Marian Dienstl-Dąbrowa

Marian Dienstl-Dąbrowa
Marian Karol Dienstl
Ilustracja
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

1 marca 1882
Przemyśl

Data i miejsce śmierci

30 stycznia 1957
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png c. k. Obrona Krajowa
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

16 Pułk Piechoty Obrony Krajowej,
Armia Ochotnicza,
13 Pułk Piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa

Późniejsza praca

dziennikarz, publicysta, redaktor

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Odznaka pamiątkowa 10 psk

Marian Karol Dienstl-Dąbrowa (ur. 1 marca 1882 w Przemyślu, zm. 30 stycznia 1957 w Warszawie) – polski dziennikarz, publicysta, redaktor, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego.

Polski obóz wojskowy w La Mandria di Chivasso – przyjmowanie sztandarów; przemawia ppłk Marian Dienstl-Dąbrowa
Wydział Propagandy przy Armii Ochotniczej w 1920: Kornel Makuszyński, ppłk Marian Dienstl-Dąbrowa, por. Miszke, Włodzimierz Perzyński
Marian Dienstl-Dąbrowa przy radiostacji (1924)

Życiorys

Marian Karol Dienstl urodził się 1 marca 1882 w Przemyślu[1][2]. Pochodził ze Stryja[3]. Był synem Stanisława (restaurator kolejowy w Stryju[1], właściciel realności w tym mieście)[2] i Marii z Bażanów. W 1901 ukończył C. K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in.: Franciszek Jun, Roman Saphier, Samuel Seelenfreund)[4][5] i zdał maturę. Następnie studiował filologię i historię sztuki w Monachium, Florencji i Paryżu. W 1909 przyjechał do Warszawy i został współpracownikiem pism „Dzień” i „Świat”, współredagował „Złoty Róg” oraz „Wieś i Dwór”. Założył jeden z pierwszych w Polsce artystycznych teatrów lalek „Teatr Kukiełek” (inauguracja: 11 grudnia 1910). 6 stycznia 1912 władze rosyjskie zamknęły teatr po wystawieniu Szopki Or-Ota[6].

Był oficerem c. k. Obrony Krajowej. Został awansowany na stopień podporucznika z dniem 1 stycznia 1908[7]. Do ok. 1913 był przydzielony do 16 pułku piechoty Obrony Krajowej[8]. Podczas I wojny światowej formalnie pozostawał w ewidencji Obrony Krajowej do ok. 1918[9][10]. Został wzięty do niewoli rosyjskiej, przebywał w Ufie i Bugulinie. W 1917 przedostał się do Moskwy, gdzie współpracował z gazetą „Głos Polski”, był prezesem Towarzystwa Dziennikarzy i Literatów w Moskwie. W maju 1918 przedostał się do Murmańska, tam wstąpił do armii polskiej i razem z nią przez Anglię ewakuował się do Francji. Gdy znalazł się w sztabie gen. Józefa Hallera został mianowany członkiem polskiej misji wojskowej we Włoszech a jego zadaniem było prowadzenie werbunku do Armii Błękitnej. 7 listopada 1918 objął komendę obozu Santa Maria Capua Vetere i Casagiove w okolicach Neapolu. 11 listopada 1918 przejął dowództwo nad drugim obozem zlokalizowanym w La Mandria di Chivasso pod Turynem. W Turynie, w latach 1918–1919, wydawał czasopismo „Żołnierz Polski we Włoszech”. W okresie formowania Armii gen. Hallera kierował urzędem propagandy tejże[11]. Po powrocie do kraju pełnił służbę między innymi na stanowisku szefa Wydziału Kulturalno-Oświatowego Dowództwa Frontu Pomorskiego w Toruniu. W latach 1920–1922 był redaktorem miesięcznika „Straż nad Wisłą”, wydawnictwa Wydziału Kulturalno-Oświatowego Dowództwa Frontu Pomorskiego, którego pierwszy numer ukazał się w marcu 1920. W 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w Armii Ochotniczej[12]. Pozostawał wówczas nadal szefem Wydziału Propagandy przy Armii Ochotniczej[11]. W tym czasie prowadzono intensywną działalność kulturalno-wydawniczą wśród żołnierzy[11]. W jednym tylko miesiącu sierpniu 1920 z ramienia II Oddziału Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej wydano 1 500 000 egzemplarzy druków, drukowano odezwy, afisze, kilkaset korespondencji z miejsc walk, a także organizowano wiece i przedstawienia[11]. Do pracy w urzędzie przy ppłk. Dienstlu w zaangażowali się znani literaci i artyści (m.in. Stefan Żeromski, Kornel Makuszyński, Włodzimierz Perzyński, Władysław Buchner)[11].

Formalnie Dienstl został przyjęty do Wojska Polskiego 20 września 1920 z zatwierdzeniem stopnia podpułkownika nadanego przez Komisję Weryfikacyjną (został awansowany do tego stopnia ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919), powołany do służby czynnej i przydzielony do Dowództwa Okręgu Generalnego „Pomorze”[13]. W stopniu podpułkownika rezerwy piechoty został zatwierdzony ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[14][15]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwy 13 pułku piechoty w Pułtusku[16][17]. 20 czerwca 1927 został wybrany do zarządu Związku Oficerów Rezerwy RP[18].

