Maria Zientara-Malewska
 Zdjęcie sprzed 1974 | |
| Data i miejsce urodzenia | 4 września 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 2 października 1984 |
| Miejsce spoczynku | |
| Narodowość | polska |
| Rodzice | Augustyn |
| Odznaczenia | |
     | |
Maria Zientara-Malewska (ur. 4 września 1894 w Brąswałdzie, zm. 2 października 1984 w Olsztynie) – poetka, nauczycielka i działaczka warmińska. Budownicza Polski Ludowej.
Życiorys
Córka Augustyna. W 1926 ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Krakowie. W latach 1921–1923 pracowała w Gazecie Olsztyńskiej. W tym czasie organizowała też koła Kobiet Polek i Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. Krótko prowadziła polskie przedszkole w Gietrzwałdzie, a 10 kwietnia 1929 rozpoczęła nauczanie w polskiej szkole w Chaberkowie. W 1931 roku zdała egzamin kwalifikacyjny jako nauczycielka. Następnie kierowała Wydziałem Przedszkoli i Opieki Religijnej Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech (w latach 1929–1935 była nauczycielką w Złotowie i Zakrzewie, od 1935 do 1939 w Nowym Kramsku).
11 września 1939 została aresztowana przez hitlerowców, a później wywieziona do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, z którego została zwolniona 18 kwietnia 1940.
W 1945 podjęła pracę w Wydziale Oświaty Pełnomocnika Rządu na Okręg Mazurski. Była członkiem Okręgowego Polskiego Komitetu Narodowościowego oraz Instytutu Mazurskiego, działała też w Polskim Stronnictwie Ludowym. W połowie 1952 została przyjęta w poczet Związku Literatów Polskich.
Jedną ze swoich książek kończy słowami:
Przyjemnie pomyśleć, że i ja złożyłam cegiełkę pod budowę nowego życia na Warmii i Mazurach...
Członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958 roku[1].
Została pochowana na cmentarzu komunalnym w Olsztynie (kw. 15B rząd 2 grób 10)[2].
Twórczość
Debiutowała wierszem Pory roku zamieszczonym w Gazecie Olsztyńskiej (4 grudnia 1920).
Jej wiersze w latach międzywojennych były drukowane prawie we wszystkich czasopismach polskich w Niemczech, także w dwóch antologiach Warmia i Mazury oraz Nasi poeci. Po 1945 wydano jej 20 samodzielnych książek. Można je podzielić na trzy grupy:
- baśnie i legendy, m.in:
- Legendy dwóch rzek (1955)
- Baśnie znad Łyny (1970)
- wspomnienia i opracowania z zakresu warmińskiego folkloru:
- Warmio moja miła (1959)
- Śladami twardej drogi (1966)
- Wspomnienia nauczycielki (1985)
- Wieś nad łąkami Brąswałd (Wydawnictwo Pojezierze, 1988)
- wiersze – 6 zbiorków, m.in:
- Pieśni Warmianki (1963)
- Na warmińską nutę (1982)
- Miłość prostego serca (1985)
Niegdyś przypisywano jej autorstwo tekstu hymnu warmińskiego O Warmio moja miła, co mogło wynikać z podobieństwa do tytułu jednego z wierszy Marii Zientary-Malewskiej. Jednak nie ma dowodów na jej autorstwo hymnu (pierwodruk podaje Marię Paruszewską), czas powstania utworu (1920 rok) uważa się za zbyt wczesny dla tej poetki i obecnie uważa się, że autorem (lub autorami) był ktoś inny (Paruszewska lub ktoś z otoczenia kompozytora).
Odznaczenia
W 1955 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem 10-lecia Polski Ludowej[3]. Później została odznaczona Krzyżem Kawalerskim (19 lipca 1955)[4] i Krzyżem Oficerskim (28 października 1959) Orderu Odrodzenia Polski. W 1972 została odznaczona Orderem Budowniczych Polski Ludowej[5][6]. 11 maja 1980 roku otrzymała papieski medal Pro Ecclesia et Pontifice.
Upamiętnienie
Patronka Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kozłowie, Szkoły Podstawowej nr 30 w Olsztynie, Szkoły Podstawowej nr 3 w Kętrzynie, Szkoły Podstawowej w Bartach, Szkoły Podstawowej w Spychowie oraz Gimnazjum w Dywitach, jak również ulicy w Olsztynie.
Przypisy
- ↑ Trybuna Robotnicza, nr 4 (4350) 7 stycznia 1958 roku, s. 2.
- ↑ Znani i zasłużeni na Cmentarzu przy ul. Poprzecznej, ZCK Olsztyn. zck.olsztyn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-14)].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298
- ↑ Lista odznaczonych w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 201 z 22 lipca 1972.
- ↑ Obchody Święta Odrodzenia, „Kurier Polski”, nr 171 z 24 lipca 1972, s. 2
Linki zewnętrzne
- Maria Zientara-Malewska w Leksykonie Kultury Warmii i Mazur
- Strona poświęcona Marii Zientarze-Malewskiej
Media użyte na tej stronie
_BAR.svg)
Baretka Orderu Budowniczych Polski Ludowej (wzór z rozetką).
Pomnik Marii Zientary-Malewskiej w Brąswałdzie. Pomnik stoi przed domem, znajdującym się w miejscu nieistniejącego już budynku, w którym w 1894 urodziła się poetka.
Baretka Orderu Budowniczych Polski Ludowej (wzór z rozetką).
Autor: Anonimowy, Licencja: CC BY 3.0
Od lewej stoją: w jasnym garniturze Józef Mozolewski (inspektor szkolny) i w okularach Juliusz Zieliński (nauczyciel, dyrektor szkoły polskiej w Złotowie), siedzi ks. Bolesław Domański (prezes V Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech); dalej stoją uczennice tej szkoły ze swoją nauczycielką Marią Zientara-Malewską (ostatnia z prawej), obok niej siedzi ks. Maksymilian Grochowski (działacz Związku Polaków w Niemczech).
Maria Zientara-Malewska - przed 1974r.
Ribbon of the Cross "pro ecclesia et pontifice" - Holy See - Vatican