Maria do Céu

Maria do Céu
Marina Clemência
Imię i nazwiskoMaria de Eça de Castro
Data i miejsce urodzenia11 września 1658
Lizbona
Data i miejsce śmierci28 maja 1753
Lizbona
Dziedzina sztukiliteratura piękna
Epokabarok
Ważne dzieła
  • A preciosa
  • Aves ilustradas

Siostra Maria do Céu, ps. Marina Clemência[1][2], właśc. Maria de Eça de Castro[3] (ur. 11 września 1658 w Lizbonie, zm. 28 maja 1753 tamże)[1] – portugalska poetka, pisarka i dramaturg epoki baroku, tworząca w językach portugalskim i kastylijskim, zaliczana do wybitnych autorek pochodzących z Półwyspu Iberyjskiego, porównywana do neapolitańskiego poety Giambattisty Mariniego oraz do innej piszącej zakonnicy, meksykańskiej karmelitanki Juany Inés de la Cruz[2].

Życiorys

Maria urodziła się w Lizbonie w rodzinie szlacheckiej jako córka Antónia de Eça de Castro i Catariny de Távora. Obie jej siostry, Francisca Benta de Távora i Isabel da Silva, poślubiły wysokich rangą dowódców wojskowych. Podobnie jak Maria, Isabel była poetką, autorką takich utworów jak Comédia de Santa Iria, Estrela Errante, Noites de Sol czy Obras de Misericórdia[3][4][5].

W czerwcu 1675 roku[3] Maria wstąpiła do elitarnego klasztoru franciszkanek Nossa Senhora da Piedade da Esperança w Lizbonie[2][6]. Profesję zakonną złożyła w roku 1676[7][8]. W zgromadzeniu m.in. sprawowała funkcję furtianki, była mistrzynią nowicjatu i dwukrotnie pełniła urząd przeoryszy[2].

Strona zbioru Aves ilustradas Marii do Céu, wydanego w Lizbonie w roku 1734

Twórczość literacka

W praktyce twórczej siostry Marii do Céu znalazły odbicie i zastosowanie wszystkie podstawowe tendencje literacko-estetyczne epoki baroku. Twórczość literacka lizbońskiej pisarki obejmuje zarówno utwory religijne, jak i dzieła o charakterze świeckim, w tym powieści alegoryczne, poematy oraz zbiory wierszy i przypowieści (adagiów)[3].

W roku 1681 Maria do Céu napisała pierwszą powieść alegoryczną Escarmentos de flores, natomiast pierwotna wersja kolejnego utworu tego typu A preciosa powstała w roku 1690[8][9]. Późniejsze dzieła były drukowane w Lizbonie pod imieniem zakonnym (Maria do Ceo) lub pseudonimem (Marina Clemência) autorki. W latach 40. XVIII wieku dwa tomy jej utworów zostały wydane w Madrycie, gdzie także cieszyły się sporą popularnością[3].

Za najwybitniejszy utwór Marii do Céu współcześni historycy literatury uznają erudycyjną, pisaną prozą i wierszem, dwuczęściową powieść alegoryczną A preciosa, wydaną ponownie z manuskryptu na początku lat 90. XX wieku[2][7]. Wśród motywów zaczerpniętych z ksiąg biblijnych oraz greckiej i rzymskiej mitologii, w powieści pojawiają się również odniesienia do filozofii klasycznej i scholastycznej, romansu dworskiego i powieści pastoralnej[2]. Dla sióstr zakonnych przeznaczony był alegoryczny utwór Aves ilustradas, będący zbiorem budujących przykładów, skonstruowanym w formie ptasiej debaty. Dzieło to jest uznawane za jeden z najlepszych z literaturze portugalskiej przykładów wykorzystania bajki zwierzęcej w jej funkcji dydaktycznej[2][10].

Zachowała się również obszerna korespondencja Marii do Céu, podpisującej się jako Sor Maria del Cielo, prowadzona z ważnymi osobistościami związanymi z dworem królewskim, m.in. Teresą de Moncada y Benavides, księżną Medinaceli oraz jej córką[2][3].

Wydania dzieł

  • A feniz apparecida na vida, morte, sepultura, & milagres da gloriosa S. Catharina, rainha de Alexandria, virgem & martyr, Lisboa: Officina Real Deslandesiana, 1715
  • Rozario dos attributos divinos, Lisboa: Officina Joaquinianna da Musica, 173?
  • A preciosa. Allegoria moral, Lisboa: D. Jaime de La Té e Sagau, 1731
  • A preciosa. Obras de misericórdia, em primorosos, e mysticos dialogos expostas, Lisboa Occidental: Officina da Musica, 1733
  • Aves ilustradas em avisos para as religiosas servirem os officios dos seus mosteiros, Lisboa: Officina Miguel Rodrigues, 1734; wyd. II – Lisboa: Officina Miguel Rodrigues, 1738
  • Obras varias e admiraveis da M. R. Madre Maria do Ceo, Lisboa Occidental, Officina de Manoel Fernandes da Costa, 1735
  • Enganos do bosque, dezenganos do Rio, Lisboa: Officina de Manoel Fernandes da Costa, 1736; wyd. II – Lisbona: Officina de António Lisboa da Fonseca, 1741
  • Triunfo do rosario repartido em sinco autos do mesmo muito devotos, e divertidos, pelas singulares idéas, com que os compoz a muito reverenda Madre Maria do Ceo, Lisboa Occidental: Officina de Miguel Manescal da Costa, 1740
  • Obras varias y admirables de la Madre Maria do Ceo, religiosa francisca y abadesa del convento de la Esperanza de Lisboa. Corregidas de los muchos defectos de la edición portuguesa, é ilustradas con breves notas por el Doct. Fernando Setien Calderon de la Barca, Madrid: Antonio Marin, 1744 (dwa tomy)
  • Metaforas das flores pela M. R. Madre Maria do Ceo, Lisboa: Typographia da rua dos Retrozeiros, 1873
  • A Preciosa de Sóror Maria do Céu. Edição actualizada do Códice 3773 da Biblioteca Nacional precedida de um estudo histórico, Lisboa: Instituto Nacional de Investigação Científica, 1990
  • Triunfo do rosário repartido em cinco autos, Lisboa: Quimera, 1992
  • Rellação da vida e morte da serva de Deos a veneravel Madre Elenna da Crus por Sóror Maria do Céu. Transcição do Códice 87 da Biblioteca Nacional precedida de um estudo histórico, Lisboa: Quimera, 1993[11][12][13].

Przypisy

  1. ↑ a b Massaud Moisés: O conto português. São Paulo: Editora Cultrix, 1981, s. 54.
  2. ↑ a b c d e f g h Joanna Partyka: „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2004, s. 111, 178, 195, 196. ISBN 83-89348-22-5.
  3. ↑ a b c d e f Ana Hatherly: A Preciosa de Sóror Maria do Céu. Edição actualizada do Códice 3773 da Biblioteca Nacional, precedida dum estudo histórico. Lisboa: Instituto Nacional de Investigação Científica, 1990, s. XVI, XVII, XIX, XX, XXXII. ISBN 972-667-148-5.
  4. ↑ Américo Lopes de Oliveira: Escritoras brasileiras, galegas e portuguesas. Lisboa: Editorial Caminho, 1993, s. 116, 183.
  5. ↑ Conde de Azevedo. D. Fernando Pinto de Mendonça Ferrão de Castello Branco e Almeida de Tavares e Távora. „Revista de ex-libris portugueses”. 1, s. 151, 1916. 
  6. ↑ Convento de Nossa Senhora da Piedade da Esperança de Lisboa (port.). Arquivo Nacional da Torre do Tombo – DigitArq, 2008. [dostęp 2014-10-11].
  7. ↑ a b Sara Augusto. Os desagravos de Floriteia e a história de Gambo e Tupinda. „Máthesis”. 9, s. 86, 87, 2000. ISSN 0872-0215. 
  8. ↑ a b Sara Augusto. A predestinada peregrina. Dos Enganos do bosque aos desenganos do Rio. „Máthesis”. 17, s. 158, 2008. ISSN 0872-0215. 
  9. ↑ Cristina Adriano Cowly: Uma edição de Enganos do bosque, desenganos do Rio, de Sóror Maria do Céu (port.). Brigham Young University. BYU ScholarsArchive, 2014-06-06. [dostęp 2014-10-12].
  10. ↑ Sara Augusto. O Papagaio Ilustrado – lição e exemplo na ficção barroca. „Máthesis”. 14, s. 137, 2005. ISSN 0872-0215. 
  11. ↑ Céu, Maria do, 1658-1753 (port.). PORBASE – Base Nacional de Dados Bibliográficos. Biblioteca Nacional de Portugal. [dostęp 2014-10-11].
  12. ↑ Céu, Maria do, 1658-1753 (port.). BLX Rede de Bibliotecas de Lisboa. [dostęp 2014-10-11].
  13. ↑ Francisco Aguilar Piñal: Bibliografía de autores españoles del siglo XVIII. T. VII: R-S. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 1993, s. 679. ISBN 84-00-07358-4.

Media użyte na tej stronie

Maria do Céu - Aves Ilustradas (1734).PNG
Aves Ilustradas de Sóror Maria do Céu (fl. 3v)