Na zaproszenie prezydenta Mariana Cynarskiego przybył do Łodzi i objął stanowisko dyrektora Miejskiej Galerii Sztuki w Parku im. H. Sienkiewicza[19] (piastował stanowisko od 1924 do 1930[20])[21]. Tu zainicjował publiczne słuchanie radia (jesienią 1924 otwarto własną radiostację[21]), kupił w tym celu jeden z pierwszych w Łodzi odbiorników radiowych lampowych. W okresie międzywojennym współpracował z „Rzeczpospolitą” (1920–23), a po przeniesieniu się do Krakowa współredagował czasopismo „Światowid” (1935–1939). W czasopiśmie „Zwierciadło Dziesięciu Muz” (1924) drukował felietony XI Muza.

W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III z przydziałem do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas zweryfikowany z lokatą 17 w Korpusie Oficerów Piechoty i „przewidziany do użycia w czasie wojny”[22]. Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa z 1938 został członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego[23].

W czasie II wojny światowej przebywał w Anglii, działając na rzecz organizacji armii polskiej na Zachodzie. Po powrocie do kraju zamieszczał felietony w „Słowie Powszechnym”.

Zmarł 30 stycznia 1957 w Warszawie[24]. Pochowany 4 lutego 1957 na cmentarzu Bródnowskim[24]. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C15-1-8)[25].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1898/1899 (zespół 7, sygn. 24). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 437.
  2. a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1900/1901 (zespół 7, sygn. 27). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 576.
  3. Miejska Galeria Sztuki w Łodzi. „Echo Karpackie”, s. 2, nr 1 z 28 listopada 1926. 
  4. Kronika. „Dziennik Polski”. Nr 263, s. 2, 14 lipca 1901. 
  5. 20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 36, 47.
  6. Marian Dienstl-Dąbrowa, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-12-27].
  7. Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1912. Wiedeń: 1912, s. 193.
  8. Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1913. Wiedeń: 1913, s. 295.
  9. anglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916, s. 122.
  10. anglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.
  11. a b c d e W Urzędzie Propagandy Inspektoratu Armii Ochotniczej. „Świat”. Nr 39, s. 6, 25 września 1920. 
  12. Obrona państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armji Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa, Warszawa 1923, s. 30.
  13. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 41 z 27 października 1920 roku, poz. 984, 998.
  14. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 467.
  15. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 409.
  16. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 162.
  17. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 154.
  18. Nowy zarząd związku oficerów rezerwy „Kurjer Polski” R. XXX, nr 168, Warszawa, 21 czerwca 1927 r., s. 6.
  19. Miejska Galeria Sztuki w Łodzi. „Echo Karpackie”, s. 6, nr 1 z 28 listopada 1926. 
  20. Marian Dienstl-Dąbrowa – pierwszy Dyrektor Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi. Wystawa w Galerii Re:Medium (Miejska Galeria Sztuki w Łodzi). uml.lodz.pl. [dostęp 2020-03-07].
  21. a b Z życia kulturalnego Łodzi. „Nowości Illustrowane”. Nr 42, s. 3, 18 października 1924. 
  22. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 162, 467.
  23. Prezydium Polskiego Bloku Katolickiego. „Głos Narodu”, s. 9–10, nr 314 z 15 listopada 1938. 
  24. a b Marian Dienstl-Dąbrowa. Nekrolog. „Życie Warszawy”. Nr 29, s. 7, 3–4 lutego 1957. 
  25. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze, www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2021-12-27].
  26. M.P. z 1939 r. nr 155, poz. 367 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  27. Zbiory NAC on-line, audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2021-12-27].

Bibliografia

  • Kempa A. Sylwetki łódzkich dziennikarzy i publicystów, Oficyna Bibliofilów, Łódź 1991.
  • Grzegorczyk P. Dienstl-Dąbrowa Marian, „Zeszyty Prasoznawcze” 1974 nr 2.

Media użyte na tej stronie

PL Epolet pplk.svg
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Marian Dienstl-Dąbrowa (-1924).jpg
Marian Dienstl-Dąbrowa (-1924)
Polski obóz wojskowy w La Mandria - przemówienie NAC 1-H-280-8.jpg
Polski obóz wojskowy w La Mandria di Chivasso. Przemówienie podpułkownika Dienstl-Dąbrowy w czasie przyjmowania sztandarów ofiarowanych przez miasta włoskie. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-H-280-8
10pskodznaka.png
Autor: Falconsih, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka 10 Pułku Strzelców Konnych
Kornel Makuszyński, ppłk Marian Dienstl-Dąbrowa, por. Miszke, Włodzimierz Perzyński (1920).jpg
Współpracownicy Wydziału Propagandy przy Armii Ochotniczej w 1920: Kornel Makuszyński, ppłk Marian Dienstl-Dąbrowa (szef), por. Miszke, Włodzimierz Perzyński.
Marian Dienstl-Dąbrowa.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC0
Marian Dienstl-Dąbrowa - dziennikarz, publicysta, redaktor, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego