c Grażyna Borowik i inni, Gorzki smak - art brut. Badania - kolekcje- wystawy w Polsce na przełomie XX/XXI wieku/ The Bitter Taste: Art Brut. Studies- Collections- Exhibitions in Poland at the turn of the 21st Century, wydanie dwujęzyczne, Warszawa 2016, s. 104-105, ISBN 978-83-88654-82-4 (pol. • ang.).
  3. ↑ a b c d Ewa Krasińska, Wnęk Maria. Nowy Sącz, skrytka pocztowa 148, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, 38 (3-4), 1983, s. 227-239, ISSN 1230-6142.
  4. ↑ a b Antoni Kroh, Wesołego Alleluja Polsko Ludowa, czyli o pogmatwanych dziejach dziejach chłopskiej kultury plastycznej na ziemiach polskich, 2014, s. 117-123, ISBN 978-83-244-0383-7.
  5. ↑ Beata Skoczeń-Marchewka, Malarka słynna po całym świecie, Małopolska 24.
  6. ↑ a b Grzegorz Żurawiński, Fascynujący monodram na teatralnym strychu, Kulturalia [dostęp 2019-07-22].
  7. ↑ Przegląd spektakli nagrodzonych w 1. Konkursie na Najlepszy Spektakl Teatru Niezależnego „The Best OFF”, Instytut im. Jerzego Grotowskiego.